Managen van diversiteit op de werkvloer beschermjassen

Voor mij is het vanzelfsprekend dat de ervaringen in de tweede wereldoorlog tot verlies trauma’s hebben geleid en dat op dit verlies zich andere verlieservaringen stapelen, waardoor rouw en verwerking veel tijd neemt. Ik proef de zwaarte hiervan. Hiernaast krijgt in dit boek de traumatische ervaring van migranten, waarop zich ook weer nieuw verlies stapelt, plek. Ik besef opeens ten volle hoe groot de impact is van het afscheid van je land van herkomst en hoe moeilijk het is om hierna een nieuwe plek te vinden en daar ooit te aarden. Wat een klus.
Het woord “beschermjassen” staat in dit boek centraal: het is zowel een zelfstandig naamwoord als een werkwoord. Het betekent dat je mensen, teams of organisaties tijdens een moeilijke faseovergang inbedt in het oude vertrouwde. Het samen zoeken naar ankers, steunfiguren, rituelen uit het systeem, de organisatie of het land van herkomst helpt mensen om zich te hernemen en de overgang naar de toekomst te maken.
Beschermjassen begint bij het onderzoeken van het eigen levensverhaal. “Het omarmen van diversiteit betekent ruimte maken voor een belangrijke verandering, een transitie. Daarom is het belangrijk de pijnpunten te kennen in je land, je geschiedenis, je organisatie, je familie.”
Er wordt oa. uitgebreid ingegaan op in-en uitsluitingsmechanismen. Duidelijk wordt welke invloed de geschiedenis en de context van Nederland hebben op de angst voor verlies en de angst voor verbinding. Helder wordt hoe het gelijkheidsideaal en het zoeken naar overeenkomsten ipv. naar verschillen leidt tot eendimensionaal denken: “er kan maar één waarheid zijn, je kunt niet verschillende opvattingen naast elkaar hebben staan”.
Het mooie aan dit boek is dat er veel van het gedachtegoed van Phoenix Opleidingen op een andere manier wordt verwoord en daardoor ook andere perspectieven belicht. Bijvoorbeeld het idee dat je “mensen moet inwikkelen (in een beschermjas van het oude vertrouwde), voor ze zich kunnen ontwikkelen” loopt parallel aan de uitspraak dat “het leven achterwaarts begrepen en voorwaarts geleefd moet worden”.

De inspiratie van verschillen
In 2007 beschreef Kitlyn Tjin A Djie samen met Irene Zwaan haar opvattingen en ervaringen als systeemtherapeut in het werken met kinderen met een migrantenverleden. Een persoonlijk relaas, gebouwd op Kitlyns werk en haar eigen biografie en familiegeschiedenis die zij als leerschool en bron van wijsheid inzet. Drie jaar later is er het beloofde vervolg op Beschermjassen, gericht op organisaties en bedrijven die in Nederland in toenemende mate met diversiteit te maken krijgen. Managen van diversiteit op de werkvloer is een boek vol praktijkverhalen en gedachtenvorming. Het neemt de lezer mee langs stappen die nodig zijn om binnen een team diversiteit beet te pakken. Dat gaat om inzicht, zelfonderzoek en de moed om je kwetsbaar op te stellen. In aansluiting daarop biedt dit boek praktische handvatten om aan de slag te gaan.
De term diversiteit roept snel het beeld op van mensen die anders zijn dan de inheemse, ‘eigen’ bevolking. De ontmoeting met ‘de vreemde ander’ is echter steeds een spiegel voor jezelf. De omgang met sociale verscheidenheid is altijd een oefening die alle partijen betreft en die vaak ook verhelderend werkt binnen de eigen context. Voor managers maar ook zij die behoefte hebben aan reflectie in verwarrende tijden, is dit boek een prikkelende manier om vragen te stellen over ieders positie in de gelaagde en gevarieerde maatschappij van nu.
Wat opvalt is dat in Managen van diversiteit op de werkvloer werk en persoon voortdurend in samenhang worden bekeken. Dat is in werkelijkheid natuurlijk altijd zo maar juist in Nederland en veelal in het westen scheiden we die twee graag. Dat vinden we efficiënter, overzichtelijker en zakelijker. Dit boek laat in inhoud, vorm en ordening zien dat het leven van mensen – migrant of niet – altijd op onnavolgbare wijze meandert tussen werk en privé, heden en verleden, tussen het vertrouwde en het nieuwe. De schrijvers schenken nadrukkelijk aandacht aan de onrust die voortkomt uit veranderingen. En aan de geërfde familiewaarden en –wijsheden die in je werk meetellen en van pas kunnen komen. Dit boek laat zien dat verschillen kunnen inspireren: in beleving, normen en waarden; de verschillende familie patronen en cultuurgebonden levensopvattingen.
Wat de twee schrijvers beweren, is ook direct in de toon en de aanpak zichtbaar en voelbaar. Vanuit een westers perspectief zou je kunnen zeggen dat het boek een rommelige, associatieve indruk maakt. Er wordt het nodige herhaald; via citaten van derden en verhalen uit de praktijk schakelen we tussen voorbeelden, ervaringen en inzichten. Het is een vragende en aftastende wijze van theorievorming, vanuit de praktijk en steeds verbonden aan persoonlijke ervaringen.
Ontroerend is een verhaal van een Turkse vrouw die in conflict raakt met haar familie, omdat ze zich vrijheden permitteert die niet stroken met de Turkse normen van thuis. Toch blijkt de solidariteit in de familie, met name tussen de vrouw en haar vader, sterker dan de verschillen. Dat je dingen kunt uitspreken, afronden, hoe moeilijk ze ook lijken, dat je oordelen kunt verzachten en nuanceren, dat is een hoopvolle gedachte.
Bij het lezen van dit boek wens je dat in bredere zin onze westerse samenleving toe; dat we de verschillen overstijgen. Ondanks dat we boordevol oordelen en meningen zitten en op geordende, westerse grondslag geloven in één waarheid, één oplossing. Die illusie ontnemen de schrijvers je op liefdevolle wijze.
Bart Deuss
schrijver en co-artistiek leider van danstheater Don’t Hit Mama

Naast educatief leerzaam óók sociaal-maatschappelijk relevant én actueel: bevordert het ontwikkelen van interculturele sensitiviteit, inzicht in factoren die hierbij een rol spelen incl. je persoon en je gedrag. Bevordert bewustwording. Als professional én als burger. Je hoeft geen professional te zijn om in dit boek geïnteresseerd te zijn en er iets van te leren: de interculturele samenleving is overal. Ook in het klein. Praktisch én leerzaam boek. Niet zwaar. Gelardeerd met herkenbare voorbeelden. Veel eye openers.