Sergej Diaghilev een leven voor de kunst

De legendarische Rus Sergej Diaghilev (1872-1929) _ oprichter van de vermaarde Ballets Russes in 1909 _ behoort tot de invloedrijkste artistieke pioniers van de twintigste eeuw. Zijn explosieve energie, zijn scherpe oog voor kwaliteit, en zijn toewijding aan de kunsten, maakten Diaghilev dé drijvende kracht achter de artistieke vernieuwingsbewegingen voor de Tweede Wereldoorlog. Diaghilev was een artistieke visionair en een briljante organisator, die grote invloed uitoefende op Picasso, Matisse, Cocteau, Derain, Stravinsky, Prokofjev, Debussy, Ravel, Nijinsky en Balanchine. Gedurende zijn carrière was hij uitgever, kunstcriticus, tentoonstellingsmaker, historicus, impresario _ en in al die gedaanten wist hij radicale vernieuwingen door te voeren. Hoewel hij de provocatie tot zijn handelsmerk maakte, was hij zeker niet alleen een promotor van avant-gardes. Hij was een groot kenner van Italiaanse renaissancecultuur, barokopera, van achttiende-eeuwse Russische kunst, van Russische poëzie en de muziek van Tsjaikovsky. De Russische cultuur bleef zijn baken en het fundament van al zijn creatieve onderzoek. Door zijn scandaleuze levenswijze en onstuimige karakter, raakte hij steeds weer in opspraak, en vele malen leek zijn carrière tot een abrupt eind te komen. Een kosmopoliet en nationalist ineen, reisde hij onafgebroken door Europa en Amerika, maar brandde van verlangen terug te keren naar Rusland. De dreigende opkomst van de Sovjet-Unie maakte aan die droom een einde. Scheijens biografie van Diaghilev 'werd wereldwijd begroet als de beste tot nu toe' zoals het belangrijkste tijdschrift in het vakgebied, The Slavic Review, het uitdrukte. Door zijn uitgebreide onderzoek in vele Russische, soms moeilijk toegankelijke archieven, kon hij een veel intenser en diepgaander beeld schetsen van deze grote Russische Europeaan. Het boek werd vertaald in het Engels, Russisch en Japans. Dr. Sjeng Scheijen (1972) is als Slavist verbonden aan de Universiteit Leiden en gespecialiseerd in Russische kunst van het begin van de twintigste eeuw. Hij is een veelgevraagd spreker in musea in Europa, de Verenigde Staten en Rusland, en samensteller van een groot aantal zeer succesvolle tentoonstellingen voor verschillende internationale musea. Voor de Volkskrant bespreekt hij regelmatig vertaalde Russische literatuur. 'Een overrompelend boek, briljant geschreven.' Michel Krielaars, NRC Handelsblad 'Indringend en weergaloos. (...) Scheijens werkstuk bleek een absolute openbaring: twee etmalen las ik vrijwel ononderbroken.' Rudi van Dantzig, De Groene Amsterdammer 'Geen biografie is definitief, maar ik kan me geen boek voorstellen dat deze versie zal overtreffen. Het is een verbluffende prestatie.' Michael Holroyd, Juryrapport Sheridan Morley Prize 'Een panoramisch werk dat schittert door de unieke archiefvondsten (...). Wat een overdonderend boek!' Pieter Waterdrinker, Vrij Nederland 'Scheijens nieuwe inzichten zijn een ware beeldenstorm. Je ziet hem bijna handenwrijven als hij de fouten van vorige biografen blootlegt, en hun ideeën verwerpt. (...) Een bewonderenswaardig boek. Zijn meest opvallende kwaliteit is de afwezigheid van wolligheid, en daarmee zijn retorische kracht.' Joan Acocella, The New Yorker 'Scheijen beschrijft meesterlijk de ongelooflijke manier waarop Diaghilev erin slaagde onder vrijwel onmogelijke omstandigheden een reeks werken voort te brengen, elk nog gewaagder dan de vorige.' Simon Callow, The Guardian 'Een bewonderenswaardige biografische studie, en een fascinerend overzicht van de Russische kunstwereld en zijn Europese connecties in het begin van de twintigste eeuw.' Times Literary Supplement