De liefde voor het naakt Theo Beerendonk 1905-1979

'De liefde voor het naakt'
Theo Beerendonk (1905?1979)


Gedurfde naakten waren aan het begin van de twintigste eeuw een geliefd onderwerp van Nederlandse schilders als Isaac Isra?ls en Jan Sluijters. In hun spoor ontwikkelde de Amsterdamse kunstenaar Theo Beerendonk (1905?1979) zich tot een specialist in dit door de hele kunstgeschiedenis heen populaire thema. Beerendonk schuwde een erotische toon niet, maar wist ook schuchterheid weer te geven. In 'De liefde voor het naakt' zijn zo'n zeventig van zijn naakten, afgebeeld in kleur, bij elkaar gebracht. Het boek getuigt van zijn artistieke vaardigheid om naakten even eigenzinnig als integer weer te geven.

Theo Beerendonk kreeg zijn opleiding aan de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten in Amsterdam en schilderde aanvankelijk in de klassieke traditie. Vanaf de jaren vijftig liet hij echter de direct zichtbare werkelijkheid los en stileerde zijn naakten om juist borsten, billen of dijen veel prominenter in beeld te brengen. Beerendonk had niet de neiging zijn modellen mooier te maken dan ze waren. Hij tekende, schilderde en etste ze naar de natuur, maar het resultaat had altijd weer een eigen schoonheid.

Voor naakten geldt dat er geen publiek voor is, alleen liefhebbers. 'De liefde voor het naakt' maakt duidelijk dat Theo Beerendonk zo'n liefhebber was. In de afgelopen vijftig jaar, toen de abstracte kunst de smaak van de kunstliefhebber dicteerde, raakte Beerendonk in de vergetelheid. Maar nu de figuratieve schilderkunst weer helemaal in is, groeit ook de belangstelling voor vergeten meesters als Beerendonk, wiens oeuvre naast naakten alle genres van de klassieke schilderkunst omvat: portretten, landschappen en stillevens.

In 'De liefde voor het naakt' gaat kunstcriticus en publicist Marc Couwenbergh in op de kwaliteiten van de naakten van Theo Beerendonk. Hij plaatst die ook tegen de achtergrond van de geschiedenis van het naakt in de westerse kunstgeschiedenis: van de prehistorische vruchtbaarheidsbeelden en Griekse klassieke schoonheden, via de voluptueuze naakten van Peter Paul Rubens en Rembrandt naar de schandaal veroorzakende naakten van Edouard Manet in het Parijs van de tweede helft van de negentiende eeuw, tot aan de hedendaagse, half-abstracte naakten van Ellen Vroegh, die in 2009 na klachten van moslims en autochtone baliemedewerkers uit de hal van het gemeentehuis van Huizen werden verwijderd. Het naakt is het meest geliefde thema uit de kunst en tegelijkertijd is er geen ander genre dat door de eeuwen heen altijd weer felle, tegengestelde reacties oproept.

Dus ook in de tijd van Theo Beerendonk. Het is vermakelijk te lezen hoe recensenten zich in zijn dagen druk maken over een vermeend teveel aan groen in de arm en paars in de dij van een levensgroot naakt van Beerendonk. Over de eigenzinnige, erotische uitstraling van het schilderij, die zij toch onmogelijk gemist kunnen hebben, zwegen ze. Maar ja, wat moest je daar als gerenommeerd kunstkenner in het openbaar in die tijd over zeggen? Beerendonk was ook een zeer vakkundig graficus. Zijn etsen van gestileerde en geabstraheerde naakten uit de jaren zestig en zeventig nemen een unieke plaats in de geschiedenis van het naakt in.