De koerier van Maputo Een Nederlander in de Zuid-Afrikaanse revolutie

Het boek ‘De koerier van Maputo’ over de anti-apartheidsactivist Klaas de Jonge is uitstekend geschreven, goed gedocumenteerd en meeslepend. Elke pagina verleidt de lezer om verder te gaan.
De kracht van het boek is dat het meer is dan een feitenrelaas. Het verkent onder meer de motieven van Klaas de Jonge om het ANC actief te steunen in zijn strijd tegen het blanke apartheidsregime, het schetst de pijnlijke gevolgen van Klaas’ keuzes voor zijn kinderen en het stelt de onvermijdelijke vraag naar de rechtvaardiging van gewapend verzet.
Met de story van Klaas de Jonge maakt de lezer ook een reis naar de tijd dat Zuid Afrika op weg was naar democratie, naar een staatsvorm waarin huidskleur irrelevant is en waarin alle inwoners gelijk zijn voor de wet.
Ik beveel dit boek ten zeerste aan.

Waanzinnig boek! Het vertelt het verhaal van anti-apartheidsactivist Klaas de Jonge, maar gaat eigenlijk over de veel bredere (en heel actuele) vraag wanneer geweld geoorloofd is om bepaalde doelen te bereiken. Een feest om te lezen.

Ik ben enthousiast over dit boek. Een behoorlijke pil, maar nooit saai door de verschillende lagen in het verhaal. Het beschijft het leven van Klaas de Jonge die als ANC koerier wapens en bommen vanuit Maputo naar Zuid Afrika smokkelt. Dit culmineert in een bomaanslag waarbij 17 mensen omkomen, waaronder burgers. Dat leidt tot de kernvraag in hoeverre verzets-geweld gerechtvaardigd is.

Klaas de Jonge blijkt een kind van zijn tijd te zijn, die het eigentijdse denken in de jaren ’60-‘80 omzet in handelen. Daarmee is hij een ideale kapstok om belangrijke maatschappelijke ontwikkelingen in die periode te duiden. Het bijzondere voor mij (geboren 1962) is dat dit boek laat zien dat mijn kennis over die periode nogal beperkt is. In mijn beleving waren de ‘provo’s’ en ’1968’ vooral een reactie op de spruitjeslucht van de jaren ‘50. Holtland laat zien dat de dekolonisatie minstens zo’n belangrijke factor was. En het mooie van Klaas de Jonge is dat hij in zijn jonge jaren actief was in zowel Amsterdam als Parijs (waar hij studeerde), voordat hij in Afrika ging wonen en werken.

Volgens de achterflap is het een mentaliteits geschiedenis. Dit betekent veel aandacht voor het denken over dekolonisatie en hoe zich dat vertaalde naar revolutionaire actie in Afrika. Daarbij is de auteur er goed in geslaagd zijn vele personages van diepte te voorzien. Zowel de denkers als de doeners blijken mensen van vlees en bloed wiens achtergrond en eigenheid goed wordt neergezet voordat ze de geschiedenis van het boek in stappen. Het gaat dan zowel over mensen die de geschiedenis vorm geven, als zij die er het slachtoffer van zijn. Er zitten een aantal echte pareltjes tussen zoals de man die bij de bomaanslag blind is geraakt, maar zegt dat het hem toch ook de ogen heeft geopend.

Holtland laat ook zien dat de levens van de verzetsstrijders getekend worden door het geweld. De vraag of geweld gerechtvaardigd kan zijn, wordt niet echt beantwoord. De Jonge is daar wel helder over; apartheid is een structureel onrechtvaardig systeem en geweld was nodig als een van de methoden om daar een eind aan te maken. De auteur laat er zich niet over uit. Hij kijkt voorbij de specifieke situatie van het ANC verzet om te zien of er meer algemene spelregels te formuleren zijn. Hij gaat daarvoor te rade bij denkers en activisten, maar hij waagt zich niet aan een conclusie. Dat is maar goed ook; dat is aan de lezer.