Daadkracht rond kamp Vught burgerhulpverlening aan gevangenen en hun familie

Bij het zien van de schitterende cover van Daadkracht rond Kamp Vught van Inger Schaap & Jan Brouwers | D. B. Jochems denk je eerst dat je het verhaal van een kruidenier uit lang vervlogen tijden gaat lezen. Pas bij het lezen van de titel en subtitel begrijp je dat het daar allerminst over gaat, dat het over totaal iets anders gaat. Het boek blijkt te gaan over een vrouw die het liefst op de achtergrond bleef, maar gelukkig hebben de auteurs haar toch naar de voorgrond gebracht, want mede dankzij haar hebben heel veel gevangenen Kamp Vught in de Tweede Wereldoorlog weten te overleven en/of hun lot weten te verzachten dankzij de voedselpakketen en ander hulp. Het zou jammer geweest zijn als haar verhaal verloren zou zijn gegaan.

In Daadkracht rond Kamp Vught van Inger Schaap & Jan Brouwers | D. B. Jochems kan je lezen hoe het kamp is ontstaan, hoe het kamp eigenlijk heette, wie er onder andere aan meewerkten, welke groepen gevangenen er zaten, hoe ze behandeld werden en wat de eerste gevangenen moesten doen voor werk. Het verhaal vertelt hoe de toen werkzame bouwvakkers met alle risico's van dien de gevangenen van voedsel verzorgden en brieven van gevangenen naar het thuisfront verstuurden. Waarom veel bouwvakkers ervoor kozen om daar te werken. Wat er gebeurde als de bewakers zagen als de bouwvakker voedsel gaven of briefjes aannamen van gevangen, welke maatregelen er werden genomen.

Ze deden dat totdat twee bijzondere vrouwen het overnamen, hoe ze het lukte om met een heel team voedsel en meer op een legale manier in het kamp te krijgen en wat ze nog meer deden. Hoe ze zorgden dat de achterblijvers enigszins op de hoogte werden gehouden van hun gevangengenomen gezinslid/leden. Wat daar allemaal bij komt kijken en hoe het soms ook mis ging met de hulp. Je leest ook hoe ze, nadat iedereen bevrijd was, nog verder hielpen met mensen op te sporen. Je krijgt ook een beeld van hoe het de hulpverleners na de oorlog verging. Je kan er alleen maar bewondering voor hebben, voor de hulp die ze hebben geboden en snapt waarom Eelkje Timmenga-Hiemstra en Charlotte van Beuningen zo geliefd waren.

Ze kregen heel veel brieven waarin een van de twee vrouwen om hulp werd gevraagd. Het waren vaak brieven van wanhoop zoals vrouwen die niet meer voor hun man konden zorgen omdat ze ook van het kleine beetje geld hun vaak grote kinderschare moesten verzorgen en daarnaast ook de vaste lasten nog van moesten betalen. Brieven van vrijgelatenen die niet meer aan het werk kwamen omdat ze vast hebben gezeten en om hulp vroegen om een baan. Ook kregen ze brieven om anderen die ze kenden en in nood zat te helpen. Daarnaast kregen ze ook brieven van mensen die hun dankbaarheid tonen. In de brieven krijg je, ondanks dat het niet altijd even duidelijk is of er ook een wederbrief is verstuurd, een goed beeld van hoe het in het kamp ging, hoe het bij de achterblijvers ging, hoe steeds meer mensen hulp wilden bieden op welke manier dan ook en heel soms krijg je een klein tipje te zien van hoe het met Eelkje Timmenga-Hiemstra echt ging, wat voor offers ze soms bracht.

De foto's, de tekeningen en de plattegrond van het kamp maken het boek compleet.

Kortom; Daadkracht rond Kamp Vught van Inger Schaap & Jan Brouwers | D. B. Jochems geeft uniek beeld van de hulp van de hulpverleners aan de gevangenen van Kamp Vught en hun familie en wat dat voor ze betekende.

In 1942 werd begonnen met de bouw van kamp Vught, waarbij ook de hulp van Nederlandse bouwvakkers werd ingeschakeld. De meesten dachten eerst dat het een kazerne voor de Duitsers zou worden, maar met de aankomst van de eerste gevangen op 13 januari 1943 werd duidelijk wat de bedoeling van het complex was. Allereerst waren het mannen die in preventieve hechtenis waren genomen en vanuit kamp Amersfoort kwamen en ook mee moesten helpen met de bouw van het kamp. Maar al na enkele dagen volgden de eerste joodse families.
Deze feiten bleven natuurlijk niet onopgemerkt in Vught en men probeerde de mensen te helpen, wat niet werd toegestaan door de Duitsers. De mensen bleken echter inventief en er werd op allerlei manieren eten meegesmokkeld het kamp in en briefjes retour die op de post werden gedaan, zodat de achtergebleven families wisten waar iemand was en wie nog in leven was.
Het is ongelooflijk dat zoveel mensen de moed hadden om de regels te overtreden om zo de gevangenen te helpen met het risico om zelf opgepakt te worden en daar zelf te worden opgesloten. Wat natuurlijk ook is gebeurd. Ze zagen zichzelf niet als helden, maar zeiden: ‘Ja we doen wat we kunnen. Maar ja. Wij zijn ook maar gewoon werkmensen.’
Door bemiddeling was het op een gegeven moment wel toegestaan om pakketten te leveren; de Duitsers begrepen dat ze meer hadden aan gezonde gevangenen dan aan zwakke zieken die niet konden werken.
Door dit boek krijg je een ander beeld van de oorlog: geen oorlogswinter, geen onderduikers of extra moedige verzetstrijders, maar gewone mensen die doen wat ze doen kunnen en waar, helaas, ook af en toe sprake is van rivaliteit.
Vanwege het vele cijfermateriaal leest het niet makkelijk door, maar het is wel onontbeerlijk om een goed inzicht te krijgen in de hoeveelheid werk die verzet is. Het had misschien wat duidelijker geweest als met de bijlage was begonnen in plaats van geëindigd, omdat dit een globaal overzicht geeft en je daardoor het een en ander makkelijker in de tijd kunt plaatsen.
Het is ongelooflijk hoeveel werk is verzet om de gevangenen van pakketen te voorzien, waardoor de omstandigheden voor de gevangenen aanmerkelijk verbeterden. En het is hartverwarmend om te lezen hoeveel burgers eten, geld en bonnen inzamelden en fabrikanten hun producten beschikbaar stelden. Buiten dat die pakketten nodig waren om op krachten te blijven, gaven ze de gevangenen het gevoel dat ze niet vergeten waren.
Kortom, dit is een boek dat een andere kant van de oorlog belicht, een die laat zien dat er in een oorlog ook saamhorigheid is.

Als pluspunt zou ik zeggen: goede kwaliteit.