Professioneel Kapitaal De transformatie van het onderwijs in elke school

Professioneel kapitaal is een boek van Hargreaves, A. uitgegeven bij Bazalt Educatieve Uitgaven. ISBN 0871795318843

Nieuw standaard werk: PROFESSIONEEL KAPITAAL
Wat moet een leraar in het huidige onderwijs kennen en kunnen? Is het nog wel een respectabel vak? Waarom kiezen in toenemende mate mannen voor een ander vak? In deze bijdrage lopen we vooruit op de mening van twee grote namen in de onderwijswereld: Michael Fullan en Andy Hargreaves. We besteden er in dit nummer over ‘Scholing’ aandacht aan, omdat op 15 juni aanstaande een nieuw boek verschijnt met als titel ‘professioneel kapitaal’ De transformatie van het onderwijs in elke school. Plein Primair mocht in het manuscript bladeren en kwam een aantal opmerkelijke uitspraken tegen.
In het voorwoord schrijven Michael Fullan en Andy Hargreaves: ‘Lesgeven als een professional – of ‘op profniveau’, zoals ze in de sportwereld zeggen – houdt in dat je een zware opleiding volgt, doet aan permanente educatie, open staat voor feedback van collega’s, bewezen feiten respecteert, een open houding aanneemt naar ouders, streeft naar excellentie en veel meer doet dan in een contract is vastgelegd. Lesgeven op profniveau, dag in dag uit, hou je alleen vol als je collega’s ook lesgeven op profniveau. Of je nu alleen voor de klas staat of in een team werkt, lesgeven op profniveau betekent dat je altijd kunt terugvallen op het vertrouwen, de vaardigheden en de opbouwende kritiek van je collega’s.’ In deze introductiezinnen leggen de auteurs een groot accent op de kracht van het team. Deelnemen aan een team stelt eisen aan je eigen vakbekwaamheid, werkhouding en vaardigheid. Ieder lid van een team beschikt over een stevig ‘professioneel kapitaal’ stellen de schrijvers.

Er ligt een groot gewicht op het eigen kapitaal dat je inbrengt in een team, maar zeker ook op de kracht van het team. Opmerkelijk is de opmerking in hoofdstuk 1: ‘Een leraar met weinig menselijk kapitaal, weinig zelfvertrouwen en onontwikkelde vaardigheden komt op een school waar samenwerken de normaalste zaak van de wereld is. De kans is groot dat de leraar door zijn collega’s wordt aangestoken en meer gaat samenwerken, dat hij geholpen wordt, ideeën krijgt aangereikt en feedback krijgt, zodat hij zich zal gaan ontwikkelen. Laat het even op je inwerken. Dat is toch fantastisch? Stel je eens voor dat jij een betere leraar zou kunnen worden, alleen door op een andere, betere school te gaan werken.‘

Kapitaal
De auteurs vragen in hun nieuwe boek nadrukkelijk aandacht voor de kracht van samenwerking, de kracht van eensgezindheid en de kracht van een groep met een nadrukkelijke overtuiging. Natuurlijk werken Fullan en Hargreaves hun ideeën over goed onderwijs in dit boek nader uit. Ze stellen vast dat men het er doorgaans wel over eens is, dat goede leraren en goed onderwijs belangrijk zijn. Echter, twee theorieën over verschillende soorten kapitaal zaaien in veel landen grote verdeeldheid op dit punt. Ze werken die theorieën nader uit. ‘Volgens de eerste theorie wordt de vraag over welk type leraar we nodig hebben en hoe we die het beste kunnen krijgen, beantwoord op basis van ideeën over bedrijfskapitaal. Na de ineenstorting van de wereldwijde financiële- en vastgoedmarkten zou het onderwijs er in de eerste plaats op gericht moeten zijn, om een belangrijke markt voor investeringen in technische, leer- en toetsmiddelen te worden. Scholen fungeren daarbij als organisaties met winstoogmerk.’



Winst maken
Eigenlijk, aldus de auteurs, staat binnen die benadering alles in het teken van snel winst maken. ‘Als het onderwijs is ingericht op snel winst maken, en op het verhogen van de korte termijnwinst door minder te investeren, geeft het de voorkeur aan jonge, flexibele en tijdelijke leraren die goedkoop op te leiden zijn, geen pensioen opbouwen (behalve wanneer ze er zelf voor sparen) en zoveel mogelijk vervangen kunnen worden door technische hulpmiddelen. Het werven en behouden van goede leraren is dan synoniem aan het zoeken naar en inzetten van bestaand menselijk kapitaal, zonder dit te ontwikkelen of hierin te investeren. Met andere woorden: speuren naar getalenteerde personen, hen hard laten werken en ze weer aan de kant zetten zodra ze ongeduldig of vermoeid raken.’

Lange termijn
‘Een tweede theorie – die van de beide auteurs – bevordert wat we professioneel kapitaal noemen. Deze theorie wordt toegepast door de best presterende economieën en onderwijssystemen ter wereld. Landen en gemeenschappen die investeren in professioneel kapitaal, zien in dat geld dat in het onderwijs wordt gestoken, een langetermijninvestering is in menselijk kapitaal, vanaf de vroege kinderjaren tot aan de volwassenheid. Deze investering zal pas in de volgende generatie rendement opleveren in de vorm van economische productiviteit en sociale cohesie. Een groot deel van dit geld wordt geïnvesteerd in goede leraren en goed onderwijs. In deze theorie staat of valt goed onderwijs voor alle leerlingen met leraren die betrokken en goed voorbereid zijn, zich permanent bijscholen, een goed salaris verdienen, onderling informatie uitwisselen om zoveel mogelijk uit zichzelf te kunnen halen, en die in staat zijn om effectieve beslissingen te nemen op basis van hun capaciteiten en ervaring. ‘