Algemene geschiedenis van Nederland 9 - Nederland en het poldermodel sociaal-economische geschiedenis van Nederland, 1000-2000

De 'Algemene geschiedenis van Nederland', waarvan dit deel 9 is, blijkt een worstelling met de materie te zijn. Het geheel had al zo'n twintig jaar geleden afgerond moeten zijn, maar er ontbreken nog minstens drie delen. Na de eerste publicatie is het uiterlijk opnieuw ontworpen, waardoor je een vreemd ogend rijtje in de boekenkast krijgt, stilistisch, structureel en inhoudelijk is er geen verband tussen de verschillende delen te ontdekken en er vallen flinke gaten in de materie. Zo lijkt het erop dat de nieuwe steentijd, brons- en ijzertijd aan ons land voorbij zijn gegaan, want de periode 3000 v. Chr. Tot het jaar 0 ontbreekt. De gedegen en uitgebreide behandeling van de periode 1100-1560 in 'Metropolen aan de Noordzee' richt zich vooral op Vlaanderen en Brabant, en dus niet op Nederland, en dit deel over de sociaal economische geschiedenis in het tweede millenium kenmerkt zich door oppervlakkigheid en eenzijdige nadruk op sociale aspecten. Wie denkt iets te weten te komen over de economische geschiedenis van ons land, komt bedrogen uit. Ja, we worden zo nu en dan getracteerd op faits divers, zoals 'Op zeer lange termijn - tussen 1347 en 1820 - is het reëel inkomen per hoofd gegroeid met 0,2% per jaar. ... voor het eerst in de geschiedenis ontstond een economie ... met een reëel inkomen dat minstens vijf keer het minimum betrof dat nodig was om te overleven." Interessant, maar waar is de cijfermatige onderbouwing? Waar kwam die groei vandaan? Wat deden onze voorouders om dat inkomen bijeen te schrapen?
Het hele boek lijkt vooral bedoeld te zijn om het poldermodel in een positief daglicht te zetten. Nu is dat model ook in mijn ogen verre te preferen boven het Angelsaksische of Franse, maar dat hoort niet het doel te zijn van een deel in deze reeks. Verder is een ernstig manco het ontbreken van economische feiten. We hoeven niet precies te lezen hoeveel kaneel in 1723 in Amsterdam werd aangevoerd en hoeveel winst daarop werd gemaakt, maar cijfers over bijvoorbeeld de graanhandel en Ommelandsvaart, de specerijenhandel, de invloed van het cultuurstelsel, de slavenhandel enzovoort ontbreken ten ene male. Al met al een mislukking en helaas symptomatisch voor de serie.

Het zoeken naar een modern begrip in de geschiedenis is altijd lastig en gevaarlijk, zo ook wat het poldermodel betreft. Wat is polderen en waarom is het zo typisch Nederlands? Vroegmodern Europa was in feite één groot polderlandschap, zelf in de Habsburgse rijken en het Frankrijk van de Zonnekoning. Daarbij hanteren de schrijvers nogal veel modern taalgebruik, waardoor de indruk ontstaat alsof er in de afgelopen 1000 jaar vrij weinig veranderd is. Maarten Prak is mijn tutor, het is een geweldige academicus met enorme kennis ide ook in het boek geëtaleerd wordt, maar toch is dit boek vanwege de zoektocht naar moderne ideeën in de geschiedenis en het moderne taalgebruik van iets mindere kwaliteit dan we van Maarten gewend zijn.