Erasmus Biografie eines Freigeists | Der bedeutendste Humanist der Geschichte und Europas Umbruch zur Moderne

Geschreven bij Erasmus

Waarom is Erasmus zo belangrijk? Sandra Langereis maakt in deze briljante studie duidelijk dat Erasmus in zijn tijd een ijkpunt was voor heel gelovig en intellectueel Europa. Door de popularisatie van de drukpers was Erasmus de eerste echte Europese bestsellerauteur; zijn pennevruchten gingen in oplagen van vele tienduizenden over de toonbanken. Hij had toegang tot de hoogste politieke kringen; hij sprak Filips de Schone toe bij zijn intocht in Brabant, correspondeerde met koning Henry VIII en paus Leo X en stond in nauw contact met de belangrijkste Engelse en Bourgondische politici. In het boek lezen we trouwens niet of hij ooit een voet in Rotterdam heeft gezet.

Wat beklijft is dat Erasmus een vrijdenker was in een wereld die gevangen zat in ijzeren tradities. Toen Erasmus startte werden die tradities bewaakt door de katholieke Kerk. In de briljante openingshoofdstukken schetst Langereis de kaders waarbinnen Erasmus' vader die een getalenteerd latinist was, als gewijde priester niet kon trouwen met Erasmus' moeder, en de beklemmende Augustijner kloosters in Stein en Parijs die gedomineerd werden door de Moderne Devotie. Deze omgevingen legden niet de nadruk legde op onderzoekende autonomie maar op een gedisciplineerd volgen van de juiste denkbeelden en handelingen. Toen dertig jaar later Luther eiste dat Erasmus zich gedisciplineerd moest schikken naar diens denkbeelden, was de breuk met de Reformatie onvermijdelijk. Erasmus vond dat mensen instrumenten moesten krijgen om vraagtekens te zetten bij hun eigen oordelen en vooroordelen. Net als de Katholieke Kerk ontbeerde Luther een dergelijke tolerantie voor vrijdenken.

Erasmus was een eigengereide solist, die niet binnen de dwingende religieuze keurslijven van de Europese universiteiten kon of wilde gedijen. Hij bepaalde zijn eigen programma. Erasmus was een pedagoog. Als onderwijzer prefereerde hij activerende werkvormen boven blind stampen. Zijn boeken, die hun weg vonden naar de vele Latijnse scholen van Europa, zijn hiervan een weerklank. Erasmus was ook en met name een briljante tekstwetenschapper; door kritisch te kijken naar teksten die in de loop van de honderden jaren waren overgeschreven door monniken, reconstrueerde hij met veel precisie hoe de bronteksten eruit moeten hebben gezien door fouten van kopiisten eruit te wieden. Op die manier restaureerde hij de werken van Euripides, Loukianos en Seneca in hun "oorspronkelijke" stijl. Vervolgens gooide hij een grote steen in de Europese intellectuele vijver door historische tekstanalyse toe te passen op het Nieuwe Testament en de geschriften van vroege Kerkvaders. Erasmus was ten slotte ook een netwerker en een marketeer. Hij bewaakte de kwaliteit van zijn publicaties door te shoppen naar de beste drukker en deed suggesties over het format waarmee zijn werk het beste zou verkopen.

Erasmus was een majeure speler in de opkomst van de Reformatie. Zijn afkeer van dogmatisch denken en de publicatie van "zijn" Nieuwe Testament gaf munitie aan tal van hervormers om de Katholieke Kerk aan te vallen. In de extreme polarisatie die daarop volgde voelde hij zich al snel nergens meer thuis. Erasmus zette niet zozeer het accent op tolerantie, maar op vrijdenken. De werkwijze was Erasmus was dat hij bij elke wetenschappelijke uitgave verantwoordde hoe hij tot zijn interpretatie kwam, zodat zijn publiek zelf kon bepalen of ze het met hem eens waren of niet. Door minutieus speurwerk kwam hij zo tot de conclusie dat concepten als de Drie-eenheid en de erfzonde niet in het Nieuwe Testament te lezen waren. Zijn conclusie was vervolgens niet dat deze concepten onjuist waren. Het enige wat hij zei was dat dit niet in de Bijbel stond. Daarmee kwam hij op ramkoers met zowel de katholieken als met Luther, die Erasmus' hertaling van het Nieuwe Testament weliswaar als basis gebruikte voor zijn Lutherbijbel, maar zijn eigen "touch" toevoegde door het traditionele katholieke vers met de erfzonde er alsnog bij te zetten.

Geschreven bij Erasmus

Jammer dat de uitgever niet kon wachten met uitgeven tot het najaar; het is echt een boek om lange winteravonden aangenaam door te komen. Nu heb ik het uit en komende winter is te vroeg voor herlezing...misschien voor 2022 of 23. Mooi boek dus, alleen wie is die zombie op de omslag? Die dood van pierlala staat me ontzettend tegen. Wat is er mis met de prachtige afbeeldingen van Hans Holbein om maar iets te noemen. Een goede ontwerper had daarmee vast iets mooiers kunnen maken.

Geschreven bij Erasmus

Geweldig boek! Terechte winnaar van de libris geschiedenis prijs 2021. Een biografie die mij meer zicht heeft gegeven op Erasmus en zijn tijd dan ooit eerder iets of iemand mij dat heeft verschaft. Het boek boeit tot en met de laatste zin en geeft de lezer de gelegenheid te denken! En dat was ook de intentie van Erasmus bij zijn vertaalwerk. Met deze biografie heeft Langereis Erasmus niet alleen een plaats gegeven in de geschiedenis die hem toebehoort, maar heeft ze hem ook in het heden als pleitbezorger voor het wetenschappelijke nauwkeurige werk het stof van zijn schouders geblazen. Hulde!!

Geschreven bij Erasmus

Een monumentaal werk dat een goed inzicht geeft in werk en leven van deze belangrijke denker en de tijd waarin hij leefde. Zijn verhouding tot Luther wordt helder uitgewerkt. Het boek is vlot geschreven en leest als een pageturner.

Geschreven bij Erasmus

Prettig leesbaar door toegankelijke schrijfstijl. Een literatuurprijs waardig.

Geschreven bij Erasmus

Zeer lezenswaardig. Ik heb er van genoten. Complimenten voor de auteur.

Geschreven bij Erasmus

Hèhè, Erasmus is dood, ik heb het van het boek gewonnen !
Ik vind het jammer dat ik zo deze recensie moet beginnen, ik had hoge verwachtingen van het boek, gestimuleerd door de prijs, die het had ontvangen en andere lovende kritieken. Ik heb een heel ander boek gelezen, lijkt het. Het was een taaie pil, veel te gedetailleerd. (Waarom staat de exacte hoogte van elke Alp die Erasmus overtrok vermeld??)
Het boek begon aanvankelijk goed, er werd een aardig tijdsbeeld gecreëerd met de biografie van Erasmus’ vader. Maar later werd dit grotendeels herhaald in de beschrijving van Erasmus’ frustraties betreffende zijn afkomst en vanaf dat moment werd het boek saaier en vielen me de eigenlijk slechte zinnen op. De schrijfster maakt enorm lange zinnen; nu is dat op zich niet zo’n punt wanneer de interpunctie correct zou zijn. Soms zelfs verdrinkt ze in een zin en begrijp ik niet welke informatie ze allemaal in die zin wil stoppen (inclusief gedachtenstreepjes). Zelfs kleinere zinnen zien er soms vreemd uit. Neem deze zin op blz 680 : ’Was ik maar stom geboren !,’ constateerde hij toen Luthers hatelijke reactie op zijn boek nog niet eens was uitgekomen al verzuurd. Ik moest de zin drie keer lezen voordat ik begreep dat het om Erasmus’ verzuurde constatering moest gaan. Af en toe is het Nederlands zelfs uitermate slecht. Wie, behalve een dreumes van drie gebruikt het woord grager in plaats van liever ?? En wat in Erasmus’ naam is gelaster ??? Een vreemde contaminatie van laster en geroddel ? Wie heeft dit boek geredigeerd ?? Schaamt u zich niet ???
Het was dat ik geïnteresseerd was in de persoon Erasmus, en ik met zoveel verwachting aan het boek begonnen ben dat ik doorzette, maar normaal heb ik zo’n boek in een maand uit. Dit boek kostte me vier maanden waarbij ik geen andere boeken kon lezen omdat ik wist dat ik dan het boek niet meer zou oppakken. Erg jammer. Ook voor de schrijfster die duidelijk een grondige onderzoekster is maar echt hulp nodig heeft met het schrijven. Ik ben van mening dat de verantwoordelijkheid bij de uitgever ligt.
Ik heb dit boek met hangen en wurgen uitgelezen en helaas met weinig plezier.

Geschreven bij Erasmus

Een bijzonder en gedetailleerd portret waarbij je je pas realiseert hoe belangrijk deze man is geweest. Indringend tijdsbeeld met uitgediept de manier van leven en de gebruiken.

Geschreven bij Erasmus

Wat een werk, wat een boek! Erasmus zou zeer verguld zijn geweest met het uitputtende bronnenonderzoek van Sandra Langereis EN het literaire monument dat zij opricht voor 'de God van Rotterdam' als gewoon toch een 'lovable' mens in tijden die regelmatig -helaas- doen denken aan ons hier en nu.
Hopelijk ontsluit dit boek het 'taaie' beeld van Erasmus en wordt er nog flink met haar over hem nagepraat de komende jaren.
Ik hoop op een mooie uitzending van 'Zomergasten' in augustus 2022.

Geschreven bij Erasmus

Een heerlijk en interessant boek om te lezen. Je krijgt al lezende een goed beeld van de schrijver en wetenschapper Erasmus, maar je krijgt ook een uitermate goed beeld van het leven in de periode waarin Erasasmus leefde. Goed geschreven en als biografie mooi opgebouwd: je blijft nieuwsgierig hoe het verder gaat.