In hemelsnaam Hoe de zucht naar avontuur zijn wissel trekt op een gezin in de 19e eeuw

In hemelsnaam vertelt het verhaal over de vader van de schrijver: Johannes Paaij. De schrijver ontvangt onverwachts het stamboomboek van de familie Paaij en samen met de brief die Johannes Paaij ooit stuurde aan Mies Bouwman, waarin hij over zijn leven vertelde, vormen deze 2 documenten het uitgangspunt van dit boek.

In dit boek lees je hoe de schrijver zelf steeds meer, stap voor stap, over haar vader en haar grootouders ontdekt, daarbij lees je haar gedachten, je leest over de feiten die zij verzamelt, plaatsen die zij bezoekt en parallel daaraan loopt het verhaal over haar dochter. Het boek bevat foto’s en kopieën van documenten waardoor het echt een compleet verhaal is geworden. Haar gedachtes zijn trouwens soms geschreven als fictie; hoe zou Adriana zich toen gevoeld hebben….. wat dan volgt is een korte impressie van Paaij’s gedachten waardoor het bijna een roman wordt en het verhaal nog meer gaat leven.

Hoe Paaij non-fictie en enige fictie heeft verwerkt in haar boek vond ik dus prachtig, wat ik al zei, soms leek het daardoor bijna een roman, ik zou bijna aan haar willen vragen of ze niet ook nog een mooie historische roman kan schrijven over haar oma Adriana, het hoeft niet waarheidsgetrouw te zijn, maar simpelweg een roman aan de hand van de tijdsgeest en haar eigen fantasie zou ik erg mooi vinden.

Wat ik mooi vind aan historische romans en biografieën in het algemeen is dat je gelijktijdig iets leert, of moet ik zeggen, (soms) ontdekt? Je leert in deze biografie bijvoorbeeld iets over het leven rond de 20e eeuw, vrouwen hadden totaal geen rechten in die tijd -letterlijk- dat een man de baas was over hen, dat zijn dingen die wij nu, levend in de 21e eeuw, makkelijk vergeten, al ligt het slechts ruim 100 jaar achter ons. Wat je daar gelijk weer (voorzichtig) uit kunt concluderen is dat wij Nederlanders op bepaalde punten behoorlijke sprongen hebben gemaakt in 100 jaar tijd, en dit alles vind ik altijd mooi in een biografie of historische roman, vooral als de schrijver, zoals Paaij, het mondjesmaat toedient en er geen geschiedenisles van maakt.

Tijdens het lezen waren er momenten waarbij mijn emoties alle kanten op vlogen; ontroering, woede (vooral naar Johannes Pieter Paaij toe) en verdriet. Die woede voelde raar, ik bedoel, ik ken deze man niet, maar Paaij schrijft beeldend en haar woorden zijn scherp, behoorlijk scherp en als lezer begrijp ik dat volkomen. De verdrietige momenten vond ik de gedeeltes over Adriana, ik had meelij met deze vrouw, achtergelaten met haar kinderen door haar man, geen geld, geen huis, geen eten, het moment waarop haar kinderen in een tehuis terecht komen omdat zij niet meer voor hen kan zorgen, ja dat raakte mij en pas toen realiseerde ik mij dat mijn eigen grootouders ook in die tijd zijn opgegroeid en ook al weet ik dat zij het veel beter getroffen hadden met hun leven, vele malen beter zelfs, zij hadden Adriana wel tegen kunnen komen, zwervend ergens in Noord-Holland. Mooi als een schrijver je op deze manier aan de hand neemt en je laat nadenken over je eigen voorouders.

Als je begint in dit boek, dan kan ik mij voorstellen dat er mensen zijn die vinden dat de schrijver haar ervaringen met haar dochter niet in het boek had moeten opnemen (ja, dat dacht ik in eerste instantie ook), het duurt even voordat de raakvlakken met het verleden duidelijk worden in het boek, wees dus geduldig, Paaij brengt alles naar elkaar toe in een later stadium van het boek.