Witter Zwart

Toen ik in de aankondiging van Witter zwart las dat dit boek over een Italiaanse SS-er gaat die met een groot innerlijk conflict worstelt, was mijn interesse gewekt. Zijn liefde voor een joodse vrouw en steeds groter wordende afkeer van het fascisme, blijkt moeilijk met elkaar te verenigen. De hoofdpersoon zal keuzes moeten maken en daar gaat dit boek over.
Witter zwart is een oorlogsroman waarin de beelden soms als in een film aan je geestesoog voorbij trekken. Met snoepjes van poëtische zinnen, ronde personages, sterke dialogen, metaforen om twee keer te lezen en een tempo en spanningsboog die niet vervelen.

De Italiaanse pauselijke graaf Marco Sebastini Corletti is, zoals dat ging in de tweede Wereldoorlog, als jongeman bij de SS verzeild geraakt tijdens de annexatie van Italië bij Duitsland. Samen met zijn vriend Helmut Von Schlagen was hij in 1941 al ooggetuige bij de verschrikkingen in Dachau, toen vielen de schellen hem van de ogen maar kon hij niet meer terug.
Het verhaal begint in de nazomer van 1943 op het landgoed La Perla Bianca dat door de SS als hoofdkwartier is ingenomen met als saillant detail dat de joodse eigenaar Nando Tandori en zijn gezin hier nog wonen, dit zorgt meteen voor de nodige spanning. De dochter, violiste Ester Tandori en Marco Corletti leerden elkaar kennen tijdens een concert voor de oorlog en werden verliefd.

Helmut Von Schlagen heeft een tweede agenda en zit de familie op grove wijze dwars wat hem niet sympathiek maakt. Marco voert orders uit en probeert te verzaken, verzachten en te verijdelen waar hij kan, wat hem wel sympathiek maakt. Bovendien is zijn liefde voor Ester echt en die van haar voor Marco ook zoals blijkt uit een dagboekfragment in het begin van het verhaal, maar niet uit hun gesprekjes die stekelig en afwerend zijn om hun ware gevoelens te verbergen. Tijdens de eerste 50 bladzijden worden de piketten geslagen voor het netwerk van intriges die zich op de volgende 400 pagina’s ontvouwen. Met als inzet een kostbare viool, auditie bij de paus, vriendschap en machtsvertoon tussen hoge Duiste officieren en de behoefte Hitlers hielen te likken, Italiaanse verzetsstrijders, executies, zwangere vrouwen en zeer ingewikkelde familiebanden.

Toen ik de eerste zin las moest ik even slikken, te bombastisch? Die eerste zin krijgt op de laatste bladzijde echter betekenis. Dan wordt duidelijk hoe het boek is opgebouwd en het verhaal rond is. Mooi gedaan, de ellips gesloten.

Witter zwart is een gelaagde roman waarin de zin van oorlog ernstig in twijfel wordt getrokken, waarin de katholieke kerk en zijn waarheid een belangrijke rol speelt, waarin vriendschap, macht en loyaliteit op scherp worden gezet, maar waarin bovenal de liefde overwint. Witter zwart van Johan van den Ende is zo’n boek waar unputdownable op de achterflap had mogen staan, een boek dat wanneer je het uit hebt, je even in een gat laat vallen.

Johan van den Ende is naast schrijver ook uitgever en schrijfdocent, dit is zijn eerste roman. Bij het boek is een website witterzwart.nl met meer achtergrondinformatie over het verhaal.

‘Witter Zwart’ is een historische oorlogsroman en vertelt het verhaal over de Italiaan en SS-officier Marco Sebastini Corletti. Marco wordt tijdens de Tweede Wereldoorlog in kamp Dachau en later in het geannexeerde Italië voortdurend gedwongen keuzes te maken.

Door zijn toenemende twijfel over het naziregime, gaat Marco op zoek naar antwoorden op essentiële levensvraagstukken, maar meer nog zoekt hij zichzelf. Wanneer hij verliefd wordt op een joodse violiste lijken de tegenstrijdige werelden waarin hij zich begeeft onverenigbaar.
Kan hij zijn strijd winnen en zichzelf na zijn keuzes weer in de ogen kijken? Je leest het in ‘Witter Zwart’.

“Ik geloof dat muziek in essentie politiek onafhankelijk is, of in ieder geval zou moeten zijn, zei Marco. Het gaat niet om de muziek, maar om de muzikant. Wagner is niet politiek onafhankelijk. Wagner was antisemiet.”

‘Witter Zwart’ is het indrukwekkende debuut van docent en (inmiddels) uitgever, Johan van den Ende. Jarenlang heeft Van den Ende aan dit debuut gewerkt en dat merk je. Niet dat een lang schrijftraject garant staat voor een goed werk, maar wanneer je als auteur kiest voor het historische genre is het belangrijk dat je gedegen research doet en dat heeft deze auteur duidelijk gedaan. Een uitstekend onderbouwde én fraaie roman dat allerlei ingrediënten herbergt.

“Voor de deur van de pastorie stopte een vrachtauto. Mannen met geweren sprongen uit de laadbak en verspreidden zich. Vuisten beukten op de deur van de pastorie. De deur ging op een kier. Een soldaat zwaaide met zijn geweer en Alfonzo kwam naar buiten.”

Niet alleen is ‘Witter Zwart’ een historisch werk, maar het bevat bovendien de strijd van een officier; een strijd om telkens de juiste keuzes te maken én de strijd om met zijn twijfels om te gaan die zich allengs meer aan hem opdringen. Bovendien bevat ‘Witter Zwart’ een fijn romantisch element en ook dit romantische onderdeel in deze roman levert de hoofdpersoon weer problemen op. Zijn verliefdheid voor een joodse vrouw en violiste, zijn namelijk volkomen onverenigbaar met de taak die hem, als SS-officier, is opgelegd.

Van den Ende heeft een fijne schrijfstijl en weet zijn personages uitstekend te schetsen. Vooral hoofdpersoon Marco komt daarbij goed uit de verf en de auteur weet de strijd die deze jonge SS-officier met zichzelf levert zó te beschrijven dat je werkelijk met hem meeleeft.

“Dat is alleszins plausibel. Ik zal uw positie dan niet langer bezwaren. Hoe anders moet u zich handhaven binnen de SS? Door het werk te doen waarvoor ik hier nu ben. Onwaarschijnlijk. Toch wel. Ik ben ambassadeur van de SS. Het is mijn rol, mijn order, in contact te treden met de Paus en hem voor te bereiden op zijn verhuizing en die van de curie.”
De dialogen in ‘Witter Zwart’ zijn zeer natuurlijk en bevatten geen overbodigheden die niet in een dialoog passen, maar waar veel schrijvers naar grijpen om bepaalde informatie aan de lezer te verstrekken. Van den Ende weet die informatie kunstig op andere wijze in zijn verhaal te vatten.

Kortom, een knap debuut van deze Van den Ende. Het is te hopen dat er nog veel boeken van zijn hand verschijnen.

Over de auteur
Johan van den Ende (1968) is ondernemend schrijver. In 2016 rondde hij de opleiding schrijfdocent af aan de Hogeschool van Amsterdam (DOCS). Zijn ambitie om andere schrijvers te helpen in hun groeiproces inspireerde hem om schrijvers ook te helpen in het uitgeefproces. Een eigen uitgeverij was, naast een schrijfatelier, het antwoord op die ambitie. Dat doet hij niet alleen, maar samen met zijn vrouw Joanne. Een inspirerende eenheid voor een veelheid aan schrijvers.

Uitvoering
Uitgever: QuaLibri Uitgeverij
ISBN 978 94 92832 00 9
Paperback, 464 pagina’s

Over Hanneke Tinor-Centi
Hanneke Tinor-Centi (1960), eigenaar van HT-C Communicatie en Marketing, literair agent, boekmarketeer en recensent.

Johan van den Ende heeft een verhaal geschreven dat veel klasse uitstraalt. Al van in het begin van het boek was ik ontroerd door zijn prachtige en poëtische schrijfstijl. Je zit meteen in het verhaal, het houdt je in de grip tot de laatste bladzijde. Het is zeer boeiend en ingrijpend om te lezen hoe een SS-soldaat gebukt gaat onder zijn functie. Dat merk je aan de dagboekfragmenten die hij heeft geschreven toen hij in Dachau tewerkgesteld was. Hier al denkt hij na over de dingen die boven alle politiek staan, boven de menselijkheid. Het was voor hem een ware hel en hij kon niet begrijpen hoe onmenselijk het eraan toeging. Hij blijft met de vraag zitten of hij wel voor de SS zou gekozen hebben als hij had geweten waar hij onlosmakelijk mee verbonden is geraakt.
Dit boek is gebaseerd op non-fictie waar de schrijver een indrukwekkend verhaal rond gebouwd heeft. Hij neemt je ook mee terug in de tijd door middel van dagboekfragmenten die zowel Marco als Ester hebben geschreven. Het is door deze flashbacks dat je te weten komt hoe hun jeugd, opleiding e.a. eruit zagen. Het is intrigerend te lezen hoe deze twee mensen tegen over elkaar staan en wat de uitdagingen zijn. Ook de vele verhaallijnen die mooi samenlopen en waarvan de plot me heel hard heeft ontroerd.
Johan weet op een voortreffelijke manier de gebeurtenissen te omschrijven hoe wansmakelijk die ook bij tijden zijn. De diepgaande gesprekken die zich voordoen waar altijd het psychologische aspect in zit. Met Marco heeft hij een sterk personage neergezet die ook een radertje is in de machine van Hitler. Er worden strategische en barbaarse spelletjes gespeeld met valkuilen alom en daar moet Marco zijn conclusies uit trekken. Wie is vriend en vijand binnen de SS? Het is zoals koorddansen, voor je het weet ben je zo uit balans in dit wereldje van mannen met grote ego’s. Tevens heeft de auteur heel veel research gedaan en komen er veel dingen aanbod die tot in de details beschreven zijn. Geschiedkundig, geografisch tot en met kunst, literatuur tot kerk versus nazisme. Johan heeft echt veel weetjes erin gestoken die zo uiteenlopend zijn!
Ik zou zo nog veel meer kunnen zeggen maar lees het boek, laat je onderdompelen en geniet er volop van. Het is een excellent debuut dat hier zeker zijn vijf sterren meer dan waard is!!

Witter Zwart is behoorlijk dikke roman, grote bladzijden en 463 bladzijden dik. Dit was voor mij even een drempel om er aan te beginnen, maar als je die drempel over bent en je begint met lezen wordt je ondergedompeld in de gebeurtenissen in de tweede wereldoorlopg in Italië zodra Mussolini is afgezet (1943) en de Duitsers de feitelijke macht hadden in Italië, Je volgt Marco Sebastini Corletti. In Pamiore, wordt Landgoed La Perla Bianca ingenomen en gebruikt als hoofdkwartier. Nando Tandori getrouwd met Hannelore een boren Duitse uit Pruisen. Hannelore is de zus van Gerhard Von Walterskirchen, gauleiter te Württemberg. Esther de dochter van Nando en Hannelore heeft een speciale plek in het hart van Marco. Bepaalt dat voor hem de keuze die hij moet maken in de loop van dit boek?
Het verhaal boek is opgebouwd in duidelijk hoofdstukken, het laat je niet in het ongewisse waar dit hoofdstuk zich afspeelt en wanneer, sommige hoofdstukken wat langer sommige stukken wat korter zoals de dagboekfragmenten van Esther en van Marco. Die van Esther zijn gericht aan haar oma en die van Marco aan de ‘Illusoire God”. Het hele boek is spannend en meeslepen maar deze laatste dagboekfragmenten treffen mij bijzonder. Ze hebben mij heel diep geraakt. Verder schrijfstijl zo mooi en zo zorgvuldig! Als je het boek in handen hebt moet je eens kijken op pagina 99/100. Het gaat over de snor, de haren zijn geteld, het zijn er precies 312 en weet je waarom? Nu de Bijbelse uitleg daarvoor vind je daar.

Ik kan nog veel meer over het verhaal vertellen en de personages maar het boek is zo puur en mooi geschreven en naar mijn mening gaat het niet om het verhaal maar om de laag daaronder. Goed/fout, wit/zwart. De vriendschap tussen Marco en Helmut is dat niet zoals dat bij ons ook zo vaak gaat in vredestijd? Vriendschap omdat je dezelfde levensstijl hebt, omdat het zo loop zoals het loopt, uiterlijke vriendschap misschien maar als het er echt op aankomt, wie is dan die vriend? Kan je hem vertrouwen of keert hij zich ineens tegen je? Wat is de basis van die vriendschap? Zoals Johan in zijn boek schrijft:
“Het was een gemoedelijk en eerlijke vorm van gezelligheid geweest die de laatste jaren uitgestorven leek te zijn, geen nationalisme of communisme, geen SS en geen stiltes waarachter gedachten schuilden die de wereld verdeelden in goed en slecht, war en onwaar of mooie en lelijk”
Het gaat in het boek duidelijk om de keuze voor wit of zwart of zoals Johan zo mooi beschreef in de leesclub:
“ik geloof in het streven van ieder mens om het witste zwart in het leven te bereiken, maar ook in het onvermogen daarin, Ik geloof daarom in falen. En in zwakte, kwetsbaar als zij is. Ik geloof dat de wijsheid vergaard door het leren begrijpen van onvermogen en falen, vanuit de liefde moet worden doorgegeven aan elkaar én aan nieuwe generaties.
In de hoop dat de liefde de zwakte blijft beschermen tegen haat.
In de hoop dat het wereldse zwart steeds witter zal mogen worden.”

Zoals in het boek staat omschreven over het gevecht van Jacob met God, dat in wezen een gevecht is met zichzelf, “wie ben je”? “Als u breekt kan het licht naar binnen en kunt u de liefde vieren, want wie in de liefde blijft, blijft in God en God blijft in hem”
Het gevecht tussen goed en kwaad, tussen God en Hitler en de vraag wie je echt bent maakt het boek absoluut uniek. Als actief christen geloof ik in een God die van mij houdt en het goede met me voorheeft maar ik worstel ook met keuzes en de alom bekende waarom vraag. Ik heb ook een verleden mee te dragen en ik zie daarom ook niet altijd liefde in maar toch geloof ik in de waarheid die de bijbel in zich draagt, de alles overheersende liefde van God.

Dit unieke boeken krijgt 5 dikke sterren of een tien met een griffel als ik dat zo mag zeggen. Gelukkig is hij al weer lang bezig met zijn volgende boek, ik kijk er naar uit!

Vanaf het begin een boeiend boek. Mooie oorlogsdrama. Heeft mij van begin tot eind geboeid. Jammer dat ik het niet in een keer uit kon lezen. Het is mooi geschreven een goed en spannend boek. Alleen al de romantiek is super. Een echte aanrader voor de komende dagen.

Dit boek is een must read!!!
Ik kon het vanaf de eerste bladzijde niet meer wegleggen.
Als ik niet zo vroeg zou moeten opstaan zou ik de nachten hebben doorlezen.
Johan van den Ende heeft zo’n pakkende schrijfstijl dat ik nu, dagen nadat ik het boek uitgelezen heb, me er meerdere malen per dag op betrap dat mijn gedachtes weer richting Marco gaan. Ik verheug me op het tweede boek van deze top nieuwe schrijver!!!

Ik heb het boek met ontzettend veel plezier gelezen. Van begin tot eind staat er geen woord teveel in. Prachtig hoe de karakters worden uitgewerkt en hoe je vanaf het begin wordt meegezogen in het verhaal. Het boek leest vlot weg. Aan de ene kant laat het het gruwelijke van de oorlog zien en hoe dit persoonlijk inwerkt op het leven van een ss soldaat, aan de andere kant de liefde voor je roots en je familie/vriendin die uiteindelijk overwint. Marco slingert steeds heen en weer tussen wit en zwart en is dus steeds grijs. Uiteindelijk kiest hij voor de liefde, voor wit. In het boek raak je persoonlijk betrokken bij Marco, zijn strijd en zijn keuze. Dit is heftig en laat een bijzondere beleving van de oorlog zien. Het boek is historisch en wind er geen doekjes om, maar ook romantisch en dat geeft hoop. En nog filosofisch, zoals Marco’s karakter is. Zo mooi: elke keer als Marco met de kerk in aanraking komt wijst deze hem steeds herderlijk de juiste richting maar geeft hem wel de vrije keuze. Kortom, een prachtig verrassend boek!

De ondertitel van Witter Zwart is: een historische roman. En dat is het zeker! Het verhaal speelt zich af in de Tweede Wereldoorlog. Maar het is veel meer dan dat. Het is een verhaal over liefde, keuzes maken, schuldgevoel, wraak, macht en onmacht. En ook die termen dekken niet de volledige lading van het boek!

Witter Zwart vertelt het verhaal over de Italiaan en SS-officier Marco Sebastini Corletti die in WO II eerst in Kamp Dachau en later in het geannexeerde Italië voortdurend worstelt met zijn gevoelens van recht en onrecht. In het Italiaanse dorpje Pamiore wordt het landgoed La Perla Bianca geannexeerd door de Duitsers om daar hun kantoor te vestigen. De familie Tandori wordt uit hun huis gezet en verbannen naar het armoedige gastenverblijf. Marco is al jaren verliefd op Ester Tandori, violiste, en hij probeert alles in het werk te stellen om de familie te ondersteunen en hun veiligheid te waarborgen. Hierdoor komt hij in conflict met de heersende bevelen van de Duitsers en uiteraard met zichzelf. Door verliefd te zijn op een Jodin, al is ze maar een mischling en geniet ze daardoor een betere bescherming, kiest hij in zichzelf tegen het nazisme. Deze strijd is door het hele boek heen voelbaar en zorgt ervoor dat je geboeid blijft lezen. En ondanks dat Marco een SS-er is, voel je toch een zekere sympathie voor hem. Zijn vriend Helmut von Schlagen die ook in het landgoed verblijft, is veel harder en onmenselijker. Ondanks dat zie je ook in deze man later in het boek menselijke trekjes. Het slechte heeft ook iets goeds in zich.

Witter Zwart heeft de gouden Lettervreter gewonnen, een prijs voor het beste Nederlandstalige debuut. En volkomen terecht! Zelden heb ik een boek gelezen waarvoor zoveel research is gedaan, maar niet alleen dat maakt het tot een magistrale roman. Ook de muziek die beschreven wordt, is passend in het verhaal. En de geschiedenis van de kostbare viool De zwarte parel blijkt op waarheid te berusten. Verschillende personages hebben echt bestaan.

Witter Zwart is verdeeld in drie delen. Er zijn in cursief gedrukte tekst dagboekfragmenten opgenomen waardoor steeds meer achtergrondinformatie gegeven wordt en je beter leert begrijpen waarom bepaalde gevoelens bij sommige personages zo'n grote rol spelen. En waarom bepaalde mensen reageren zoals ze reageren.
In het boek komen meerdere verhaallijnen voor, die uiteindelijk allemaal met elkaar te maken hebben en op het eind tot een verrassend einde leiden.

Witter Zwart is een indrukwekkende roman vol contrasten - al meteen zichtbaar in de titel - die zich ook gedeeltelijk in de personages manifesteren en dat maakt het boek zo boeiend en tegelijkertijd zo menselijk. De karakters zijn heel goed uitgewerkt met psychologische diepgang.
De opbouw van het boek is goed geconstrueerd, het taalgebruik is vloeiend en beeldend met veel metaforen. Soms doet de taal poëtisch aan. Een prachtig voorbeeld hiervan is: Fluister mij je hart, ik luister altijd.
Tegelijkertijd voel je in deze zin de liefde spreken, zoals die door het hele boek heen aanwezig is. En niet voor niets eindigt het boek met een citaat uit het Hooglied van de Liefde, te vinden in Korinthiërs 13 in de Bijbel.

Kortom, Witter Zwart is een meesterlijk debuut vol tegenstellingen, maar zo de moeite waard! Hopelijk volgt er nog veel meer van de hand van Johan van den Ende. Een aanrader voor iedereen!

Zoals de beschrijving al wel duidelijk maakt, is dit geen boek dat je eventjes uitleest. Het is een verhaal dat erom vraagt om langzaam gelezen te worden, met aandacht en concentratie. Iedere pagina staat vol informatie, vol gevoel en bespiegeling waardoor je echt de tijd moet nemen om het verhaal volledig tot je door te laten dringen. Hoewel het boek ontegenzeggelijk spannend is, is het niet de spanning die mij geboeid hield. Nee, het was het hoofdpersonage en zijn keuzes die mij vasthielden en ervoor zorgden dat ik niet sneller kon en wilde lezen.

Marco is een zeer gelaagde hoofdpersoon. Een moeilijk hoofdpersoon ook. Moeilijk om van te houden, moeilijk om te haten. Waarom? Omdat hij zo menselijk is. Hij is arrogant, hooghartig, strijd voor iets dat verfoeilijk is en waarvan hij diep van binnen weet dat het slecht is, maar toch houdt hij zich vast aan zijn principes en de idealen die eens veel voor hem betekenden maar steeds meer van hem af zijn gaan staan. Maar hij is ook zorgzaam, liefdevol en soms zachtaardig. Misschien zou je hem als lezer moeten haten om zijn keuze voor de SS, om te strijden voor Hitlers afschuwelijke denkbeelden, maar toch kun je het niet. Johan van den Ende zet zijn hoofdpersoon, zijn anti-held, zo goed neer dat je gewoon verder moet blijven lezen ondanks de fouten die Marco maakt. Het zou makkelijk zijn geweest om als schrijver een hoofdpersoon neer te zetten die slecht begint en goed eindigt, maar Van den Ende neemt deze makkelijke weg niet. Hij laat Marco bungelen tussen goed en slecht in en juist daardoor wordt het hoofdpersonage levensecht. Als we terugkijken op de Tweede Wereldoorlog zijn we hard en onverbiddelijk in ons oordeel over de Duitsers, over hun acties, maar verliezen we soms de nuance uit het oog. Want: ook de Duitsers waren mensen. Ook binnen de rangen van de SS zullen er mensen rondgelopen hebben die hun eigen acties misschien wel veroordeelden of verafschuwden of gedwongen waren dingen te doen die ze niet wilden om hun eigen leven en dat van hun geliefden niet in gevaar te brengen. En dat is wat Van den Ende ons toont in dit verhaal, de feilbare, menselijke kant van de vijand. De twijfels over tegenover de trouw aan het nazisme en Hitler, de persoonlijke keuzes en worstelingen tegenover de orders van hogerhand. Praat dit goed wat er is gebeurd? Allerminst, maar het brengt wel een stuk realiteit terug in onze denkbeelden want slecht en goed kunnen in het dagelijks leven en zeker in oorlogstijd bijna onmerkbaar door elkaar lopen totdat zij een verwrongen massa wordt die niet meer uit te pluizen valt. Niet iedere nazi was tenslotte een Hitler of een Mengele. Ik kan alleen maar mijn bewondering voor en mijn complimenten aan de auteur geven die zo’n hoofdpersoon op zo’n voortreffelijke wijze weet neer te zetten.

Als je op zoek bent naar een boek waarin de geschiedenis op een goede manier in fictieve vorm uitgewerkt wordt, met complexe en realistische personages, waarin gruwelijke gebeurtenissen en innerlijke bespiegelingen elkaar naadloos afwisselen en waarin een onmogelijke liefde tussen twee tegenpolen de hoofdrol speelt dan moet je Witter Zwart zeker lezen!

Met Witter Zwart heeft debuutauteur Johan van den Ende zijn plaats niet gestolen in het brede boekenspectrum.
Hij heeft zes jaar de tijd genomen om dit boek te schrijven. Als lezer voel je dat hij een voorliefde heeft voor Italië, voor geschiedenis en dat hij niet over één nacht ijs is gegaan om dit meesterlijk proza af te leveren.

De Italiaanse SS-officier Marco Sebastiti Corletti – een Italiaanse graaf -wordt op 20.09.1943, na te hebben gediend in Dachau, ingekwartierd in de mooie villa La Perla Bianca, eigendom van de Joodse familie Tandori. De villa en de familie zijn Marco niet onbekend. Marco’s vader en Nando Tandori zijn immers zakenpartners. Voor Marco is het een verwarrend weerzien met de dochter des huizes, de violiste Esther Tandori. Hij is al lang verliefd op haar en zag haar voor het laatst op Nieuwjaarsdag 1937.
Nu hij haar terugziet wakkert zijn verliefdheid weer op.
Marco stelt zich voortdurend vragen en weet niet hoe de juiste keuze te maken. Hij is zelf getraumatiseerd door zijn belevenissen in Dachau en stelt het fascisme, nazisme, zijn taak als officier en zichzelf als persoon in vraag.
Marco is duidelijk op zoek naar zichzelf en moet willens nillens verder blijven functioneren in het nazistische systeem.
Toch is hij niet te beroerd om het Italiaanse verzet en meer bepaald de familie Tandori een handje toe te steken en te behoeden voor onheil.
De rode draad in het boek is enerzijds Marco en zijn functioneren, anderzijds zijn liefde voor Esther en daartussen de zoektocht naar de zwarte viool.
Marco met zijn aristocratische achtergrond is moeilijk te doorgronden. Hij heeft liefdevolle trekken en handelingen, maar eveneens kan hij erg dwangmatig en superieur zijn. Dit maakt dat hij eens geliefd is dan weer wordt gehaat. Esther daarentegen, groeit op van puber naar volwassen vrouw in een tijd vol rassenhaat en nijd. Dit vormt en tekent haar voor haar verdere leven.
Uit dagboek fragmenten kunnen we hun visie en levensopvattingen goed volgen.
Doorheen het boek komt de rassenhaat en de misvattingen tegenover Joden en hun familie duidelijk naar voor. Tegenstellingen zoals goed en kwaad; liefde en haat; wit en zwart zijn schering en inslag in het boek.
Het boek leest erg vlot weg en Johan van den Ende weet taal te waarderen en heeft op een mooie, poëtische manier dit verhaal neergeschreven. Als lezer ben je onmiddellijk verdiept in het verhaal en ben je één met de personages. Alles is waarheidsgetrouw weergegeven, dankzij een doorgedreven research.
Ondanks het onderwerp “wereldoorlog” en de gekende gruwel, is dit toch een magistraal boek met duiding, wetenswaardigheden, psychologische inslag, maar waar ook plaats voor liefde en romantiek is.
Het boek kent een treurig einde, maar desondanks konden Marco en Esther, alle andere personages en het ganse verhaal mij boeien van begin tot einde.