Klare lucht zwart

Dit boek van David Vann over een beruchte vrouw, tovenares en moordenares uit de Griekse en Thracische mythologie, Medea, riep tijdens en na het lezen veel vragen bij me op. Ik noem er een paar. Wat voor een vrouw was Medea voor David Vann? Een tovenares? Een jaloerse en bedrogen echtgenote? Een waanzinnige? Een ontaarde moeder? Of juist een vrouw van vlees en bloed - en dat laatste ook heel letterlijk?
Vann schrijft (in zijn Dankwoord op p. 237) dat al zijn boeken Griekse tragedies zijn. En als je meer romans van hem gelezen hebt, dan kun je dat volmondig beamen. Ik denk zelf vooral aan ‘Goat Mountain’ en het einde van ‘Aarde’, maar eigenlijk is Vanns werk doordesemd met intense gevoelens en ‘over the top’ gedachtes en fantasieën van mensen die iets enorms meemaken en idem dito beschrijvingen. In die zin past Medea inderdaad in zijn oeuvre.
Het grote verschil is natuurlijk wel dat Medea een vrouw is uit een lang vervlogen periode en uit een samenleving en een cultuur waar we ons nog nauwelijks een voorstelling van kunnen maken. Dat wringt op de een of andere wijze een beetje, vind ik. Telkens stelde ik me weer de vraag: wat motiveert deze Medea? Overtuigt David Vann mij als lezer in zijn verhaal over deze vrouw?

Overtuigt Vanns Medea mij? Nee, toch niet helemaal. De vrouw Medea blijft ondanks de indrukwekkende motieven, thema’s en stijl en structuur en onderliggende ideeën, te abstract. Ze wordt te weinig een vrouw van vlees en bloed, al spelen dat vlees en dat bloed een gruwelijke hoofdrol in dit boek.
Anders dan de personages uit zijn vorige boeken, die in al hun heftigheid en intensheid - ‘heftig’ en ‘intens’ zijn begrippen die uitermate goed passen als duiding van de schrijfstijl van David Vann - mij juist wél direct weten te raken en mijn hart direct binnengaan.

Toch ook blijft in dit boek Vanns schrijfkunst, zijn stijl betoverend en overweldigend.
Het is een heel duister boek, in letterlijke en figuurlijke zin. Letterlijk omdat veel dingen zich afspelen in de nacht, wanneer mensen het meest angstig zijn; zeker zeelieden, die in het donker vaak niet voeren; het varen was vaak nog op zicht, zeker in onbekende wateren, zoals de Zwarte Zee; en door de smalle doortocht door de Bosporus. Medea was een dienares, een priesteres van Hekate, de godin van de nacht (Hekate hoorde tot een oudere Griekse godengeslacht), van de magie, de maan, etc. Duister zijn ook de intense gevoelens van Medea; misschien ook aanvankelijk voor haarzelf. Duister is de wijze waarop Vann dit boek geschreven heeft. Die stijl is van een poëtische schoonheid, waarbij de gevoelspoëzie met name in het eerste deel het wint van de verhaallijn. Vann vertelt het verhaal vanuit Medea’s hoofd en hart. Er is geen misverstand wie de hoofdpersoon uit dit boek is: Medea. Dat was bij Euripides natuurlijk ook al het geval. We zijn eraan gewend dat Medea centraal staat en niet Jason.
Dat intense poëtische maakt het lezen van dit boek niet altijd even eenvoudig. Als lezer word je overspoeld door al die zware zinnen van donkerte en duisterheid, zozeer zelfs dat je denkt dat je adem je benomen wordt.