De geheugenpolitie roman

“Lang voordat jij werd geboren waren hier veel meer dingen. We hadden een overvloed aan van alles en nog wat: doorzichtige dingen, geurige dingen, fladderende dingen, glanzende dingen… Allemaal prachtige dingen, die jij je niet eens kunt voorstellen.”

Ik las eerder al De huishoudster en de professor van de Japanse auteur Yoko Ogawa, een bijzonder mooi verhaal. Maar De Geheugenpolitie heeft mijn verwachtingen ruim overtroffen. Deze dystopische roman werd reeds in 1994 geschreven en recent vertaald. Dit boek verdiende een plaats op de shortlist van de National Book Award for Translated Literature in 2019 en op de shortlist van de International Booker Prize in 2020.

De geheugenpolitie speelt zich af op een onbenoemd eiland. Het verhaal wordt verteld door een vrouw, ook haar naam wordt nooit genoemd. In het eerste hoofdstuk blikt ze terug op haar kindertijd. Haar moeder, een beeldhouwster, bewaart in de kelder in kleine lades bijzondere dingen. Een lint, parfum, een smaragd,… Waarom herkent de dochter deze dingen niet? Al deze zaken zijn reeds door de geheugenpolitie gewist. Bij een uitwissing verdwijnt er iets uit het leven én ook uit het geheugen. Maar enkele mensen, zoals de moeder, blijven al de gewiste dingen wél herinneren. Zij worden door de geheugenpolitie opgespoord en vervolgd.

De moeder werd vijftien jaar geleden opgepakt en kort nadien kreeg de familie het bericht dat ze was gestorven. Nu woont de dochter alleen in het ouderlijke huis. Want ook haar vader is inmiddels overleden.

“In feite is iedereen, ikzelf inbegrepen, in staat allerlei zaken eenvoudigweg te vergeten. Het lijkt alsof dit eiland alleen kan drijven op een uitdijende zee van leegte.”

Vanaf het begin was ik gefascineerd door het verhaal én door de schrijfstijl. De opbouw verloopt rustig, maar wordt langzaam meer onrustbarend en beklemmend. Een donker sprookje of fabel, beangstigend mooi.

De vrouw, schrijfster, biedt haar redacteur R (ook niet met naam genoemd) een schuilplaats aan want hij herinnert zich de uitgewiste dingen. Enkel ‘de oude man van de ferry’ is op de hoogte van dit onderduikadres en biedt zijn hulp aan. R houdt zich bezig met kleine taakjes om de verveling tegen de gaan, er wordt gezorgd voor de correspondentie tussen hem en zijn zwangere vrouw en de oude man en de schrijfster houden hem regelmatig gezelschap. De vrouw bespreekt regelmatig de vorderingen van haar manuscript met R. Haar vierde roman gaat over een typiste die haar stem verliest, verliefd wordt op haar leraar, en zoekt naar een manier om te communiceren. Het is knap hoe het manuscript parallel loopt met het eigenlijke verhaal!

De liefdevolle band tussen de schrijfster, de oude man en R wordt prachtig beschreven. De oude man is zachtmoedig, hij aanvaardt de uitwissingen. R confronteert hen met de vergeten dingen, hij kan niet langer toekijken hoe hun geest aftakelt. Krampachtig wil hij hen redden door herinneringen proberen los te weken. Maar zij berusten steeds meer in hun lot en worden, net zoals de andere eilandbewoners, onverschillig voor de uitwissingen.

Soms is het verhaal mooi en teder. Het intieme verjaardagsfeestje voor de oude man, het gesprek tussen de vrouw en R over de sneeuw die hij niet kan zien. ‘Ja, ik hoor het. Ik hoor het geluid van sneeuw,’ fluistert hij. En ook melancholisch en droevig. Als alles aan betekenis verliest, als er geen herinneringen meer zijn. Hoe de verhalen die aan voorwerpen verbonden zijn, zomaar worden vergeten. De geheugenpolitie is ook een indringend verhaal over de kracht van woorden en het geschrevene, maar ook over het verdwijnen ervan.

Dit boek heeft een bijzondere indruk bij mij achtergelaten, moeilijk in woorden te vatten. Ik geef graag 4,5 sterren. Mooi, mooi!

“De herinneringen aan verhalen kan niemand wissen.”