Bandieten, te wapen! Nederlandse partizanen in Italië in de Tweede Wereldoorlog

De strijd in Italië vormt vaak een secundair decor in de Tweede Wereldoorlog. Ten opzichte van die in het westen, het oosten en Noord-Afrika, komt het Zuid-Europese front er vaak bekaaid vanaf. Na de geallieerde landing op Sicilië en het afzetten van Mussolini ontstond er een chaotische strijd in Italië. Allerlei verschillende verzetsgroepen, die in het boek als partizanen of bandieten worden aangeduid, streden in een guerrilla-achtige stijl tegen de gemeenschappelijke Duitse vijand. Rende van de Kamp beschrijft de rol van de Nederlanders in deze woelige periode. Met dit boek onttrekt hij een groot aantal Nederlandse partizanen, die tijdens de Tweede Wereldoorlog de Duitsers bevochten, aan de vergetelheid.

Na een uitgebreide inleiding, waarin Van de Kamp het Italiaanse strijdtoneel weergeeft, maakt hij in hoofdstuk 2 onderscheid tussen de verschillende soorten partizanen. Zo waren er Nederlanders die via Italië in Engeland terecht wilden komen, maar het overgrote deel bestond uit vrijwilligers die spijt kregen van hun keuze voor de Duitse krijgsmacht. Deze jongemannen deserteerden uit het Duitse krijgsonderdeel en sloten zich aan bij de lokale partizanengroep. In de volgende hoofdstukken gaat Van de kamp per regio in op de partizanenactiviteiten van deze Nederlandse deelnemers. In acht hoofdstukken worden de lotgevallen van een tiental jongemannen beschreven. Sommige kort, anderen lang. Dat heeft ermee te maken dat van sommigen weinig bekend is over hoe het ze vergaan is. Vaak is hun laatste rustplaats niet eens bekend. Een van de Nederlandse partizanen die op extra aandacht kan rekenen is Frits Snapper. Voorin het boek geeft Van de Kamp aan dat het ongepubliceerde manuscript van Frits Snapper de aanleiding vormde voor het ontstaan dit boek.

Het afsluitende hoofdstuk vormt een caleidoscopisch overzicht van alle Nederlandse partizanen die in Italië gevochten hebben en waar Van de Kamp iets over te weten is gekomen. Niet alleen geeft het een beeld van de enorme variëteit van deelnemers aan deze strijd, maar het maakt ook duidelijk hoeveel tijd en moeite Rende van de Kamp in dit boek heeft gestoken. Het was voor mij een welkome aanvulling op een ontbrekend stukje Nederlandse oorlogsgeschiedenis. Ik heb genoten van de beschrijvingen van de verschillende strijdtonelen en de Nederlandse deelnemers. Van de Kamp heeft een prettige schrijfstijl en toont aan over een grote kennis van zaken te beschikken. Ik kan dit boek aanraden aan iedereen die meer wil weten over Nederlanders op het buitenlandse strijdtoneel. De partizanenstrijd die Rende van de Kamp in ‘Bandieten, te wapen!’ beschrijft is niet alleen een boeiend stuk oorlogsgeschiedenis, maar ook een noodzakelijk boek dat een leemte opvult die te lang onderbelicht is gebleven.

BANDIETEN, TE WAPEN!
Lichtvoetig en een vlotte pen. Lichtvoetig omdat hij diende in vier verschillende legers en daar vast veel voor heeft moeten lopen en een vlotte pen omdat hij niet stopt met schrijven over Nederlanders in buitenlandse legers.
We hebben het over Rende van de Kamp, huzaar, infanterist, vrijwilliger, legionair en huursoldaat. Maar ook de schrijver van inmiddels 7 verschillende boeken over Nederlanders in vreemde krijgsdienst. Begon hij 15 jaar geleden nog met een biografie, hij zou al snel om de paar jaar met een boek komen over andere Nederlanders die dienden in een vreemd leger. Zo volgden na zijn debuut 'Onder vreemde vlag' in 2006, 'Soldaat voor een ander, deel 1' in 2009 en 'Soldaat voor een ander, deel 2' in 2010. In 2014 schreef hij een prachtig uitgevoerd boek over de Nederlanders in het Franse Vreemdelingenlegioen, genaamd 'Geen mannen, maar duivels!' en daarna volgde 'Operatie Keystone' in 2017 over Nederlanders in de Britse Special Air Service. Er was hierover nooit eerder gepubliceerd. In januari 2020 kwam het boek 'Een Philhelleense Odyssee' uit over een ontdekkingsreis die hij maakte in Griekenland en een zoektocht naar Nederlandse vrijwilligers tijdens de Griekse Onafhankelijkheidsoorlog van 1821.
Maar nu, 12 juni 2020, is hij gekomen met een meesterwerk. 'Bandieten, te wapen!' is het verhaal van Nederlandse partizanen in Italië tijdens de Tweede Wereldoorlog. Nou hebben de meesten wel eens gehoord van partizanen, maar Nederlandse partizanen in Italië? Daarover werd nooit eerder iets geschreven. Totdat onderzoeker/schrijver Rende van de Kamp op pad ging om te weten te komen wat er nou precies was gebeurd. Van de Kamp liep een aantal Nederlandse archieven plat, maar ging ook ter plaatse kijken. Hij bezocht gevangenenkampen in Zwitserland waar de partizanen in spe netjes moesten wachten totdat ze de grens met Italië over konden, maar volgde ook hun sporen in Italië zelf.
Italiaanse gemeentehuizen en musea werden bezocht, illustraties die nooit eerder waren gepubliceerd in Nederland haalde hij boven water en hij reisde van slagvelden naar afgebrande dorpjes en monumenten. Terug in Nederland sprak hij met familieleden van partizanen en tekende hun herinneringen op.
Het gevolg is een boek met nooit eerder vertelde verhalen over verre heldendaden, vermiste mannen, massagraven en oorlogsmisdaden. Maar tegelijkertijd ook van Nederlandse partizanencommandanten en verzetsleiders uit Holland. Een partizaan uit Holland die Stasi-agent werd in de DDR, een psycholoog uit Amsterdam die partizanencommandant werd, een Brabantse priester die een belangrijke rol speelde in een netwerk dat duizenden Joden redde, een architectuurstudent die de persoonlijk secretaris werd van de eerste naoorlogse Italiaanse president, maar ook beruchte Amsterdamse criminelen die eens dienden als partizaan. Unieke verhalen die pas 75 jaar na de Tweede Wereldoorlog werden verteld. Eindelijk!
Van de Kamp schrijft zijn boeken overduidelijk omdat hij is gefascineerd door vreemde krijgsdienst. Hij verteld de verhalen dus zoals ze zijn. Maar na lezing van zijn boek blijft er toch ook iets anders hangen. Honderden Nederlanders die dienden bij buitenlandse partizanenformaties maken geen deel uit van de Nederlandse oorlogsgeschiedschrijving. Dat is tekort doen aan die Nederlandse partizanen en hun nazaten, maar ook hebben we een scheve oorlogsgeschiedenis geschreven. Dat kwam al eerder tot uiting in zijn boek over Nederlanders in het Franse Vreemdelingenlegioen. Nederlanders vochten én sneuvelden overal ter wereld in de strijd tegen de Duitsers en hun bondgenoten, maar in eigen land vinden we dat onbelangrijk!
'Bandieten, te wapen!' is een onthullend boek geworden met nooit eerder vertelde prachtige verhalen, een mooie vormgeving en veel nooit eerdere geziene foto's.