Het huis achter de wilgen roman

Uiterst liefdevolle tekening van de twee hoofdpersonen. De Engelse Virginia die wordt vermalen door dorpse kleinzieligheid in de jaren 20 en 30 van de vorige eeuw en de hedendaagse onderzoekster Marijn die voor een projectontwikkelaar de geschiedenis van Virginia in de Drentse rietlanden onderzoekt.
Beide vrouwen lijken elkaar te spiegelen, maar zonder dat dit mechanisch wordt. Als lezer wordt je via uiterst fijnzinnige observaties meegesleept in beider gefnuikte levens. Je voelt de pijn van het verlaten worden en onbegrepen zijn. En je voelt de dwarsheid van beide vrouwen, de wil om zelfstandig te denken en te handelen.
Virginia gaat daaraan ten onder. Marijn overleeft.
Onder dat alles een mooie thematiek. Hoe eenvoudig je het verhaal van het verleden kunt vervalsen, maar ook hoe zelfs de integere poging het verleden te doorgronden altijd een onzekere uitkomst heeft. Het verleden is onkenbaar, en ligt daarom open voor iedereen om ermee te doen wat men wil. Die vraagstelling geeft het boek een bijzondere gelaagdheid, en ook zijn actuele urgentie.
Maar het belangrijkste: het is een boek om langzaam en zorgvuldig te lezen. Zelfs een vergadering van projectontwikkelaars weet Haveman tot leven te wekken.

'Het huis achter de wilgen' is een gelaagde roman; fictief maar waarachtig. Om te beginnen is er het verhaal. Het zijn twee, elkaar afwisselende vertellingen over een ruig en geïsoleerd gebied in Drenthe. Een land van water en rietgras rond het dorp Werwolda en het landgoed Boschoord. Het eerste speelt in de jaren 20-30 van de vorige eeuw, toen het riet daar de voornaamste bron van inkomsten vormde. Toen er een strikt hiërarchische scheiding bestond tussen noeste rietvlechters en een rijke elite (de familie Te Wolde met Roeland, de jongste telg, en zijn Engelse echtgenote Virginia Wyndham, die zich op deze plek altijd een vreemde is blijven voelen). Het tweede verhaal ligt in het heden van de huidige lezer. Met een projectontwikkelaar, Peter Duvalier, die onlangs het verwaarloosde landgoed heeft ontdekt. In zijn speurtocht naar exploitatiemogelijkheden is hij met zijn kleine team creatief op zoek naar een verhaal dat goed verkoopt. Aan de vijfendertig jarige Marijn Onderland om het te vinden. Met een toenemende twijfel over de grootspraak van het bureau en de keuze van haar eigen daden, maar ook heimelijk zwanger van Duvaliers compagnon die met de noorderzon is vertrokken waardoor zij des te afhankelijker is van haar baan, duikt Marijn hiervoor de archieven, de geschiedenis in. Daar stuit zij onder meer op 'Rietvolk', een vergeten novelle uit de jaren 40 van A. van Schijndel. In statige zinnen beschrijft deze auteur de lotgevallen van de bewoners van het landgoed. Voor Marijn vormt het een van de broze stengels waaraan het verleden zich laat vastgrijpen om met andere tot een verhaal te worden vervlochten. Maar niet alleen voor haar; schijnbaar ook voor de lezer. Subtiel laat Mariëtte Haveman de novelle fungeren als een derde vertelling die een brug slaat tussen de andere twee. En in de omschrijving ervan als “het schriftachtig ding met bladzijtjes die onder je vingers afbrokkelden” komt een diepere laag van de roman tevoorschijn. Het is een omschrijving van de roman zelf. Die blijkt niet louter een spannend verhaal over die, dat, toen en nu, maar vooral het resultaat van een onvermijdelijke strijd tussen feit en fictie. Over geschiedenis die zich niet zomaar blootgeeft, en niet zonder vertellers kan. Dat is wat Marijn tijdens haar speurwerk ervaart. En de lezer? Dankzij Havemans raak getypeerde, verfijnde en humorvolle karakteriseringen van Virginia, Roeland en zijn Drentse tijdgenoten komt deze veel meer dan Marijn te weten over de ontwikkeling van hun denken en daden, hun omgang met elkaar en de weerbarstige natuur. Hoewel? Hoe goed ook geobserveerd, alle personages zijn natuurlijk verzonnen. Ook Marijn. Maar ze zijn waarachtig en dat doet vermoeden dat ergens achter de wilgen een werkelijkheid ligt.