Illusies voor gevorderden of waarom waarheid altijd beter is

Ik kan me niet van de indruk ontdoen dat het met de rede – dat handige en betrouwbare instrument waarvan ik mij pleeg te bedienen om mijn wereldbeeld te vormen en mijn leven te organiseren – slecht gesteld is. De eenentwintigste eeuw is nog jong, maar het ziet er naar uit dat het er weer eentje wordt vol ideologisch en religieus fanatisme, met daartegenover een democratische maar weinig doeltreffende artillerie van meninkjes die nog sneller in de vergetelheid raken dan ze worden afgevuurd.
Bij wijze van troost, en omdat een beetje slimmer worden altijd meegenomen is, mag ik graag een boek van een filosoof als Maarten Boudry lezen. Als ik hem niet al kende van het boeiende “De ongelovige Thomas heeft een punt”, dan had een titel als “Illusies voor gevorderden, of waarom waarheid altijd beter is” sowieso mijn aandacht getrokken.
Een statement van dit kaliber daagt de kritische lezer automatisch uit om tegenvoorbeelden te bedenken. Gaat er immers geen heilzaam of zingevend effect uit van een mythe links of rechts, van een diepgeworteld religieus bewustzijn of van een leugentje om bestwil? Het zorgvuldig weerleggen van die tegenvoorbeelden van nuttige illusies is precies wat Maarten in zijn boek probeert te doen. Ik zeg bewust ‘zorgvuldig’, want eerder dan al die illusies met veel geweld neer te sabelen als waren het demonen in een computerspel, houdt hij ze zorgvuldig tegen het licht van de ratio en plaatst ze zo in het juiste perspectief. Zo gaat hij uitgebreid in op het geloof in het bovennatuurlijke, religie, het placebodenken en paternalisme. Zijn argumentatie mondt uit in een confronterend inzicht, nl. dat het geloof in heilzame illusies zélf de grootste en gevaarlijke illusie is.
Toevallig werd het boek in de Standaard der Letteren van deze week nog gehekeld door Rik Torfs, die echter geen enkel overtuigend wetenschappelijk argument tegen de theorie van Maarten Boudry weet in te brengen. In plaats daarvan hangt hij een subjectief, haast poëtisch verhaal op over meervoudige werkelijkheid en vakanties in Zwitserland. Daarmee bevestigt hij veeleer de stelling van de jonge filosoof dan dat hij ze onderuit haalt. Maak u dus geen illusies: “Illusies voor gevorderden” is een even warm als goed onderbouwd pleidooi voor rationeel, kritisch denken, waaruit we leren dat waarheid te verkiezen valt boven waan, weten boven geloven, en onderzoek boven intuïtie. Bovendien is het ook nog eens zeer goed en met gevoel voor humor geschreven.

Deze filosofie van de illusie is zo helder geschreven en doorspekt met humor, dat ik het in een adem heb uitgelezen. Het is ook "bij de tijd" waar de recente gebeurtenissen van gruwelijke aard, geinspireerd door heilige boeken besproken worden. Interessant zijn de visies over apologeten en paternalisme.
Een miniem puntje van kritiek: Het voorbeeld van evolutie waarbij de schrijver de idee van Lamarck wat snel op de mestvaalt gooit, suggereert dat schrijver niet geheel op de hoogte is van de nieuwe ontwikkelingen van de epigenetica. Een mechanisme dat mogelijk de "normale" Darwinistische evolutie van DNA aanzienlijk kan versnellen en eigenlijk Lamarck-achtige eigenschappen heeft..

Ik heb heel veel plezier beleefd aan het lezen van dit boek. Vooral mensen die vanuit een innerlijke beschouw in het besef leeft dat de samenleving is doordrongen van illusies, is het boek echt een aanrader. Maarten Boudry gaat met goed onderbouwde voorbeelden illusies gaan blootleggen, waardoor de wezenlijkheid komt bloot te liggen. Hij legt ook uit hoe illusies moeilijk aan te praten zijn, of moeilijk vanuit een idee van heilzaamheid aan te nemen zijn. Een illusie impliceert immers dat je erin opgesloten bent zonder het zelf te beseffen. Hij legt het uit aan de hand van het begrip catch-22, een paradoxale logica die ook op andere onderwerpen kan toegepast worden.
Een echte aanrader en zeker iets om over na te denken. Het enige wat ik heb gemist, maar ongetwijfeld komt dit nog in andere werken aan bod, is de rol van de media, die dagelijks illusies creëert of de illusie creëert dat er altijd nieuws moèt gebracht worden, ook als er geen relevant nieuws te brengen is.

Helder verhaal, zelfs ongeoefende lezers van filosofische/abstracte werken (zoals ik) kunnen de redeneringen goed volgen.

Geen gemakkelijk boek maar zeer de moeite waard. Het vraagt concentratie maar het werpt een goed licht op wat we geloven wat we aan geloof verbinden en wat de zin of onzin daarvan is. In tijden van religieuze spanning en claims allerhande is dit zeer nuttig.

'Illusies voor gevorderden' vind ik een topboek!
Het heeft mij doen nadenken over de illusies in mijn eigen leven, in deze wereld, het heeft vragen in mij doen opkomen waar ik nog nooit eerder over heb nagedacht en het heeft mijn interesse tot filosofie nog meer getriggerd! Zeker een aanrader voor wie graag dieper nadenkt.

Echt de moeite. Maarten Boudry slaagt er weer in om op een heldere en duidelijke manier een redenering op te bouwen die voor iedereen begrijpbaar is.
Zijn illusies nuttig? Als je denkt van wel, als je denkt dat mensen religie nodig hebben, dan moet je dringend dit boek lezen!
300 bladzijden die zeer vlot lezen. Je wil blijven voortlezen.
Een aanrader.

Een bijzonder boek. Maarten Boudry is een passioneel verdediger van de waarheid. Hij bouwt zijn gedachtegang zeer zorgvuldig op in een duidelijke, verstaanbare taal. Daarbij vermijdt hij zeer bewust het wetenschappelijk jargon wat alleen maar zijn zeer grote kennis van de aangesneden onderwerpen illustreert. Vooral de mechanismen waardoor (religieuze en andere) illusies ontstaan, zich in een samenleving verspreiden en daar de autoriteit van een absolute waarheid verwerven worden uitvoerig behandeld. Ook wijst hij zeer terecht en met een grote gedrevenheid op de gevaren van illusies en hoe zij zelfs tot afschuwelijke gruweldaden kunnen leiden. De vreselijke actualiteit maakt van dit boek verplichte lectuur.

Dit boek heb ik met veel genoegen gelezen. Het is erudiet en analyseert scherp, met een degelijke onderbouwing van de stellingen. Het biedt stof tot nadenken over 'de waarheid' die in populistische tijden steeds meer onder druk komt'.
Wat ik spijtig vind, is dat door de vele voorbeelden, onderbouwingen en uitwijdingen de centrale boodschap wat ondergesneeuwd raakt.
Voor de verspreiding van deze uiterst belangrijke inzichten zou een bondiger boek met kerngedachten en een beperkte bewijsvoering efficiënter zijn. Men zou er mijns inziens ook een veel breder publiek mee bereiken. Ik vrees immers dat de uitvoerigheid en techniciteit van de bewijsvoering de 'leek' afschrikt en hem van de kernboodschap afleidt.
Vandaar mijn suggestie om op een beknopte wijze hetzelfde verhaal te brengen.

Goed boek