Een van ons De kroon op vijfentwintig jaar schrijverschap

Vanaf pagina 1 werd ik meegezogen in een wereld die ik niet kende. Dit boek heeft me meer inzicht gegeven in de wereld om ons heen. Prachtig en meeslepend geschreven. In een adem uitgelezen.

Otten is niet de eerste die een roman schrijft over het gevangeniswezen. Victor Hugo schreef De laatste dag van een veroordeelde en Dostojevski Misdaad en straf. Het is interessant dit boek van Otten in deze reeks van schrijvers te plaatsen, die schreven over het gevangeniswezen vanuit een maatschappijkritische toon, zonder ooit met een vinger te wijzen naar een schuldige. Deze romans bieden een ander perspectief op de manier waarop we met elkaar omgaan en als afgeleide daarvan hoe we als samenleving het strafrechtsysteem vormgeven. Deze schrijvers tonen de lezers, allen op hun eigen manier, dat het de menselijkheid is die ons allen bindt. Wij zijn allen medeplichtig en wassen allen onze handen in onschuld.

Wat betekenen begrippen als vrijheid en toekomst voor iemand die levenslang gestraft is. Dit is een van de centrale vragen in Een van ons, de nieuwe roman van auteur en journaliste Christine Otten (1961).

Hoofdpersoon in Een van ons is de schrijfster Katrien Achenbach. Zij geeft, evenals als de auteur, schrijfworkshops in een penitentiaire inrichting. Luc S., veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf, neemt niet deel aan de lessen, maar hij houdt ondertussen wel zijn eigen dagboek bij. Daarin is hij ongenadig eerlijk over zichzelf, zijn medegevangenen en Katrien. Het gevoel van Katrien in de gevangenis ‘op haar plek’ te zijn en een bijzondere vertrouwensband te hebben met de deelnemers aan haar workshops, verandert drastisch door enkele gebeurtenissen. Hierdoor wijzigt voor alle betrokkenen de kijk op zichzelf en op elkaar.

Een van ons is van de weinige verhalen in de Nederlandse literatuur, waarin van binnenuit een kijkje wordt gegeven in het reilen en zeilen binnen de muren van een gevangenis. Want een ding is vanaf het allereerste begin duidelijk: het feit dat Otten zelf werkzaam is binnen de PI Zuyder Bos in Heerhugowaard is in alles merkbaar. Beschrijvingen zijn zonder uitzondering geloofwaardig. Daarbij moet wel worden opgemerkt dat sommige zaken ook duidelijk verzonnen. Het is en blijft een fictief verhaal.

De gekozen schrijfstijl zorgt ervoor, dat de lezer echt een onderdeel van het verhaal wordt. In delen van het verhaal worden de gedachten van Luc letterlijk op papier gezet, zonder gebruik van punten en komma’s. En dat wordt dan gevolgd door zinnen die ruw worden afgebroken. Als je je hiervoor openstelt, gaat het verhaal inderdaad veel meer ‘leven’; je beleeft het verhaal door de letters heen. Otten heeft met deze keuze wel degelijk een risico genomen, omdat het ontbreken van interpunctie wel een extra leesinspanning vereist, waartoe misschien niet iedereen bereid is. Objectief gesproken valt op de uitwerking niets aan te merken.

Naast een bijzonder verhaal biedt Otten ook stof tot nadenken. Door de blik van binnenuit en het leggen van het perspectief bij een personage, dat letterlijk geen toekomst heeft, werpt ze belangrijke vragen op. Vragen die ze om begrijpelijke redenen onbeantwoord laat. Daarover moet de lezer zelf een mening en een oordeel vellen. Met name ook door dit laatste punt is Een van ons een verrijking voor de Nederlandse literatuur. Een boek dat uitnodigt om te lezen en heel vaak te herlezen.

In 1995 debuteerde Christine Otten met het boek Blauw metaal. Dit boek werd genomineerd voor de Debutantenprijs. Hierna heeft zij nog diverse andere boeken geschreven.
Voor mij was het boek Een van Ons mijn eerste kennismaking met het werk van Christine Otten.

Een van Ons vertelt het verhaal van Luc, een gedetineerde die levenslang heeft gekregen en van Katrien, een schrijfster die worstelt met een schrijversblock. Een collega van Katrien vraagt haar of zij in zijn plaats in de gevangenis, waar Luc gedetineerd zit, een workshop schrijven wil geven. Katrien neemt de opdracht aan. Zij heeft zelf geen inspiratie op het moment, de kinderen zijn de deur uit en haar man werkt in het buitenland. Katrien hoopt door het geven van deze workshop weer ergens deel uit van te gaan maken, weer het gevoel te krijgen “er toe te doen.”

Luc neemt geen deel aan de workshop. Wel is hij op de dagen dat de workshop gegeven wordt in de directe nabijheid te vinden. Katrien en Luc maken eigenlijk altijd wel een praatje met elkaar en ontwikkelen samen een soort van ritueel. Katrien vraagt hem mee te doen en hij antwoordt dat hij er over na zal denken.
“Het is een ritueel. Ik geloof niet dat ze een antwoord verwacht.” ( gedachte van Luc).

Het boek gaat krachtig van start: “je weet dat dit dichte wit jou zal verslinden zoals het de stad verzwelgt. Dat de mist het einde inluidt, of een begin; het is maar hoe je het bekijkt. En ergens is dat een opluchting.” Dit roept twee dingen op: naderend onheil of inderdaad, een nieuwe start. Het daagt je in elk geval uit om verder te lezen.

Christine Otten weet op een bijna poëtische manier het leven in de gevangenis te omschrijven: de dagen die allemaal op elkaar lijken en hoe daar door de diverse gedetineerden invulling aan wordt gegeven. Als lezer maak je naast Luc en Katrien ook kennis met Yahya, Jerrol, Kobus, Emre en Eric die ook gedetineerd zijn.
Christine Otten geeft de diverse personages diepte mee; je krijgt als lezer het gevoel deel uit te maken van hun leven, van hun bestaan, van hun diepste angst, hun grootste wens. Tijdens een van de dagen van de workshop behandelen zij het thema “vrijheid,” en wordt duidelijk dat vrijheid voor een ieder een andere betekenis heeft. Emre, een van de deelnemers, weet het mooi te verwoorden: “Hoe je vrijheid en onvrijheid beleeft hangt af van waar je bent, en wie je bent, wat je verhaal is. De een zegt: te veel vrijheid maakt niet gelukkig, terwijl vrijheid voor de andere, voor mij, het hoogst haalbare is wat er bestaat. Geestelijke vrijheid.”
Christine Otten heeft meer van deze prachtige zinnen in haar boek verwerkt, een genot om te lezen.
Zij gebruikt over het algemeen geen al te lange zinnen, behalve in sommige gevallen waarbij de zinnen ellenlang zijn en zonder punten en komma’s. Dit is wellicht even wennen, maar geeft zó duidelijk weer hoe Christine Otten het volgens mij bedoeld heeft: de wirwar aan gedachten die als hersenspinsels door je hoofd razen. Door hiervoor te hebben gekozen krijg je ook weer een dieper beeld van deze persoon.

Het boek is geen thriller in de zin van bloedstollende spanning, maar zeker wel een boek waarbij je door wil lezen, wil weten hoe het verder gaat. Een verhaal ook wat je aan het denken zet over de maatschappij, over vrijheid, over er bij willen horen; het is geen boek wat je direct na het lezen er van los laat, maar een verhaal wat beklijft.

Als pluspunt zou ik zeggen: indrukwekkend verhaal..

Mooi verhaal, verteld vanuit verschillende perspectieven. Het is geen spannend boek, maar er gaat wel spanning van uit. Het beschrijft het verhaal afstandelijk en dichtbij. Heel knap.
Een heel mooie schrijfstijl. Als lezer word je op waarde geschat, ook heel fijn.

Geschreven bij Een van ons

De schrijfster heeft naast een goed verhaal ook de beklemmende sfeer van een gevangenis weergegeven. Sommigen hebben het er weleens over dat de gevangenissen in Nederland net hotels zijn, maar als je dit leest ondervindt je dat het beslist niet waar is. De straf is de onvrijheid. Het niets zelf kunnen beslissen en dat soms jarenlang. In het boek weet je ook niet waarom iemand gevangen zit. Terecht, hierdoor wordt je alleen gefocust wat het inhoudt om gevangen te zijn.