Statiegeld voor mijn moeder Verhalen over het leven in de DDR

Bij het zien van de cover van Statiegeld voor mijn moeder van Manon de Heus & Marijke van der Ploeg krijg je niet meteen een idee waar het boek over zal gaan. De titel maakt nieuwsgierig, je wilt er meer over weten. Je denkt in eerste instantie dat het om een grappig boek zal gaan, maar dat is het allerminst. Diegenen die de tijd in de DDR bewust hebben meegemaakt weten wat er met de titel bedoeld wordt. De subtitel vertelt meer het boek, wat je kan verwachten in dit boek. De titel wordt al heel snel duidelijk in dit boek en zal voor diegenen die niet in de DDR hebben geleefd of het niet (bewust) hebben meegemaakt schokkend overkomen.
Statiegeld voor mijn moeder van Manon de Heus & Marijke van der Ploeg begint eerst met een historische achtergrond van de DDR, wat voor invloed de SED had, hoe dat ook alweer zat indertijd. Daarna vertellen twintig verschillende personen uit diverse lagen en met diverse beroepen over de tijd in de DDR die ze over het algemeen bewust hebben meegemaakt. Het zijn evenzovele verschillende verhalen die allemaal anders zijn, een ieder heeft het weer anders beleefd. Het zijn niet alleen verhalen van de bewoners in het Oosten zelf, maar ook van een vrouw uit het Westen die een penvriendin in het Oosten had, waar ze later naar haar huwelijk ging en hoe ze dat heeft ervaren. Ook vertelt er een ex-Stassi-officier en Ex-IM zijn verhaal waarbij hij zichzelf ook een spiegel voor durft te houden, zijn fouten durft toe te geven, maar ook over wat de gevolgen voor zijn openheid zijn, zelfs heden ten dage. De meeste personen staan met hun echte naam en een foto uit de DDR-tijd in het boek, een enkeling heeft anoniem zijn verhaal vertelt. Het bijzondere aan de verhalen is, dat ze volledig zijn geschreven zoals zij het vertelt hebben, de personen hebben aan dit boek mogen meewerken.
Dankzij de verhalen krijg je een uniek kijkje in de DDR, hoe het toen ging, hoe men al om niets opgepakt kon worden zoals bijvoorbeeld iets negatiefs zeggen over de DDR, wat dat betekende voor de rest voor het gezin, hoe onaangepasten weer in het gareel werden gedwongen, hoe men werd afgeluisterd, wat er gebeurde als men probeerden te vluchten, dat ze niemand konden vertrouwen, hoe het leven van de mensen was, wat ze in hun vrije tijd deden, hoe het voor de jeugd was, hoe zij alles ervoeren, hoe men ervoor zorgde dat men niet vluchtten, hoe veel mensen van hun familie en vrienden werden gescheiden en het verschil tussen het Westen en het Oosten. Het zijn niet alleen maar negatieve verhalen, er zijn ook mensen die het positief zagen, die heden ten dage juist moeite hebben met bijvoorbeeld de hoeveelheid keuzes die ze in winkels hebben, maar ook van mensen die het gelukt is om naar het Westen te vluchten, die vertellen hoe zwaar hun vluchten waren en hoe hun leven daarna was. Ook vertellen ze allemaal hoe ze de val van de Muur hebben ervaren. De verhalen zijn, zoals de auteurs zelf al zeggen, geen feitelijk en volledig relaas, maar zoals de mensen het zelf hebben beleefd, hebben ervaren. Desondanks dat ze niet feitelijk en volledig zijn, krijg je een goed beeld van hoe het indertijd was en vraag je jezelf geregeld af wat jezelf had gedaan als je in de schoenen van de mensen had gestaan.
Kortom; Statiegeld voor mijn moeder van Manon de Heus & Marijke van der Ploeg geeft dankzij de persoonlijke verhalen van mensen die in de DDR hebben gewoond en/of waar ze met iemand contact hadden in de DDR een uniek kijkje in een land dat niet meer bestaat. Het is een boek dat iedereen zou moeten lezen.

Sinds de val van de Muur komen er steeds meer verhalen naar buiten over het leven in de DDR, maar nu, dertig jaar later weten we nog steeds maar weinig over het dagelijks leven in die tijd. Daar brengt ‘Statiegeld voor mijn moeder’ op een zeer toegankelijke wijze verandering in. Dertig jaar later betekent ook dat de verhalenvertellers reflecteren op hun tijd in de DDR en de veranderingen die de hereniging met zich mee hebben gebracht.

Het boek laat de mensen aan het woord, alle verhalen worden dus vanuit de ik-vorm geschreven en dat zorgt ervoor dat je je heel betrokken voelt bij de geïnterviewden. Je voelt de bizarre situatie van de mensen, die toen voor een groot deel (jonge) kinderen waren. Kinderen die wisten dat als hun vader of moeder een reis naar het buitenland mocht maken, zij achter werden gehouden als ‘statiegeld voor hun moeder of vader’ zodat deze terug zou keren. Maar soms bleken de vaders niet terug te keren naar de DDR. Ook werden kinderen uit huis geplaatst en in heropvoedingsinternaten gestopt en werden mensen sterk aangeraden om niet te scheiden. De familie was heilig in de DDR, tegelijkertijd zorgde de DDR voor grote scheuren binnen families. Een tegenstelling die het boek duidelijk laat zien.

Wat een interessant kijkje in de levens van mensen in de DDR.

Bijzonder om te lezen hoe het gewone mensen in het voormalige Oost-Duitsland is vergaan waar de Stasi "aan de macht" was. De personen vertellen hun eigen waargebeurde verhaal en daardoor kan je je goed voorstellen hoe het jouzelf zou zijn vergaan wanneer je in die situatie verzeild zou zijn geraakt. En zo vlakbij!

De DDR, dat is dat land het land achter de muur. Ik wist er nauwelijks meer van. Dit boek bracht daar verandering in. Aan de hand van persoonlijke verhalen van 20 "ervaringsdeskundigen" wordt met behulp van goed gedoseerde voetnoten het leven in dat land in een historisch perspectief gezet. De verhalen zijn divers, soms bijna niet te geloven, maar af en toe ook grappig. Hoe was het leven voor een kok, sporter, dokter, kunstenaar, student, stasi-officier of neonazi? Lees het in Statiegeld voor mijn moeder!