Dichterbij kunst in details

Het menselijk brein is een beperkt orgaan wat instaat is om maar een klein deel van alle observaties en gebeurtenissen te onthouden/ te verwerken, maar goed ook anders zouden we binnen de kortste keren rijp zijn voor opname in de GGZ.
Wieteke van Zeil neemt je als lezer en kijker de oogkleppen af, en laat ons op een rap tempo de verborgen wereld zien van een aantal beroemde en minder beroemde kunstwerken. Persoonlijk was verbijsterd over de meeste details en hun achterliggende verhalen, die door menig persoon in de huidige tijd niet worden op gemerkt.
Het lezen van dit boek liet mij achter liet met een aantal vragen, zoals; Nemen wij als bezoekers van musea genoeg tijd voor een individueel kunstwerk of worden wij onderworpen aan een tsunami van prikkels, en is het voor ons de bezoeker misschien de enige optie snel doorlopen en zich afsluiten voor alle informatie?
Kortom "Dichterbij" drukt je neus op enkele details van een aantal kunstwerken, die je zelf niet zo snel zou hebben gezien, het achterliggende verhaal en maakte mij nieuwsgierig naar wat er nog meer over deze kunstwerken te zien is en te vertellen valt.

Het boek Dichterbij van Wieteke van Zeil waarin columns uit de Volkskrant verzameld staan, is een interessante kijk op kunst. Ze zoekt naar details in werken en speurt daarna naar de herkomst of betekenis. Een van de eerste details in het boek gaat over een stuk hangend dier/vlees en haar zoektocht en uitleg zetten voor mij de toon voor de rest van het boek.

De layout vind ik soms wat jammer, er zijn steeds twee pagina's met tekst, en twee pagina's met beeld. Een voor het detail en een voor het totaal. Ik merk dat ik al lezend die twee eigenlijk naast of bij elkaar had willen zien. Wellicht zoals dat in de Volkskrant ook werd gedaan. Ik blader me ongans.

De columns hebben mijn museumbezoeken in ieder geval veranderd. Ik kijk en zoek ook naar die bijzondere details en hints in kunstwerken!

Iedere week lees ik met veel plezier het stuk van Wieteke van Zeil in de Volkskrant, waarin zij een detail belicht van een schilderij. Het boek bevat vele stukjes; een mooi cadeau voor iemand met liefde voor kunstgeschiedenis omdat zij de details in een brede verrassende context plaatst. Dat maakt het ook voor kenners aantrekkelijk.

Wat ‘Dichterbij’ van Wieteke van Zeil zo boeiend maakt, is dat ze een verbinding legt met de alledaagsheid van het heden. Als je voor een kunstwerk staat zonder te weten waar je naar moet kijken dan ontgaan je vaak de meest voor de hand liggende details. Ze maakt dat duidelijk aan de hand van een autoreclame. De voice-over in het reclamefilmpje richt je aandacht helemaal op de auto, zodanig dat je niet in de gaten hebt, dat de rest van het decor helemaal veranderd is.
De schrijfster laat details zien die het lijden en de dood dichterbij brengen. Zware thema’s die ook nu aan de orde zijn. Het boek sleurt je mee en je kan niet anders dan blijven kijken en blijven lezen. Ook voor diegenen die niets van doen hebben met kunst is het boek een aanrader. Het gaat hier niet om kunst alleen, maar de schrijfster gunt ons een blik in de wereld, waarvan we denken dat die ver achter ons ligt.

Van een kunstcriticus die redacteur kunst en cultuur bij de Volkskrant is, kunnen nieuwe gezichtspunten verwacht worden en die heeft deze 'zieneres'.
Een citaat op de achterflap van de paperback: 'Elk detail heeft een wereld vol betekenis, symboliek en persoonlijke associaties, waardoor een kunstwerk niet alleen meer gaat leven, maar ook je blik op de wereld kan veranderen'.
In 'Dichterbij' roept de auteur de tijd voorafgaand aan de musea in herinnering, waarin kunstwerken werden toegepast voor devotie, het huishouden, portretten. Wieteke van Zeil 's schrijfstijl is boeiend, een aanzet tot het toevoegen van een eigen betekenis bij het ervaren van kunst. Zij verstaat de kunst om met verwijzingen naar het hedendaagse, relativerend vermogen en een filosofische kijk op kunstwerken de magie van het kleine binnen het grotere geheel al schrijvend te illustreren. De titels van de hoofdstukken in 'Dichterbij' zijn intrigerend. 'Romeins carnaval' duidt op het schilderij 'De triomftocht van Bacchus', een plastisch beschreven satire. De keuze van de besproken kunstwerken is vaak Bijbels ingekleurd, getransporteerd naar het heden. De lezer komt ook Cupido tegen, een mulat, badende naakte mannen, grote meesters en fascinerend eigentijds werk. Het boek is heerlijk om te lezen en vergroot de opmerkingsgave.
Tenslotte ondersteun ik het pleidooi van Wieteke van Zeil om meer kunstenaressen op te nemen in de collectie van musea. Ook dat zal het kijkgenot zeker ten goede komen.

De serie ‘Oog voor de detail’ van Wieteke van Zeil in de Volkskrant is iedere week weer een bron van plezier. Zij leert ons om nóg beter naar schilderijen te kijken. Nu is een aantal van die artikelen gebundeld in dit heerlijke boek.
Het is met het lezen van de stukken in dit boek als met het eten van een zak chips: je neemt je voor om er niet te veel tegelijk te nemen, maar je kunt, eenmaal bezig, niet meer stoppen. Is dit erg? Nee, het betekent gewoon dat je nog een keer door het boek gaat (en nog eens en nog eens en ….)
Jammer dat de afbeelding van het hele schilderij zo klein is; dat maakt soms het zoeken naar het besproken detail (dat zelf wel duidelijk wordt afgebeeld) erg moeilijk. Een al te simpel hulpmiddel zou natuurlijk een kadertje of een pijltje zijn, maar dan vervalt de 'opdracht' aan de lezer om het schilderij zelf goed te bestuderen. Het best gaat dat in het museum, maar niet overal wordt op prijs gesteld dat je zó naar een detail op het schilderij staat te turen. Bovendien: niet iedereen is in staat om al de verschillende musea te bezoeken. Gelukkig is er veel beschikbaar, hetzij in boeken, hetzij online.
De 'teaser' die bovenaan de derde bladzijde staat, voegt hier niets toe. In een krant kan hij wellicht mensen ertoe overhalen om het artikel te lezen, maar dat is in dit boek niet nodig; je leest het immers al. Wellicht is het gedaan voor het evenwicht van de bladspiegel?
Los van deze twee kritische noten is het een boek dat ik iedere kunstliefhebber van harte kan aanbevelen. Het vergroot het plezier.

Erg interessant, fascinerend om te lezen.