De wijde Sargassozee

Hoe fijn is het om een voorwoord te vinden ter inleiding van een roman die enige duiding goed kan gebruiken. En wanneer Jan Brokken zich bereid vond dit boek te voorzien van enige historische en literaire context weet je als lezer dat het verhaal hiermee een extra dimensie krijgt. Wie Jane Eyre van Charlotte Brontë las is wellicht in het voordeel, want Jean Rhys liet zich met De wijde Sargossozee inspireren door Brontës klassieker en durfde het aan de eerste mevrouw Rochester tot leven te wekken.

De vaderloze Antoinette Cosway groeit op in Jamaica waar ze met haar moeder, vaders tweede vrouw, een plantage in verval bewoont. Pijnlijk zichtbaar wordt de vergane glorie door de verwaarloosde staat van het eigendom en ook de veranderde verhoudingen tussen de vrijgelaten slaven en hun vroegere eigenaren lieten hun sporen na. De sociale onrust is één van de thema’s in het boek en vormt het decor van Antoinettes jeugd die getekend wordt door eenzaamheid.

De opbouw van het boek is bijzonder en laat het verhaal vertellen vanuit drie perspectieven. Deel één wordt verteld door Antoinette, waarbij gezegd moet dat Christophine, waarmee Antoinette een innige band heeft, de eerste zinnen voor haar rekening neemt. Tijdens het lezen komen van tijd tot tijd gothic elementen naar voren die wonderwel passen bij het leven in het Caraïbisch gebied en ook bij de tijd waarin het zich afspeelt, net vóór 1847, dat is de periode van de romantiek. Christophine behoort tot een van de weinige loyale bedienden en is, net als Antoinette en haar moeder, een outsider.

In deel twee is Rochester, de echtgenoot van Antoinette, de verteller. Zijn relaas beslaat veel meer dan een derde van het totaal. Hun huwelijk is gearrangeerd

De verstandhouding tussen de twee jonge geliefden is gecompliceerd. Hun verschillen in afkomst en karakter moeten wel leiden tot een botsing op een gegeven moment. De paradijselijke omgeving kan weinig doen om het naderend onheil te keren, destructieve krachten zorgen voor een spanning die langzaam wordt opgebouwd. De broeierigheid van het plantageleven wordt prachtig beschreven. Traditionele gebruiken geven een exotische noot en hij, Rochester, wordt door Rhys neergezet als een temperamentvolle kerel. Zij heeft zich te voegen naar zijn wensen en hij gaat zijn gang, trouw is niet zijn sterkte kant. Over de moeder van Antoinette valt ook het een en ander op te merken, niet dat ze zich veel met de opvoeding bemoeide, dat was de rol van Christophine, maar wel haar labiele mentale toestand die zijn weerslag had op haar dochter.

In deel drie is Antoinette wederom aan het woord, in dit korte deel bevindt ze zich in Engeland. Opgesloten en diep ongelukkig vraagt ze zich af wat er allemaal gebeurt. Een tragische ontknoping geeft het verhaal een waardig slot en nodigt uit tot het (her)lezen van Jane Eyre.

De negen jaar die de auteur nodig had deze roman te schrijven geeft aan dat het lezen ervan ook enige aandacht vraagt. Niet dat het taalgebruik of de thema’s barrières opwerpen, denk eerder aan de rijkdom van de taal die, vermengd met het exotisch decor en de luciditeit van Antoinettes waarnemen, een ravissant boek oplevert dat zich slechts langzaam genietend laat veroveren.

Antoinette Cosway woont samen met haar moeder en broertje op een vervallen plantage op Jamaica. Er heerst sociale onrust tussen de vrijgelaten slaven en de vroegere plantage-eigenaren, waardoor Antoinette in een vijandige sfeer opgroeit. Uiteindelijk trouwt de moeder van Antoinette met de rijke meneer Mason, waardoor ze een luxer leven tegemoet gaan.

Als jonge vrouw trouwt Antoinette met een Engelsman, Mr. Rochester. Het is een gearrangeerd huwelijk. In eerste instantie is Rochester gefascineerd door zijn eigenzinnige en prachtige vrouw, maar later wordt hun relatie ingewikkelder. Ook doen verhalen de ronde over de familie Cosway, zo zou krankzinnigheid in de familie voorkomen, waardoor Rochester twijfelt aan zijn huwelijk en Antoinette in een steeds lastigere situatie komt.

Het voorwoord in het boek is geschreven door Jan Brokken. Dit vormt een waardevolle introductie op deze roman. Zo geeft hij meer achtergrondinformatie bij het verhaal en de auteur. Jean Rhys heeft 9 jaar gedaan over het schrijven van De wijde Sargassozee. De lat lag hoog, omdat ze haar verhaal verbond aan de klassieker Jane Eyre van Charlotte Bronthë. Daardoor lag er veel druk op het schrijven van deze roman en wilde Jean Rhys goed werk afleveren. Jan Brokken benoemt daarnaast de overeenkomsten tussen het geschreven verhaal en de autobiografie van Jean Rhys.

Auteur Jean Rhys is de dochter van een Schots-creoolse moeder en een arts uit Wales. Ze groeide op op Dominica, een eiland in de Caribische Zee. Ze debuteerde in 1927 met de verhalenbundel The Left Bank and Other Stories, maar werd pas in 1966 wereldbekend met De wijde Sargassozee.

Het verhaal is geschreven in heldere beknopte zinnen. De wijde Sargassozee dateert uit 1966. Toch is de schrijfstijl niet oubollig, maar prettig leesbaar. Het boek is opgedeeld in drie delen. Het eerste deel is geschreven vanuit het perspectief van Antoinette. Ze heeft geen prettige jeugd op de vervallen plantage op Jamaica. Vergane glorie, verwaarlozing en verstoorde relaties tussen oude plantage-eigenaren en vrijgelaten slaven zorgen voor een dreigende sfeer en sociale onrust. In deel twee, het grootste gedeelte van het boek, komt de echtgenoot van Antoinette, Rochester aan het woord. Het laatste en kortste deel is weer geschreven vanuit het perspectief van Antoinette, wanneer zij eenzaam en opgesloten in een kasteel in Engeland verblijft.

De wijde Sargassozee is een boeiende roman over het leven van Antoinette Cosway, de eerste mevrouw Rochester uit Jane Eyre van Charlotte Bronthë. Mocht je dit boek nog niet gelezen hebben dan maakt dit boek je alsnog nieuwsgierig naar deze klassieker. Ik waardeer het boek met 3 sterren.

Geschreven en gelezen voor In de Boekenkast. Zie voor meer recensies indeboekenkast.com.

Heel mooi boek. Een van de mooiste die ik ooit heb gelezen.