Expeditie wildernis ervaringen met het sublieme in de Nederlandse natuur

Dit review had ik ingevuld bij Wildernis in Nederland, ik bedoelde de beschrijving bij het boek Expeditie Nederland. Sorry. Dus neem ik het nog een keer op.
Met plezier heb ik het boek gelezen. Maar de titel en de ondertitel suggereren een ander boek. Het gaat over de natuur, mooi, maar de titel belooft dat het over wildernis gaat. Aan het einde van het boek weet je niet wat Van de Klundert met wildernis bedoelt. Voor mij blijft het natuur. De titel had volgens mij dan ook beter kunnen luiden Expeditie Natuur. Hij laat blijken dat hij heel wat dieren en planten bij naam kent – alleen weet hij niet wat schapenwolken zijn.
In de ondertitel heeft hij het over ervaringen met het sublieme in de Nederlandse natuur. Dat sublieme komt pas op het einde aan de orde. Er wordt nog een derde aspect van het sublieme naast de twee van Kant herkend: de ervaring van de vitaliteit van het leven zelf. Ik voel wel aan wat hij bedoelt, maar of je dat subliem mag noemen? Het sublieme overvalt je, komt van buiten op je af, ervaring zoals beschreven door hem is me te subjectief, te lief. Bij subliem denk ik ook aan fascinatie, vreesachtig, overweldigend.
Een uitglijder vind ik wel: 'Zijn wij als vleesproducerende natie anders dan de Duitsers die niet wilden weten waar de schoorstenen bij Dachau voor waren?'

Heeft Nederland nog wel echte natuur? Dat is de vraag die centraal staat in dit boek van Bram van Klundert. Een jaar lang verblijft hij een week per maand in steeds een ander natuurgebied in ons land. Hij verblijft op Schiermonnikoog, de Weerribben, het Naardermeer en de Veluwe. Maar ook in jaloersmakende gebieden als Rottumerplaat en Griend. Welke natuurliefhebber zou dat niet willen? Hij slaapt in hutten, in een ger (Mongoolse tent), op een boot, maar ook in een vogelhut waar het binnen vijf graden vriest. Op Griend komt hij hartje winter zonder gas te zitten en in het Bargerveen wordt hij lek gestoken door de muggen. Het is niet altijd gemakkelijk om een week alleen te zijn, daarom nodigt Van Klundert regelmatig een gast uit voor een of meer dagen. De dagen dat hij wel alleen is brengt hij door met wandelen, mediteren en het schrijven van een dagboek.
Het verblijf in de Biesbosch spreekt me bijzonder aan, omdat ik in mijn jeugd een frequent Biesboschbezoeker was. Net als Bram van Klundert trok ik per kano door de ruige wildernis en herken tal van plaatsen, die hij in zijn boek beschrijft. Tot de verbeelding sprekende namen als De Doolhof, De Dood en Keesjes Killeke voeren de natuurontdekker tot in het hart van het soms ontoegankelijke gebied. ‘Expeditie Wildernis’ leest als een roman en zal menig lezer aan het denken zetten. Wat voor waarde heeft een leven in de huidige materiële wereld, als er geen natuurlijke wildernis meer zou bestaan?
Een schot in de roos van KNVV Uitgeverij om dit boek uit te geven.
Hans Peeters, columnist De Telegraaf