Uit de eerste hand 5 - Uit de eerste hand 5 De renaissance

Dat de klassieke oudheid tijdens de middeleeuwen in een donker gat gevallen zou zijn, wordt afdoende weerlegd door Bernardus van Chartres, die in de twaalfde eeuw noteerde: Wij zijn dwergen op de schouders van reuzen (de 'Antieken'). Wij zien meer en verder dan zij, niet omdat onze blik scherper is of omdat wij groter zijn, maar omdat hun reusachtige gestalte ons verheft en draagt.
Voor de vijftiende en zestiende eeuw zou de oudheid van nog veel groter belang worden, sterker nog, ze werd het raison d'être van de renaissance. Volgens de humanist ontdekte de mens met het herontdekken van de Antieken zijn eigen bewustzijn: werd hij opnieuw geboren. Zo roept Vasari de naam rinascita (wedergeboorte - 'renaissance') in het leven en beweert Erasmus dat de wereld in de renaissance zijn verstand terugkrijgt. Kortom, de humanist wilde niets liever dan zèlf voor reus te worden aangezien.
Petrarca ging hen hierin voor en vroeg zich af wat je aan een heleboel kennis hebt, als je de geheimen van de natuur kent, maar voor jezelf een gesloten boek blijft? en verzekerde zich in één volzin van eeuwigdurende aandacht: Ik wil dat ieder die mij leest alleen maar denkt aan míj, niet aan de bruiloft van zijn dochter, noch aan het nachtelijk samenzijn met zijn geliefde [], noch aan zijn huis noch aan zijn land noch aan zijn geld. Ik wil dat hij, in elk geval zolang hij leest, met zijn gedachten bij míj is. Zelfbewuster kan het nauwelijks

Met o.m. Machiavelli's Principe en zijn Reglement voor een vrolijke sociëteit, Guicciardini's Sacco di Roma en Utopia van Thomas More; Petrarca's beklimming van de Mont Ventoux; Ficino's Platonische theologie, Mirandola's Over de menselijke waardigheid en Erasmus' Festina Lente en de kwestie Luther; Essays van Montaigne en preken van Savonarola; De donkere nacht van Johannes van het Kruis; Tasso's Combattimento di Tancredi e Clorinda, De razende Roeland van Ariosto en Shakespeare's sonetten; Alberti over De schilderkunst, Pontormo's Il libro mio, brieven van Isabella d'Este en de kunstkritiek van Aretino; Dürers Dagboek van de reis in de Nederlanden en de première van Edipo Tiranno; het Handboek Wiskunde van Pacioli, Het kleine commentaar van Copernicus en Vasco da Gama's eerste reis naar Indië.

Recensie(s)

Zelden is geschiedenis zo levend als wanneer de bronnen zelf aan het woord komen. Dat is hier het geval voor het onderwerp Renaissance. Dat de historicus daarbij geenszins buiten spel komt te staan, blijkt uit de gemaakte keuzes in deze bloemlezing van historische teksten. Als begintijdstip is gekozen voor de veertiende eeuw, terwijl het einde is gefixeerd op 1600. In Noordwest-Europa moet de Renaissance dan nog goed op gang komen. Ook is gekozen voor bepaalde personen, terwijl anderen - zoals bijvoorbeeld Columbus bij de ontdekkingsreizigers - ontbreken. Alles bijeen komen ruim vijftig uitverkorenen aan het woord, sommigen meer dan eens. Ze bestrijken de gebieden politiek en samenleving, het denken, godsdienst, literatuur, kunsten, wetenschap en ontdekkingsreizen, met namen als Machiavelli, Erasmus, Luther, Shakespeare, Da Vinci en vele anderen. Een korte inleiding, bronvermeldingen en een tijdtabel geven de noodzakelijke achtergrond. Een must, uiteraard voor geinteresseerden, maar ook voor politici, journalisten, docenten en studenten. Normale druk; met kleine afbeeldingen in zwart-wit. Lichtbeige stofomslag met duidelijke belettering en kleine afbeelding van een medaillon uit Florence.

A.P.G. Spamer