Evolutionair denken de invloed van Darwin op ons wereldbeeld

Goed en overzichtelijk geschreven boek over evolutie en alles waar het principe van evolutie op van toepassing is, en dat is nog al wat. Buskes beweegt zich op dezelfde terreinen als Richard Dawkins, die hij ook regelmatig aanhaalt, alleen is Buskes wat genuanceerder. Ook de invloed van schrijvers als Daniel Dennett en Steven Pinker is duidelijk merkbaar. Wie deze auteurs graag leest zal ook dit boek waarderen.

Behalve een prettig leesbare beschrijving van de evolutie van het leven op aarde, en van de mens in het bijzonder, laat het boek zien dat de 'emotionele en cognitieve predisposities' waar onze genen ons mee uitrusten een grote invloed hebben op het gedrag van de mens. Wellicht een open deur, maar in wetenschappen als de anthropologie, sociologie, psychologie en zelfs filosofie is het lang gebruikelijk geweest dit te ontkennen, en de mens te zien als een van oorsprong onbeschreven blad dat vervolgens gevuld wordt door cultuur, wat betekent dat de mens en de samenleving dus ook geheel 'maakbaar' zouden zijn. Dat de evolutiebiologie steeds verder oprukt blijkt uit de hoofdstukken over de kennisleer, religie, moraal, ethiek en kunst. Onderwerpen die allen beter te begrijpen zijn als je evolutionair denkt. Dat wil zeggen, als je rekening houdt met het feit dat de mens het resultaat is van Darwiniaanse evolutie, en hoe dat in zijn werk is gegaan.

Het door Darwin (en Wallace) ontdekte algoritme van replicatie, variatie door kopieerfouten, en selectie door de omgeving van de meest gunstige varianten, dat tot cumulatieve evolutie van aan zijn omgeving aangepaste complexiteit leidt, is niet alleen op het leven van toepassing, maar ook op andere verschijnselen, zodra er sprake is van replicatoren. Een voorbeeld zijn de, ook door Dawkins bedachte, memen: culturele eenheden zoals ideeen, liedjes, mentale virussen en wetenschappelijke theorieen, die de breinen van mensen gebruiken om zich te repliceren en daarbij evolueren door differentieel succes. Dat laatste is de bekende omgekeerde wereld van Dawkins, die mensen graag ziet als geprogrammeerde voertuigen die zelfzuchtige genen om zichzelf heen hebben gebouwd met behulp van eiwitten, om zich des te beter te kunnen verspreiden. Buskes is wel gecharmeerd van zo'n visie, maar weet hem (soms) ook te relativeren.

Tot slot nog een hoofdstuk over de interessante vraag of er sprake is van vooruitgang in de evolutie, of dat er sprake is van een random walk. Hierover lopen de meningen uiteen. Maar vooruitgang zou kunnen betekenen dat evolutie een doel heeft, en dat wordt door de meeste evolutionisten ontkend, omdat dat een metafysisch element dreigt te introduceren.
Net als de meeste evolutionisten vindt ook Buskes het leuk om het iconoclastische karakter van het Darwinisme te benadrukken (hoewel het inmiddels al lang mainstream is), en er in te wrijven dat de mens niet het doel van de evolutie is en geen enkele speciale betekenis heeft. Religie, die vindt dat dat wel zo is, wordt in de epiloog neergezet als de vijand. Toch merk je dat zo'n visie ook voor Buskes te nihilistisch is, want hij onderschrijft de bijzondere rol van de mens als 'rentmeester van de schepping' als hij schrijft dat de mens de verantwoordelijkheid draagt om er voor te zorgen dat het leven in al zijn verscheidenheid blijft voortbestaan.
Het leven als informatieverwerkend, kennisverwervend proces, eerst via DNA, toen via breinen, toen via cultuur, dat voortdurend zijn mogelijkheden om zich te manifesteren, zijn omgeving naar zijn hand te zetten en zijn omstandigheden te verbeteren vergroot, biedt toch voldoende aanleiding voor het vaststellen van progressie in de evolutie zou je zeggen. Soms denk je dat Buskes wel die kant op wil, maar het uiteindelijk toch niet op kan brengen.

Erg leuk boek wat niet overhaalt tot het geloven van de evolutietheorie, maar wat de verschillende visies op de evolutie van verschillende evolutiebiologen belicht. Heel interessant en makkelijk te lezen!

Duidelijk geschreven en relevante onderwerpen.
Minpunt is dat Buskes bijna onprofessioneel subjectief is en zijn persoonlijke mening te dominant aanwezig is in zijn werk.