Duizend ogen

Samanta Schweblin (1978) werd geboren in Buenos Aires maar woont en werkt tegenwoordig in Berlijn. Eerder verschenen van haar de verhalenbundel De mond vol vogels en de roman Gif. Beide boeken werden veelvuldig geroemd en geprezen. In Spaanstalige landen wordt zij gezien als een van de beste schrijvers van korte verhalen.

Dat zij de kunst van het verhalen schrijven goed beheerst is ook merkbaar in haar nieuwste roman Duizend ogen. De hoofdstukken in het boek zijn eigenlijk allemaal korte verhalen die met een beetje goede wil los van elkaar te lezen zijn. Samen vormen ze een geheel waarin de lezer kennismaakt met een nieuwe rage die de wereld overspoelt. Mensen raken in de ban van de kentukis, schattige knuffels die via een telefoonverbinding contact maken met hun besturing. Je kunt een knuffel kopen en er dus eentje ‘hebben’ of men kiest ervoor om online een serienummer aan te schaffen en zo de besturing van een willekeurige kentuki waar dan ook ter wereld op zich te nemen en zo een van de poppen te ‘zijn’. De knuffels hebben een camera en kunnen zich voortbewegen op wieltjes. Maar ze kunnen niet rechtstreeks communiceren met hun baasjes.

Schweblin voert twaalf personages op om de verschillende mogelijkheden van de knuffels te illustreren. Zo is er de al wat oudere Emilia die van haar zoon een serienummer cadeau krijgt en via deze weg de besturing in handen krijgt van een lieftallig konijntje dat zich bij Eva in Duitsland bevindt. Enzo in Italië kocht er eentje voor zijn zoontje maar bouwt er zelf een grotere band mee op dan de bedoeling leek te zijn. Marvin weet zijn draakje zelfs te bevrijden en gaat er in het koude Noorwegen mee op pad om echte sneeuw te zien, iets waar hij in zijn warme thuisland alleen maar van kan dromen. Grigor in Zagreb weet er een leuk handeltje mee op te zetten en er een flinke som geld mee te verdienen. Maar hij redt er ook nog het leven van een jong meisje mee, althans, dat is wat hij denkt te hebben gedaan.
De onschuldig lijkende knuffels zorgen naarmate het boek vordert voor steeds ongemakkelijkere, onaangenamere, verontrustender, ja zelfs angstaanjagender situaties. Wat op het eerste oog een onschuldig stuk speelgoed lijkt brengt zowel de bezitters als de bestuurders van de kentukis in zeer vreemde en soms ronduit gevaarlijke situaties. Hiermee geeft Schweblin ook nog eens aan dat je in ons huidige digitale tijdperk niet meer zeker kunt van zijn van je positie. Ze weet de grenzen tussen de macht hebben en overheerst worden in dit boek enorm op te rekken. Dat geeft de lezer een onrustig gevoel.

‘En een seconde later drong het ineens tot haar door dat haar zoon voor haar de verbinding voor een kentuki had gekocht, maar voor zichzelf een echte kentuki, eentje zoals Eva in Erfurt had. Gaf haar zoon de voorkeur aan ‘hebben’ boven ‘zijn’? En wat zei dat over haar eigen zoon? Ze wilde zich geen rare dingen in het hoofd halen, maar toch, als je de mensen kon verdelen in degenen die een kentuki ‘hadden’ en degenen die liever kentuki wilden ‘zijn’, dan vond ze het wel een verontrustende gedachte dat ze niet bij dezelfde groep hoorde als haar zoon.’

Duizend ogen is een goed leesbaar boek over een ongemakkelijk onderwerp. In de zoektocht naar genegenheid is de mens altijd geneigd zich te veel bloot te geven met alle gevolgen van dien. Als je nog maar een boek zou lezen dit jaar, laat het dan dit boek zijn.

Het boek gaat over 'Kentuki's', apparaten met het uiterlijk van een aaibaar dier, maar met binnenin een camera die de beelden doorsturen naar onbekende gebruikers elders op de wereld. Inmiddels is de techniek al zo ver dat dergelijke 'Kentuki's ' best al gemaakt zouden kunnen worden. Maar wie zou er nou voor kiezen om zo'n spion robot in huis te halen, die in je spullen snuffelt en in je privé leven gluurt. Het gegeven van dit boek is dus nogal ongeloofwaardig en ook vrij mager, en volstrekt onvoldoende om één verhaal te kunnen dragen. De schrijfster koos er daarom slim voor om het gegeven in verschillende verhaaltjes uit te werken. Maar echt heel interessant of meeslepend zijn eigenlijk géén van de verhalen. Een onbeduidend boek, zonder duidelijke bedoeling of boodschap, of de boodschap zou moeten zijn dat je geen vreemde pottenkijkers in je huis moet halen, maar wie weet dat nou niet.

Als he geïnteresseerd bent in dit thema, raad ik ‘De Cirkel’ van Dave Eggers eerder aan. Dit boek is geen hoogvlieger.

“Wie ben jij?’ vroeg ze.
Ze moest weten wat voor gebruiker ze had aangetroffen.
Wat voor type mens zou ervoor kiezen een kentuki te ‘zijn’ in plaats van een kentuki te ‘hebben’? Ze bedacht dat het ook iemand kon zijn die zich eenzaam voelde, iemand als haar moeder, aan de andere kant van Latijns-Amerika. Of een oude snoeper en vrouwenhater, of een perverseling, of iemand die geen Spaans sprak.”

Op de kaft een schattige panda! Maar is deze, zoals daar ook vermeld staat, inderdaad angstaanjagend en geniaal? Zeker!
Die panda is een kentuki. Euh? Een kentuki is een knuffeldiertje op wielen. Iemand bezit de knuffel. Maar de code om de knuffel aan te sturen wordt dan weer door iemand anders beheert. Die kan de knuffel doen bewegen, door zijn ogen meekijken en ook horen wat er in de omgeving van de kentuki gezegd wordt.
Zo is er bijvoorbeeld een kentuki-konijntje dat bij Eva in Duitsland woont. Maar de besturing gebeurt door Emilia, een weduwe, in een ander werelddeel. Emilia is aanvankelijk enthousiast om Eva’s leven mee te volgen, het brengt haar een vorm van troost. Maar als het misloopt in dat huishouden, wordt Emilia radeloos… en haar konijntje ook!
En zo volgt de lezer verschillende kentuki’s. Marvin uit Guatemala kan via zijn kentuki-draak eindelijk sneeuw zien in Noorwegen! Ergens anders in de wereld krijgt een kentuki-kraai een heel persoonlijke band met zijn eigenaar, Grigor verdient geld door de ideale kentuki-verbindingen te verkopen,…

En wat zou jij verkiezen? Een kentuki ‘zijn’ of ‘hebben’? In het oog worden gehouden of in het oog houden?

Door de verschillende verhaallijnen blijft het boek steeds boeiend! Maar het is ook een emotionele rollercoaster. Samanta Schweblin laat met Duizend Ogen zien hoe misleidend de digitale wereld kan zijn. Misdaad, corruptie en misbruik zijn de gekende gevaren, maar we staan er te weinig bij stil. Denk maar aan kinderporno, afpersing en fake news. Anderzijds kan het mensen ook op een positieve manier bij elkaar brengen. Onze vrienden en familie zijn bijna altijd bereikbaar, digitaal de wereld rondreizen kan interessant zijn,..
Duizend Ogen is een verhaal dat door jong en oud gelezen zou moeten worden, dat ons de gevaren en de mooie verbindingen doet inzien, een verhaal over onze privacy. Knap, mooi, beangstigend!

Achteraan in het boek staat een unieke code zodat het boek ook digitaal gelezen kan worden. Altijd en overal.

“Marvin was inmiddels niet meer een jongen die een draak hád, nee, hij wás een draak met daarin een jongen.”

De wereld van Kentukis is vol mooie belofte, vol van goede bedoelingen maar in werkelijkheid word elk greintje menselijkheid teniet gedaan. Het gevoel van steeds bekeken te worden en niet weten door wie. Of degene te zijn die iemand bekijkt en traag elke grip op realiteit te verliezen omdat je zo opgeslorpt wordt door het besturen van de Kentuki.

Een boek dat je over meerdere aspecten aan het denken zet en zeker een plekje verdiend op je wil-ik-lezen-lijst. Volledige recensie op Alexs-books-and-socks.com

Hoewel er steeds mee ideeën ontstaan over mogelijke geneugten, valkuilen en gevaren van ons socialemediagebruik en het concept van voyeuristische technologie niet nieuw is, heb ik genoten van dit boek, die eigenlijk vooral over de menselijke natuur gaat. Schweblin presenteert in Duizend ogen een samenleving waarin mechanische knuffels een nieuwe rage worden voor mensen over de hele wereld - van een naïef ogend meisje in Duitsland, tot een peinzende kunstenaarsvrouw in Oaxaco tot een eenzame moeder in Lima. Je kijkt gedurende het verhaal mee over de schouders van twaalf personages. Schweblin geeft haar karakteristieke donkere draai aan dit verhaal terwijl een reeks personages verstrikt raakt in verbindingen die (natuurlijk) uit de hand lopen en hen dreigen te overweldigen.
♥
Het boek bevat vijf belangrijke verhaallijnen, die in stukjes worden gesneden en door de hele roman terugkomen, evenals zes afzonderlijke hoofdstukken die meer beknopte fragmenten bevatten - meestal slechts één scène die een andere kijk op het fenomeen laat zien. Ondanks dat het een originele manier van vertellen is en de schrijfstijl prettig, moest ik soms even terugbladeren om de draad weer op te pakken. Simpelweg een naam boven het hoofdstuk had makkelijker geweest.
♥

De kentuki's vullen een leegte, waardoor de personages het gevoel hebben een nieuw leven aan te gaan, maar dat leven loopt geleidelijk uit de hand. Het is slim en spannend hoe Schweblin in de roman verborgen aspecten van de persoonlijkheden van de personages laat zien die door hun interacties met de apparaten op verrassende en onvoorziene manieren naar voren komen. Gevoelens van exhibitionisme, verliefdheid, maar ook wrok, vernedering en zelfs sadisme komen voorbij. Ondanks dat het boek fictie is, was ik zelfs een beetje kwaad toen ik het uit had, want of je nu aardig bent of een rotzak, iedereen wordt min of meer afgestraft in dit verhaal. Je voelt de oneerlijkheid en het ongemak, maar ook de realiteit van de menselijke psychologie van eenzaamheid en verslaving aan sociale media wanneer iemand zich openstelt en denkt een ander te kunnen vertrouwen.
♥
Conclusie: Het is een boek met een bite en daar houd ik van. Een boek die je goed na doet denken over de gevolgen van acties die je onderneemt, of je nou eigenaar bent of bestuurder.