Belast verleden het Nederlandse belastingrecht onder nationaalsocialistisch regime

Voor een leek is dit boek wellicht wat theoretisch, maar dat is geenszins een beletsel om de boodschap te begrijpen. Hoewel de aanloop van de vooroorlogse jaren wat taai is, heeft Essers deze terecht meegenomen, omdat hij hiermee aantoont dat de Nederlandse overheid en de bovenlaag van de samenleving volstrekt op de hoogte waren van wat zich in Duitsland allemaal afspeelde, met name ten aanzien van de joden. Kenmerkend is zijn opmerking over de Oostenrijkse fiscalisten op een congres in Nederland die waarschuwden voor het nazi-geweld, ook in fiscale zin, na de Kristallnacht. Men was dus volledig op de hoogte en kon toen het eenmaal oorlog was geen onbekendheid met de materie veinzen. Het middendeel is gewijd aan de oorlogsjaren met enerzijds de invoering van belastingwetten die heden ten dage nog gelden. Of we het nu leuk vinden of niet, nazi-Duitsland heeft ons belastingstelsel in lijn gebracht met de rest van de wereld. Voor die tijd ging elke poging tot normalisatie ten onder in misplaatst exceptionalisme, zoals we dat tegenwoordig kennen in de term 'gidsland' . De schandalige rol van de Belastingdienst bij het opsporen van joden, hun vermogen en hun handklap met de Duitse bezetter wordt uitgebreid behandeld en is een heldere waarschuwing voor iedereen die meent dat hij niks te verbergen heeft en daarom niet om privacy geeft. De Nederlandse collaboratie deed niet voor Vichy-Frankrijk onder en Essers levert daarvoor het bewijs, waarbij hij ook de verzetsactiviteiten van belastingambtenaren belicht. Er waren ook een paar goeden tussen de vele fouten. De na-oorlogse periode laat een beschamend gekibbel over successierechten zien met als dieptepunt een joodse vrouw die tot aan de Hoge Raad moest procederen om van een aanslag vermogensbelasting 1943 af te komen terwijl zij in Auschwitz zat. Dan hebben we het over 1955. Jammer dat Essers niet vermeld dat sindsdien voor het woonplaatsbegrip ook de verwezelijking van de intentie een belangrijk criterium is. Maar dat is voer voor fiscalisten. Een zeer gedegen werk over een zwarte bladzijde in de Nederlandse geschiedenis en dat gezien moet worden als een vermaning tot nederigheid. Dat soort vermaningen zijn zelden welkom, helaas. Liever doet men alsof er niks gebeurd is, zoals Essers in zijn beschrijving van de na-oorlogse jaren zo treffend laat zien.