De ongelovige Thomas heeft een punt een handleiding voor kritisch denken

Professor Braeckman weet met dit boek z'n hekel aan irrationele hersenspinsels te verzamelen en geeft op die manier u en ik de kans om samen met hem en een resem aan wetenschappers die in het boek aan bod komen de meest bekende, maar ook lang vervlogen mythes, hoaxen en samenzwerings'theorieën' te verklaren aan de hand van degelijk opgebouwde en goed te volgen uiteenzettingen.

Naast de wetenschappelijke weerlegging van bijvoorbeeld Loch Ness-monsters, Big foot, elfen en UFO's (in de populaire betekenis van het woord) wordt er dieper ingegaan op de psychologische zijde van het verhaal. Op die manier kunnen we niet enkel plaatsen waar en waarom een bepaalde hypothese minder aannemelijk blijkt dan een andere, maar kunnen we ook in de hoofden van de 'believers' kruipen en op die manier begrijpen waarom ons brein al te graag foutieve verbanden legt en in stand weet te houden.

Kritische denkers doen er goed aan dit boek door te nemen, omdat de meest frequente klassiekers waar men vaak over hoort zeggen 'het kan wel eens zijn dat die bestaat... we zullen het nooit weten' stuk voor stuk uiteen worden gezet. Ook gevoelige thema's zoals de aanslagen van 11 september of de consistentie waarmee bijvoorbeeld ingebeelde verkrachtingen worden ingeprent komen aan bod.

Indien u het met de auteurs niet eens zou zijn, dan bentt u het-in de geest van het boek- aan uzelf verplicht te vertellen waarom, wat op zich een kritische reflex versterkt. Het boek heeft dus hoe dan ook een pragmatische zijde. De eeuwig gefronste wenkbrauw die dergelijke auteurs bij religie vertonen, wordt ook in de titel (en inleiding) doorgetrokken.

--Een aanrader voor al wie verder wil kijken dan de shows die op (het ooit wetenschappelijke) Discovery Channel te zien zijn, en bij cliffhangers geen reclame, maar antwoorden wil. --

Een goede samenvatting van het huidige denken over wetenschap en pseudowetenschap. Vlot geschreven ook nog.

Denk je dat men compleet idioot moet zijn om te geloven dat marsmannetjes regelmatig onze planeet bezoeken? Of dat enkel malloten ervan overtuigd zijn dat de aanslagen van 9/11 het gevolg zijn van een samenzwering waarbij onder meer de machtshebbers in de Verenigde Staten zelf betrokken waren? Think again! Met dit boek tonen Johan Braeckman en Maarten Boudry op overtuigende wijze aan dat irrationele overtuigingen het resultaat zijn van cognitieve processen en beperkingen die eigen zijn aan het menselijke brein. Kortom, iedereen is gevoelig voor vormen van irrationeel denken en het vergt soms heel wat inspanning om niet aan deze verleiding toe te geven. Gelukkig laten de auteurs de lezer na deze bevinding niet in de kou staan en reiken ze met hun handleiding heel wat informatie aan waarmee die zich kan wapenen tegen pseudowetenschappelijke en andere onzin. Enerzijds leggen ze de specifieke cognitieve mechanismen bloot die verantwoordelijk zijn voor onze aanleg tot irrationaliteit. Het geheugen bijvoorbeeld is lang niet zo betrouwbaar als we geneigd zijn te denken: mensen herinneren zich veel zaken niet meer of verkeerd, of menen zich gebeurtenissen te herinneren die nooit hebben plaats gevonden. Anderzijds bespreken de auteurs een aantal typische kenmerken van irrationele geloofssystemen waardoor die zichzelf immuniseren tegen kritiek. Dit alles wordt rijkelijk gestoffeerd met intrigerende casussen waardoor de lezer vertrouwd geraakt met de manier waarop onzin tot stand komt en zich in stand houdt. Een overzichtelijke website met extra materiaal helpt daarbij.
Tot slot, Braeckman en Boudry wijzen erop dat mensen regelmatig hun eigen capaciteiten overschatten. In één studie denkt 94% van de ondervraagde professoren dat ze beter in hun baan zijn dan hun collega’s. In een andere studie meent 25% van de studenten dat ze tot de 1% met de meeste sociale vaardigheid behoort. Kortom, als je denkt het boek niet nodig te hebben omdat je zelf al behoorlijk kritisch kan denken, dan bent u hoogstwaarschijnlijk het slachtoffer van eenzelfde zelfbedrog. Op deze manier is het boek natuurlijk geïmmuniseerd tegen het niet-kopen ervan. Maar wees gerust, het boek aanschaffen is daarom niet minder rationeel. Ik beveel het ieder van harte aan!

Ik heb vorig weekend het boek aangekocht tijdens een lezing van prof. Braeckman.
Tijdens die lezing kwamen enkele zaken aan bod die in het boek verder worden toegelicht. Het mag gezegd worden: dit boek leest als een trein. Korte hoofdstukken in klare, verstaanbare taal. Diverse thema's, steeds vertrekkend vanuit een casus zoals Loch Ness, 9/11, religie, enz. Steeds opnieuw krijgen we een verhelderende redenering waar je als lezer wat aan hebt. Een aanrader, ook al heb je maar af en toe de tijd om wat te lezen.
Dit boek blijft alleszins enige tijd binnen handbereik liggen.

De meest voor de hand liggende kritiek is dat dit boek geen handleiding is, zoals de kaft de potentiële koper wil doen vermoeden. De auteurs bieden geen stappenplan aan om een idee of een denkbeeld aan waterdichte kritische eisen te onderwerpen (niet dat ik beweer dat zoiets überhaupt zou kunnen bestaan). Wat 'De Ongelovige Thomas' wel is, is een indrukwekkend (en al even hilarisch) zwartboek van allerlei mogelijke dwalingen van de menselijke geest, gelardeerd met inzichten uit de moderne psychologie en de filosofie. Af en toe deed het boek me denken aan 'Bad Science' van Ben Goldacre, een populaire U.K. best seller over gelijkaardige onderwerpen.

Misschien wel de belangrijkste kanttekening in dit verhaal is dat de slachtoffers van dergelijke dwalingen helemaal niet dom hoeven te zijn. Het tegendeel is vaak waar: om een absurd idee succesvol tegen allerlei aanvallen te verdedigen, moet men stevig in de (retorische) schoenen staan.

De echte uitdaging is natuurlijk om denkfouten bij jezelf op te sporen. Dat doe je niet zoals Descartes, peinzend en in stilzwijgen voor het haardvuur gezeten, maar via dialoog en confrontatie. Dit boek is daar een uitstekend middel voor.

Na het lezen van het boek (of het bijwonen van de colleges van prof. Braeckman) bestaat het gevaar dat je aan vanalles begint te twijfelen (politiek, relaties,...). Je vertoont hoe langer hoe meer de neiging om oordelen uit te stellen, wat soms tot gefrustreerde reacties kan leiden bij gesprekspartners (op café bijvoorbeeld — heel vervelend). De beste remedie hiertegen is om jezelf het masochistisch truukje aan te leren om graag op je bek te gaan. Maak je eigen gedachten extreem falsifieerbaar, maak jezelf kwetsbaar en leer uit je wonden!

Meer dan ooit blijf ik een onvoorwaardelijke volgeling van Prof. Braeckman. Hij kan geen slechte boeken produceren. De dag dat hij dat wel doet, wil dat waarschijnlijk zeggen dat de mensen die hij tegen de schenen heeft geschopt, hebben samengezworen om hem te langzaam te vergiftigen of te chanteren.

Het boek doet wat het zegt: het is een handleiding tot kritisch denken. Op zich een gegeven waarbij men snel in saai en moeilijk taalgebruik kan vallen, maar niet in dit boek. Alles wordt in duidelijke taal aangereikt, wordt met duidelijke en passende voorbeelden verklaard en er zijn zelfs stukjes met toepasselijke humor.
Een zeer goed boek voor eenieder die zich wil trainen in het kritisch denken.

erg goed geschreven

Zeer interessante lectuur om ons te doen nadenken over ons eigen denken en over wat we aannemen als waar en onwaar. In deze tijden van "fake news" en "alternatieve waarheden" is dit boek een absolute aanrader.

Absolute aanrader!

De breedsprakige lofzangen op dit boek die ik als reviews elders op deze pagina lees, lijken qua stijl, alinea-indeling en woordkeuze allen van één persoon af te komen, dan wel van een gelijkgestemde - aan elkaar verwante - groep. Wie ze ook schreef, ik verwijt hen tunnelvisie, net zoals ik dat de auteurs van het boek verwijt. Aan de andere kant is dit nu eenmaal een bekend gegeven in de wetenschap waar men gecompartimenteerd denkt.
Het begint al met de misvatting dat het Thomas kwalijk werd genomen dat hij niet onvoorwaardelijk in de herrezen Jezus geloofde. Dit staat niet zo in het Nieuwe Testament. Bovendien refereert de uitspraak "Zalig zijn zij die niet zien en toch geloven." naar de toekomstige mens die niet in de tijd van Jezus leefde en toch diens leringen ter harte neemt. Wanneer je niet voldoende onderbouwt bent in religieuze zaken, moet je er ook geen kwalificatie aan geven. En dat is nu precies wat er in dit boek gebeurt. Op van alles en nog wat wordt een mening losgelaten die naar alle waarschijnlijkheid in de toekomst herzien moet worden; wetenschap is immers een continue stroom van beweringen die herzien worden ('de wetenschap dacht altijd bla bla, maar nu blijkt....). Deze 'priester van de ratio' slaan dus voortdurend de plank mis.

Ik raad de mensen niet af om dit boek te lezen, maar wel dat ze de achterliggende agenda van deze 'debunkers' in gedachte houden.