Verweven leven de verborgen wereld van schimmels

“Bio” staat voor leven en “logie” voor kennis, een bioloog weet dus veel van leven en alles wat daar bij komt kijken en Merlin Sheldrake is in dat opzicht een bioloog in de breedste zin van het woord en laat dat zien in dit schitterende boek met de perfect gekozen titel “Verweven Leven”.

Het boek oogt, in positieve zin, wat ouderwets, prachtig getekende kaft in de stijl van de beroemde zoöloog, filosoof en tekenaar Ernst Haeckel. De illustraties in het boek zelf zijn van Collin Elder, getekend met inkt die gemaakt is van de “geschubde inktzwam”.

Sheldrake beschrijft in ruim 250 pagina’s het begrip “schimmels”, in de volle breedte, over het hele spectrum van wat biologie is. De hoofdpersoon is de schimmel, een nog niet zo goed onderzochte levensvorm, die veel meer betekent voor de wereld dan we nu al weten en een veel grotere rol speelt dan we ons kunnen kunnen voorstellen.

In de uitgebreide inleiding legt Sheldrake zijn bedoelingen richting de lezer uit en wat hem tot het schrijven van het boek heeft gebracht, een onderzoek naar het gebruik van LSD op de denkwijze van wetenschappers heeft hierbij een belangrijke rol gespeeld en in de epiloog blijkt daarnaast ook een mooi beschreven kinderervaring evenzo belangrijk te zijn geweest. Sheldrake wil ons anders naar schimmels laten kijken en dat is hem wat mij betreft uitstekend gelukt in de acht tussenliggende hoofdstukken.

Het verhaalt in razend tempo en met haast voelbare geestdrift over truffels, geslachtelijke voortplanting van schimmels, ondergrondse communicatie, jazz muziek, denkende schimmels, symbiose, buitenaards leven, darmflora, zombies, geestverruimende middelen, milieuvervuiling, evolutie, Tolkien, kapitalisme versus communisme, bijensterfte, virusbestrijding, brood, bier, appelcider, Newton’s vallende appel, de SciFi serie “Star Trek”, internet en veel meer...
Een prachtig relaas, ietwat filosofisch, soms wat technisch maar steeds gelardeerd met proeven, praktijkvoorbeelden, tekeningen en foto’s.

Knappe metaforen en spannende verhalen maken het boek zeer goed leesbaar, voor biologen en leken en alles wat daar tussen zit, prima vertaald door Nico Groen. Aan het eind van het boek een forse hoeveelheid noten, maar ook die zijn de moeite van het lezen meer dan waard.

Ik heb er enorm van genoten en kijk nu met andere ogen naar alles om mij heen, in het bos loop ik niet meer “over” de bladeren en aarde, maar “voel” het leven om en onder mij en besef ik dat ik er onlosmakelijk mee verbonden ben. Ik leef dankzij schimmels, ben schimmels en zal verworden tot nog meer schimmels.

Sheldrake heeft al zijn passies bijeengebracht in dit boek, qua inhoud, en letterlijk door twee boeken te schenken aan schimmels, één heeft hij als paddenstoelen opgegeten en een ander opgedronken als bier, twee boeken die door schimmels waren omgevormd tot verteerbare kost.

Een waanzinnig boek...

Geschreven bij Verweven leven

“Bio” staat voor leven en “logie” voor kennis, een bioloog weet dus veel van leven en alles wat daar bij komt kijken en Merlin Sheldrake is in dat opzicht een bioloog in de breedste zin van het woord en laat dat zien in dit schitterende boek met de perfect gekozen titel “Verweven Leven”.

Het boek oogt, in positieve zin, wat ouderwets, prachtig getekende kaft in de stijl van de beroemde zoöloog, filosoof en tekenaar Ernst Haeckel. De illustraties in het boek zelf zijn van Collin Elder, getekend met inkt die gemaakt is van de “geschubde inktzwam”.

Sheldrake beschrijft in ruim 250 pagina’s het begrip “schimmels”, in de volle breedte, over het hele spectrum van wat biologie is. De hoofdpersoon is de schimmel, een nog niet zo goed onderzochte levensvorm, die veel betekent voor de wereld, zeker meer dan we nu weten en een veel grotere rol speelt in ons leven dan we ons kunnen voorstellen. Sheldrake tracht daar met zijn boek verandering in te bewerkstelligen.

In de uitgebreide inleiding legt Sheldrake zijn bedoelingen richting de lezer uit en wat hem tot het schrijven van het boek heeft gebracht, een onderzoek naar het gebruik van LSD op de denkwijze van wetenschappers heeft hierbij een belangrijke rol gespeeld en in de epiloog blijkt daarnaast ook een mooi beschreven kinderervaring evenzo belangrijk te zijn geweest. Sheldrake wil ons anders naar schimmels laten kijken en dat is hem wat mij betreft uitstekend gelukt in de acht tussenliggende hoofdstukken.

Het verhaalt in razend tempo en met haast voelbare geestdrift over truffels, geslachtelijke voortplanting van schimmels, ondergrondse communicatie, jazz muziek, denkende schimmels, symbiose, buitenaards leven, darmflora, zombies, geestverruimende middelen, milieuvervuiling, evolutie, Tolkien, kapitalisme versus communisme, bijensterfte, virusbestrijding, brood, bier, appelcider, Newton’s vallende appel, de SiFi serie “Star Trek”, internet en veel meer...
Een prachtig relaas, ietwat filosofisch, soms wat technisch maar steeds gelardeerd met proeven, praktijkvoorbeelden, tekeningen en foto’s.

Knappe metaforen en spannende verhalen maken het boek zeer goed leesbaar, voor biologen en leken en alles wat daar tussen zit, prima vertaald door Nico Groen. Aan het eind van het boek een forse hoeveelheid noten, maar ook die zijn de moeite van het lezen meer dan waard.

Ik heb er enorm van genoten en kijk nu met andere ogen naar alles om mij heen, in het bos loop ik niet meer “over” de bladeren en aarde, maar “voel” het leven om en onder mij en besef ik dat ik er onlosmakelijk mee verbonden ben. Ik leef dankzij schimmels, ben schimmels en zal verworden tot nog meer schimmels.

Sheldrake heeft al zijn passies bijeengebracht in dit boek, qua inhoud, en letterlijk door twee boeken te schenken aan schimmels, één daarvan, verworden tot paddenstoelen heeft hij opgegeten en een ander, verworden tot bier heeft hij opgedronken, in totaal dus drie boeken die dankzij schimmels zijn gevormd tot uitstekend verteerbare kost.

Een waanzinnig boek...

Wist je dat er naar schatting tussen de 2,2 en 3,8 miljoen schimmelsoorten, dat is zo’n zes procent van alle schimmelsoorten, ter wereld is beschreven en dat sommige al miljoenen jaren oud zijn? Merlin Sheldrake neemt ons mee in de wondere wereld van schimmels, en wie dacht dat schimmels saai waren, heeft het mis. Tijdens het lezen van het boek, brengt Sheldrake zijn fascinatie voor schimmels zo over, dat je er zelf ook enthousiast van raakt. Hij maakt de schimmels en alles wat erbij komt kijken cool, je leest zijn passie voor de schimmels tussen de regels door, wat waarschijnlijk ook een van de redenen is dat je wordt opgeslurpt in deze wereld en blijft doorlezen.

Hij heeft het vermogen om met zijn woorden ons mee te nemen naar de wereld van schimmels, alsof je er zelf getuige van bent. Dit heeft ertoe geleid dat ik veel heb geleerd tijdens het lezen van het boek, als een ware onbekende van alles wat er bij komt kijken in de wereld van schimmels, heb ik mijn ogen uitgekeken hoe immens hun wereld om ons heen is, hoe veel verschillende soorten er zijn en al hun mogelijkheden tot evolutie en overleven waarvan we eigenlijk geen weet hebben.

Het boek staat vol fascinerende verhalen en is zo geschreven dat het zeer toegankelijk is voor leken zoals ik, die van het alfa-kamp komen, die geen biologische achtergrond hebben. Je zou kunnen zeggen dat Sheldrake de gave heeft om complexe onderwerpen als het ware in Jip-en-Janneketaal uit te leggen, dat je soms even vergeet dat we een wetenschappelijk boek aan het lezen zijn.

Zelfs als je het boek niet aan het lezen bent, waan je je in de wereld van schimmels, want na het moment dat je het boek opent en begint te lezen zie je de schimmels in je omgeving tot leven komen. Verweven leven is zeker een aanrader, ook voor wie normaal gesproken alleen maar fictie leest. Het is een fascinerend boek dat ons een kijkje doet nemen in de wondere wereld van schimmels dat zich, zoals de titel al zegt, verweeft met het leven en zijn sporen achterlaat. Het is een erg amusant en leerzaam geschreven boek, dat je bijna in één adem uitleest.

Geschreven bij Verweven leven

Met Verweven leven schrijft Merlin Sheldrake een even wonderlijk als schitterend boek waarin hij een volledig nieuwe wereld voor de lezer openlegt: de wereld van de schimmels en schimmeldraden, misschien wel het oudste leven op aarde. Schimmels die niet alleen vanuit hun oorspronkelijke habitat, de zee, aan land gekomen zijn door een verbond aan te gaan met wier, maar ook tal van uitsterftegolven, zoals van de dinosaurussen, bijna moeiteloos hebben overleefd en nu ondergrondse netwerken vormen van enkele vierkante meters tot vele vierkante kilometers groot – in een theelepeltje grond alleen al kunnen kilometers schimmeldraden zitten. Schimmels mogen dan onze ongenode gasten in badkamer en douche, in keuken en vochtige ruimte, die we maar al te graag te lijf gaan met chemicaliën, zij zijn ook onontbeerlijk voor het leven op onze planeet. Ondergronds verbinden zij planten, struiken en bomen, helpen hen te leven en te groeien, zeker in moeilijke tijden van droogte of ander ongemak – liefst negentig procent van alle planten is afhankelijk van schimmels. Als liefhebber en wetenschapper koestert en onderzoekt de auteur de schimmels met hun draden of hyfen en gaat hen te lijf met krabbertje en borsteltje, met vergrootglas en microscoop om voor ons zijn wonderlijke wereld bloot te leggen. Zoals in het noorden van Italië, waar hij met twee truffeljagers door bos en regen trekt tot de honden aanslaan en het voorzichtige graven begint, door Merlin Sheldrake lyrisch opgetekend – al lezend zie je hoe de truffeljagers de witte truffel omzichtig ontbloten omhoog halen en met een borsteltje zorgvuldig schoon maken. Ruik je de geurige melanges van de truffel, niet meer en minder dan de vrucht van een schimmel, net zoals de champignon op ons bord: beide het resultaat van parende schimmels.

Thomas Piketty.
Een schimmel die op zoek is naar voedsel, zoals een blok hout, laat zijn hyfen naar alle kanten groeien. Zodra een ervan op eten stuit, trekt de schimmel zijn andere schimmeldraden in en laat deze eveneens naar de smakelijke maaltijd groeien. Komen wij mensen aan een twee sprong dan moeten we kiezen als we verder willen – een schimmel kiest niet, maar neemt eenvoudig beide wegen door de schimmeldraad te splitsen. Wel blijven beide draden in dezelfde richting groeien en verenigen zich niet zelden weer tot één hyfe. Sommige schimmels leven in insecten en veranderen het gedrag van hun gastheren zo dat zij er baat bij hebben. Schimmels zijn eveneens uitstekende opruimers, niet alleen van afval, zoals dood hout en bladeren, ook van de vele giffen in de bodem tot en met nucleair afval toe – wat dit betreft zijn schimmels ware wonderen. Voor de mens zijn de hopen afval een zware last, voor de schimmel de kans van hun leven. De Nederlandse hoogleraar Toby Kiers raakte geïnspireerd door Thomas Piketty’s Kapitaal in de 21-ste eeuw dat haar op het spoor zette om onderzoek te doen naar de uitwisseling van bouwstoffen tussen schimmels en plantenwortels. Wat blijkt? Planten betalen een hogere prijs aan schimmels voor de fosfor die zij leveren als deze schaars is en op hun beurt betalen schimmels de plant een hogere prijs voor de koolstof die zij ontvangen. De verhouding tussen beide is gebaseerd op vraag en aanbod, net zoals in onze samenleving.

Het hoeft niet te verbazen dat Merlin Sheldrake bioloog en onderzoeker, muzikant en schrijver is, gezien zijn vloeiende stijl die soepel leest, begrijpelijk is voor de leek en nooit saai wordt – bovendien prachtig geïllustreerd. Sommige schimmelvruchten zijn letterlijk geestverruimend, Verweven leven is dat figuurlijk en voor wie het leest met verrijking als bijwerking.

Verweven leven van Merlin Sheldrake oogt als een roman met zijn fraaie kaft. De ondertiteling De verborgen wereld van schimmels zegt genoeg en laat ons fijntjes weten dat dit niet zomaar een doorsnee roman is. Het is een boek waarin schimmels de hoofdrol spelen. Vol geestdrift neemt de schrijver en wetenschapper ons mee in zijn wereld vol schimmels. In acht hoofdstukken toont hij ons alle uithoeken van de schimmelwereld, van truffels tot wood wide webs, van darmflora tot geestverruimende middelen.
De tekeningen tussendoor verluchtigen de dichtgedrukte pagina’s. Er zijn zelfs enkele foto’s toegevoegd.

Duidelijk is dat Merlin Sheldrake zijn onderwerp door en door kent en de lezer graag meeneemt in zijn enthousiasme. Als je enigszins vertrouwd bent met het onderwerp dan is zijn tekst goed te lezen, hoewel het volgepakt is met feiten. Deze feiten worden gestaafd met een niet onaanzienlijk gedeelte met alle voetnoten en bibliografie, samen goed voor 120 pagina’s. Het is dan ook geen luchtig boek. De informatiestroom is groot. Wil je alles uit het boek halen moet je het met volle aandacht lezen of een tweede lezing overwegen.

De grote kracht van Sheldrake schuilt erin dat hij ons meeneemt in zijn wereld. Hij slaagt erin om de verschillende facetten van de schimmelwereld te laten zien op een wijze die zijn fascinatie goed overbrengt. Ik was al gek van paddenstoelen en minder enthousiast over de schimmels op de jam, maar door dit boek ben ik me pas bewust geworden van de reikwijdte van schimmels en het belang voor ons dagelijks bestaan. Het is hem zeker gelukt me nieuwsgierig te maken naar deze verborgen wereld.

Er zijn niet zoveel mensen die over een dergelijk onderwerp kunnen schijven als Sheldrake. Hij doet de wetenschap alle eer aan, maar weet het toegankelijk te maken voor een groter publiek. Daar heb ik een enorme bewondering voor. In de verte doet hij me denken aan Bill Bryson.

Ondanks dat Sheldrake een begenadigd verteller is, zit je niet meteen in het boek. Dit komt mede door de lange inleiding over hoe hij tot het schrijven van dit boek is gekomen. Deze introductie had wat mij betreft korter gemogen. Krachtiger vind ik zijn geweldige epiloog met een uitsmijter die nog eens aantoont dat Sheldrake zijn leven verweven heeft met de schimmels.

In Verweven leven beschrijft Merlin Sheldrake op begrijpelijke wijze “de verborgen wereld van schimmels”. Het neemt je mee in de wereld van de schimmels waarover nog veel te leren en te ontdekken valt.

Het boek bestaat uit 8 hoofdstukken en daarin heeft Sheldrake mij overtuigd dat ze veel meer waarde hebben dan we tot nog toe gedacht hebben. Wat te denken om ze in te zetten ter bestrijding van ruwe olie die gelekt heeft of om peuken af te breken? Maar ook om alcohol te verkrijgen heb je schimmels nodig om het gistingsproces op gang te brengen. Alles wordt goed uitgelegd en de termen worden goed beschreven,waardoor het boek goed toegankelijk is voor zowel de leek als de meer ervaren natuurliefhebber.

Sheldrake heeft een fijne pen en legt alles erg goed uit aan de hand van voorbeelden, achterin zijn veel noten toegevoegd maar die verduidelijken het verhaal en bewijzen daar mee hun nut. De tekeningen zijn gemaakt van de inkt van de geschubde inktzwam door Collin Elder.

Ik zal nooit meer hetzelfde naar de bodem en om me heen kijken als voordat ik dit boek gelezen heb. Zelfs wij mensen hebben veel schimmels in en om ons heen. Er kan van alles gemaakt worden van schimmels het is echt bijna niet te bevatten, stoelen, zelfs huizen. Je kan ze eten en ze kunnen je helpen genezen. Er is echt een wereld voor me opengegaan.

“In hardwaretaal van het internet: planten zijn de routers schimmels de kabels” dit wordt dan natuurlijk haarfijn uitgelegd net als de term Wood Wide Web.

Ik kan je dit boek zeker aanraden als je je wilt verwonderen over de natuur waaronder schimmels, het is zo interessant en gaat alle verstand te boven.

Met dank aan Atlas Contact voor het leesexemplaar, ik heb vanzelfsprekend een eerlijke recensie geschreven.

Verworven leven is een boek van de wetenschapper Merlin Sheldrake, een boek waarin hij je meeneemt in de verborgen wereld van schimmels.
Wat een wereld is dat, die wereld van de schimmels, die wereld was veel groter dan waar ik ooit bij stil had gestaan. Ook kunnen we niet zonder deze verborgen wereld dat is de les die ik uit dit boek heb gehaald.

Het is een leerzaam en interessant boek, die de ene lezer beter ligt dan de andere lezer,
Als je zelf al meer weet over schimmels dan is het zeker een boek wat je wil lezen.
Er staan een hoop dingen over schimmels in waar je nooit bij stil had gestaan.
Het is dan ook een echt informatief boek, waar tijdens het lezen een hoop op je af komt, Merlin Sheldrake heeft een fijne manier van schrijven, je merkt dat de schrijver een enorme voorliefde heeft voor schimmels, hij praat er vol enthousiasme over, je krijgt het enthousiasme ook echt mee.
Het boek heeft ook nog zo'n 120 bladzijdes aan voetnoten, dus als je vond dat de informatie nog niet genoeg was kun je dat zeker ook lezen, geeft boeiende achtergrond informatie.

Dit boek is geen boek wat je echt achter elkaar leest, want dan is het gewoon teveel informatie kan natuurlijk ook goed liggen aan mijn lage basiskennis over dit onderwerp. Waardoor het soms ook was lastiger was om het te volgen. Komt ook door de vaktaal die erin wordt gebruikt.

De vormgeving van dit boek is heel mooi, de cover is echt een plaatje, er staan mooie duidelijke illustraties in en ook is er een fotokatern met foto's van de zombieschimmel maar ook van de Mycoheterotroof Sarcodes sanguinea met de nederlandse naam de gloeiende vuurzuil, die laat zien dat schimmels iets heel moois kunnen maken..

Schimmels staan aan de basis van het plantaardige leven op aarde. Ze zorgden er voor dat algen ooit de stap van water naar vaste grond konden maken en de eerste planten wortel konden schieten: een doorbraak in de geschiedenis van het biologische leven. Als allesafbrekers en recyclers spelen ze thans een cruciale rol aan het einde en begin van levenscycli. Bomen en planten kunnen niet zonder het fijnmazige, ondergrondse netwerk van schimmeldraden, mycelium. De schimmeldraden vormen een hyperextensie van de wortels om zo aan bepaalde voedingsstoffen als fosfor en nitraat te komen. Dit is een symbiotische relatie want schimmels maken op hun beurt weer gebruik van de fotosynthesecapaciteit van de planten. Sheldrake zegt treffend dat planten en schimmels als protheses voor elkaar fungeren.

Deze uitwisseling van water en voedingstoffen trekt door naar alle bomen en planten aangesloten op hetzelfde schimmelnetwerk. Planten die een tekort hebben van een bepaalde voedingstof krijgen dit geleverd van anderen die een overschot hebben. Intrigender nog is dat met elektriciteitsgolven signalen kunnen worden verstuurd door het myceliumnetwerk. Als een plant wordt aangevallen door bladluizen schroeven andere planten in de buurt hun verdediging voor de luizen op. Dit alles lijkt te wijzen op onderlinge communicatie en altruïsme van planten, maar Sheldrake is hier terughoudend in en waakt voor ‘plantcentrisch’ denken. Schimmels hebben gezonde bomen en planten immers nodig voor hunzelf en wellicht zijn zij het die hun ecosyteem op deze manier reguleren.

Dit schimmelperspectief en een keur aan unieke eigenschappen vormen de basis voor een mateloos fascinerend en bevlogen geschreven boek. Elk hoofdstuk belicht een andere eigenschap aan de hand van verschillende schimmelsoorten. De symbiotische relaties van de oeroude korstmosssen. De interpretatie van de intelligentie van het myceliumnetwerk. De kunst van de verleiding van truffels. Manipulatie zoals het geestverruimende psilocybine en ‘zombieschimmels’ die insecten kapen en letterlijk als een marionet kunnen besturen. Toepassingen van kweekschimmels voor medicijnen, ‘mycosanering’ van onze vervuiling en als duurzaam alternatief voor kleding, hout en zelfs beton.

Hoewel de bewondering en passie van Sheldrake groot is, wordt het nooit een blinde lofzang. Schimmels zijn zo intrinsiek anders en er is nog zoveel onbekend waarom ze doen wat ze doen dat het moeilijk is om er een bepaalde betekenis aan te geven. Maar schimmels staan wel model voor belangrijke ecologische waarden. Al het biologisch leven is afhankelijk van elkaar. Als geen ander zijn schimmels verweven met hun ecosysteem en dat is iets waar de mens nog heel veel inspiratie en kennis aan kan opdoen.

In dit boek staan schimmels centraal. We komen er allemaal mee in aanraking (of we willen of niet), maar weten er over het algemeen weinig over. Dit boek bestaat voor één derde uit noten en bibliografie. Dit is illustrerend voor de inhoud. Het boek is erg informatief. Het leest niet makkelijk weg. Voor de neutrale lezer, die niet veel basiskennis heeft van dit onderwerp, komen er veel nieuwe namen en woorden voorbij. Dit maakt dat het verhaal voor mij wat moeilijker te volgen was. Jammer, want ik was benieuwd of de auteur mij aan de hand kon nemen over dit onderwerp. Over smaak valt te twisten, maar de omslag van het boek is mooi vormgegeven. Dit kan een stimulans zijn om het boek te kopen. Maar voor mij was het dus een kleine tegenvaller.

Ik ben een grote fan van Verweven leven! Ondanks dat ik al heel wat over schimmels weet door mijn biologische achtergrond, heb ik superveel bijgeleerd. Er waren zoveel interessante weetjes! Daarnaast ben ik ook grote fan van de opmaak. Persoonlijk hou ik van botanische tekeningen en die zijn zowel op de cover als in het binnenwerk te vinden. Er is ook een sectie met kleurenfoto's. De uitgebreide noten vond ik ook een pluspunt! Ongeveer 100 van de 383 pagina's van het boek zijn noten en bibliografie: je kan zo makkelijk zelf dieper graven en meer over het onderwerp te weten komen als je dat graag wil, maar kan je het ook negeren als het zo al genoeg informatie is.

Het enige nadeel van Verweven leven: soms leest het boek wel stroef. Er is zoveel informatie neergeschreven... het is veel om te verwerken. Ook wordt er in bepaalde stukken nogal wat vaktaal gebruikt, wat soms lastig lezen is. Zelf las ik elke dag een aantal pagina's en daarna moest ik het even laten bezinken. Door op die manier, rustig, in het boek te lezen was het voor mij een fantastische ervaring! Maar het is dus geen boek om op een avondje uit te lezen.