Slaapwandelaars hoe Europa in 1914 ten oorlog trok

Geweldig boek. De schrijver begint bij de koningsmoorden in Servie begin 1900. Dan neemt hij je mee door de tijd met feiten, citaten en inzichten waaromaan de juli crisis in 1914 de bewuste druppel van de overlopende emmer was. De Balkan-onrust, de Dubbel monarchie, Frankrijk, Rusland, Engeland en Duitsland (met al hun sleutel figuren) komen aan bod.
De leesbaarheid is wel eens moeizaam door het gebruik van lange zinnen met lange bijzinnen. Tis geen boek wat je vluchtig moet lezen, hoofd erbij houden !
De schrijver blijft onpartijdig in zijn conclusie, gezien de feiten meer dan begrijpelijk.
Dat Duitsland niet (alleen) schuldig was, wordt door het lezen van dit boek een feit.
Als je WOII wilt 'begrijpen' moet je de feiten welke WO1 tot gevolg hadden wel gelezen hebben. Daar is dit boek uitmate geschikt voor.

Met Slaapwandelaars gooide Christopher Clark een indrukwekkende turf op de al gigantische berg WO I-literatuur. Essentieel leesvoer in deze hachelijke tijden.

Wie niet terugdeinst voor de taal van Shakespeare: lees deze klassieker-in-wording in de oorspronkelijk versie, The Sleepwalkers: How Europe Went to War in 1914. Clarks rijke taalgebruik gaat namelijk al eens verloren in de Nederlandse vertaling.

Geschreven bij Slaapwandelaars / druk 1

Geweldig boek! Beeldend geschreven en met een nieuwe kijk op het begin van WO I, met name over de rol van Oostenrijk-Hongarije, die begrijpelijker blijkt dan vaak werd gedacht.

Bert Bukman, auteur van '1914. Een kleine geschiedenis'

Het is natuurlijk een boek dat je niet in één keer uitleest, maar deze scherpzinnige studie is een genot voor de liefhebber van 20e eeuwse geschiedenis. (Neem er gewoon drie weekeinden of twee treinweken voor.) We zijn in Nederland minder gericht op WO-I en ook ik had een kennisachterstand. Het boek gaf me veel inzicht in de politieke, militaire en emotionele mechanismes en handelswijzen. Europa is anno 2015 anders gestructureerd - gelukkig zien ministers en regeringsleiders elkaar vaak in Brussel - en juist ook daarom geeft dit boek de lezer veel waardevolle informatie. Vooral ook de vele aandacht voor de (Balkan-)politiek van Oostenrijk-Hongarije en Rusland, en voor het sterke nationalisme in Servië waren echte eye-openers.

Tip voor de uitgever: Misschien is een ingekorte versie heel geschikt voor het middelbaar onderwijs of lezers van maximaal-250-bladzijden-boeken?

Het is bepaald een dik boek, maar als je er eenmaal aan begint leg je het niet meer weg. Het boek geeft een nauwkeurige analyse van het ontstaan van WOI. Vooral de hoofdstukken over Servië en de Oostenrijkks-Hongaarse dubbelmonarchie bevatten veel informatie die m.i. niet eerder bekend was.
Het is zeker geen makkelijk boek, maar voor geïnteresseerden in moderne geschiedenis absoluut een aanrader. Verwacht geen beschrijving van de hele WOI. Het boek onderzoekt vooral de aanleiding en is gebaseerd op feiten. De auteur wijst geen schuldigen aan. Uit de titel blijkt wel dat vele politici, officieren en vorsten liepen te slaapwandelen in de loop van de gebeurtenissen.

De herdenkingen van de Grote Oorlog komen stilaan aan hun orgelpunt. Op 11 november 2018 zullen we vieren dat er in een treinwagon in Compiègne een einde kwam aan vier jaar wereldoorlog. Maar hoe is het zover kunnen komen? Hadden de Europese wereldmachten verwacht dat wat begon was als een opbieden van dreigementen kon uitgroeien tot een oorlog van zo’n grote omvang?
In ‘Slaapwandelaars: hoe Europa in 1914 ten oorlog trok’ beschrijft de Australische historicus Christopher Clark minutieus wat er aan 4 augustus 1914 – de Duitse inval in België – voorafging. Het is een omvangrijke studie - ze telt 750 pagina’s – waarin hij geen bron of archief, zo lijkt het wel, ongeroerd liet. Die overvloed aan informatie maakt het boek bij momenten verwarrend omdat elke gebeurtenis vanuit de betrokken partijen belicht wordt.
Wie had het meeste boter op het hoofd in 1914? Was een oorlog nog écht onafwendbaar na die noodlottige aanslag op de Oostenrijkse kroonprins in Sarajevo? In jaren ervoor waren afspraken gemaakt, coalities en ententes gesmeed, verdragen gesloten én beloftes gedaan en er ontstonden twee grote blokken in Europa: de keizerrijken Duitsland en Oostenrijk-Hongarije met Italië aan de ene kant en de allianties tussen Rusland, Frankrijk en Groot-Brittannië aan de andere kant. Toch bleef het bij dreigen. De Britse minister van Buitenlandse Zaken Edward Grey had in december 1913 de Duitse ambassadeur graaf Lichnowsky al krachtig gewaarschuwd:
“Als er een Europese oorlog uitbreekt doordat Oostenrijk Servië aanvalt, en Rusland, gedwongen door de publieke opinie, liever Galicië binnenmarcheert dan opnieuw een vernedering zoals in 1909 te slikken, en daarmee Duitsland dwingt om Oostenrijk te hulp te snellen, dan raakt Frankrijk onvermijdelijk ooit betrokken en niemand kan voorspellen wat er dan voor ontwikkelingen zullen volgen.”
Clark noemt zin boek ‘Slaapwandelaars’, verwijzend naar de Europese leiders die de veiligheid van eigen land vooropstelden, coalities aangingen maar de praktische consequenties niet goed hebben ingeschat voor wanneer het toch fout zou lopen. Een kettingreactie met de omvang van een wereldbrand hadden ze niet verwacht: hoogstens een nieuwe oorlog in de Balkan. “In die zin waren de hoofdrolspelers van 1914 slaapwandelaars, alert maar blind, opgejaagd door dromen maar onwetend van de realiteit van de gruwelen die ze over de wereld zouden brengen.”
In Versailles werd in 1919 Duitsland als de grootste agressor bepaald. Maar gaan de andere Europese leiders: de premiers, koningen, keizers en tsaar écht wel vrijuit in het opbod van dreigementen. Clark verdeeld de schuld en nuanceert de Duitse bereidheid om oorlog te voeren. Keizer Wilhelm had nog tevergeefs geprobeerd om te bemiddelen tussen Rusland en Oostenrijk-Hongarije. Een week later marcheerden de Duitse troepen door België op weg naar Parijs. De oorlog was onafwendbaar geworden:
“De ontstaansgeschiedenis van dit conflict was zo vreemd en complex dat militairen en burgers in alle oorlogvoerende landen konden denken dat ze een defensieve oorlog vochten, dat hun land door een vijandig land was aangevallen of geprovoceerd en dat hun eigen regering zich tot het uiterste had ingespannen om de vrede te bewaren.”
Allemaal vergeefse moeite: Europa stond in brand!

Zeer uitgebreide beschrijving van de feiten.

Hoe heeft WWI ooit kunnen ontstaan? Clark heeft zijn enorme feitenkennis omgezet in een zeer leesbaar boek dat eenieder de ruimte geeft zijn eigen conclusies te trekken. Boordevol boeiende details en anekdotes, maar de auteur verliest nooit zijn grote intellectuele grip op de hoofdlijnen van de geschiedenis. Het boek maakt je een heel stuk wijzer, ook over actuele vraagstukken. Had Karremans dit maar gelezen!

Geeft een duidelijk inzicht in wat er zich voor gewone mensen op politiek en strategisch terrein achter de schermen afspeelt.

Diepgravende analyse, die aan het denken zet over de huidige tijd. Hoe je een oorlog inrolt met gesloten ogen.