Moskou op sterk water

Alcohol en schrijven zijn nauw verbonden. VJ’s voettochten op zoek naar het Kremlin voeren hem altijd naar het Koersk-station. En volgens VJ brengt dronkenschap het beste in de mens boven: plots hervonden kennis over godsdienst, literatuur, de klassieken en politiek spuien, die anderen kan betoveren. Tot lichaam en geest op tilt gaan en na een half etmaal of veel langer de kater volgt. En die heeft geen NL-, maar Sovjet proporties.
Deze novelle gaat over het paradijs voor alcoholici, de Sovjet Unie tijdens Breznjev (1906-82), met volledige werkgelegenheid en een slechte, drankgerelateerde arbeidsmoraal. Iedereen verdiende geld. Alcoholici waren gespitst op openingstijden van bronnen van drank. In schaarse tijden op het maken van bizarre cocktails (vier giftige recepten bijgevoegd).
Dit boek begint met een megakater en inkopen doen voor een grote reis. Want al drie jaar gaat de held (30) elke vrijdag met een stoptrein van Moskou naar Petoesjski, van de hel naar de hemel, een rit van 125 km om zijn liefde en zoontje te bezoeken. Nadat de boemel het eerste station heeft bereikt, wordt voorzichtig met katerbestrijding begonnen, een dagelijks terugkerend, heroïsch gevecht om de eerste slokken binnen te houden. Erna raakt hij slok na slok, soms 11 achter elkaar, weer dichterbij zijn ziel als miskend classicus, historicus, dissident, politiek commentator. Aan het eind van de treinreis lijkt hij volledige verward en eindelijk het Kremlin te hebben gevonden. In Petoesjki?
Jerofejev (1938-90) overleed aan keelkanker. Lezers zal dit niet verbazen gezien de giftige cocktails en massa’s sterke drank die hij innam. Dit boek uit 1969 werd in 1975 voor het eerst uitgegeven in Israel en kort erna in andere talen uitgebracht. Pas in 1989 kwam het in zijn vaderland uit.
Slim opgebouwd. Wat gebeurt tussen de vele stops van de boemel, zijn de hoofdstukken. Maar dit boek kent geen “happy end”.

Elke grote Russische roman vormt een onverbloemde, levendige getuigenis van de aard van het Russische volk: onbegrensde karakters, expansieve, explosieve zielen met levensverhalen die vaak even fundamenteel hilarisch als tragisch zijn. Een raar volkje, maar uiterst dankbaar voorwerp van genietbaar en boeiend leesvoer.

Zo ook bij deze ‘Moskou op sterk water’ van Jerofejev. Een onverbeterlijke dronkeboer gaat zoals elke vrijdag per trein van Moskou naar Petoesjki. Om de kater van de vorige dag weg te werken begint hij op de trein hevig verder te drinken. Niet alleen de alcohol vloeit weelderig doorheen zijn treinreis, maar ook de absurde, soms diepzinnige gesprekken die hij aanknoopt met zijn reisgenoten, al zijn het meer monologen die hij voert. Alle thema’s passeren op treintempo de revu, knotsgekke adviezen om aan de hand van alcohol de perfect getimede, bijna goddelijke hik te creëren, nog gekkere cocktailrecepten (onder meer met nagellak !), tot de in Russische romans onvermijdelijke kritiek op de Russische maatschappij (het boek werd in de jaren 60 van vorige eeuw geschreven). Of nog, wanneer hij over zijn reizen doorheen Europa vertelt:

‘ik ben bijvoorbeeld een keer naar Italië geweest, daar schenken ze geen enkele aandacht aan een Rus. Het enige dat ze daar doen is zingen en schilderen. Zo staat er bijvoorbeeld ergens ééntje te zingen. En een ander zit naast hem en schildert degeen die aan het zingen is. En dan heb je weer een derde –wat verderop- die zingt over degene die zit te schilderen… Je werd er gewoon droevig van. Maar onze droefheid –daar begrijpen zij niks van…’

Mooier kan je de Russische ziel niet typeren…

Men voelt doorheen de roman dat hij geen happy end kan hebben, er heerst voortdurend een latente dreiging, een ondefinieerbaar gevaar, die op het eind ook werkelijkheid wordt na een hallucinante scene.

Een bijzondere leeservaring…