Ontwikkelingsgericht onderwijs - Het Materialenboek een rijke leeromgeving on de onderbouw

Goede materialen zijn onontbeerlijk in de onderbouw.

Het spel van de jongste kinderen is aan concrete voorwerpen en materialen gebonden. Zij hebben dan ook veel behoefte aan materialen om mee te manipuleren en te experimenteren, zand en water bijvoorbeeld, en beeldende materialen (zoals papier en kosteloos materiaal). Om de spelontwikkeling verder te stimuleren zijn materialen nodig voor rollenspel, voor de verteltafel en de verhalen-tafel, voor bouw- en constructie-activiteiten. Daarnaast zijn er diverse speelleermaterialen (lotto’s, puzzels, memory). De leermiddelenhandel heeft ze in overvloed, maar welke zijn nuttig en interessant genoeg? Sommige materialen kun je ook of beter zelf maken, samen met de kinderen. Om kinderen te betrekken in de wereld van de geschreven en gedrukte taal en in reken-wiskundeactiviteiten zijn goede materialen absoluut noodzakelijk: materialen voor de hoeken, (prenten)boeken, materialen om teksten en boeken te maken, om te schatten, te meten, te tellen en te schematiseren. Ook ict neemt in de onderbouw een belangrijke plaats in; de computer, de scanner en digitale camera worden regelmatig ingezet. Talrijke educatieve computerprogramma’s worden aanbevolen, maar welke zijn echt de moeite waard?

Al deze materialen worden in 'Het materialenboek' besproken. Leerkrachten vinden er een toelichting op de kenmerken en mogelijkheden van de materialen en aandachtspunten voor een kritische beoordeling en selectie. Aanbevelingen voor een verantwoord materiaal-aanbod en voor de verbinding aan kernactiviteiten voor de onderbouw zijn in de verschillende hoofdstukken opgenomen. Er worden niet alleen voorstellen gedaan voor de inrichting van een rijke leeromgeving in de klas; ook het buitenspel krijgt de aandacht. Hoe ziet de speelleeromgeving buiten er uit? Welke materialen kunnen daar ingezet worden om spelen en leren mogelijk te maken?

Barbara Nellestijn is onderwijspedagoog. Ze is, naast groepsleerkracht in het basisonderwijs, werkzaam als nascholer en onderwijsontwikkelaar bij de Activiteit: het landelijk centrum voor Ontwikkelingsgericht Onderwijs te Alkmaar.

Frea Janssen-Vos is onderwijspedagoog. Na bijna tien jaar in het kleuteronderwijs was zij verbonden aan het Kohnstamm Instituut van de Universiteit van Amsterdam en aan het Algemeen Pedagogisch Studiecentrum (APS). Als auteur van ondermeer Basisontwikkeling in de onderbouw, Startblokken van Basisontwikkeling en Spel en ontwikkeling heeft zij een grote naam opgebouwd binnen de onderbouw van het basisonderwijs."