Helgoland Ebook Tooltip Ebooks kunnen worden gelezen op uw computer en op daarvoor geschikte e-readers.

Geschreven bij Helgoland

Rovelli heeft het weer gefikst. Na zijn Zeven korte beschouwingen over natuurkunde, De werkelijkheid is niet wat ze lijkt, en Het mysterie van de tijd, waarmee hij een miljoenenpubliek bereikte, heeft hij zijn krachten beproefd op een boek ‘voor wie de kwantumfysica niet kent en graag, voor zover mogelijk, wil begrijpen wat die theorie inhoudt en wat heer implicaties zijn.’ Dat is geen geringe opgave gezien het feit dat over de interpretatie van deze theorie al zo’n honderd jaar wordt getwist door de beste experts. Quanta doken in de fysica voor het eerst op in 1900, toen Max Planck ze als een soort rekentruc introduceerde om een berekening over warmtestraling tot een goed einde te brengen. Einstein gaf ze in 1905 een fysisch meer reële status en Bohr gas in 1913 zijn beroemde atoommodel, waarin de elektronen als microplaneetjes om atoomkernen draaiden. In 1925 kwam de zaak in een stroomversnelling door het werk van Heisenberg, Dirac, Born en anderen. Wiskundig werd de theorie nu op een geheel nieuwe leest geschoeid.
Heisenberg schreef zijn eerste artikel op Helgoland. Hij was naar dit kale, uiterst spaarzaam begroeide eiland getrokken om verlichting te zoeken voor zijn heftige aanvallen van hooikoorts. Hoewel de uit die ontwikkelingen voortspruitende quantummechanica een uiterst succesvolle theorie is, nooit door enige waarneming is weerlegd, en nu met de voorspelde komst van quantumcomputers en quantuminternet wellicht voor een volgende technologische revolutie kan zorgen, is over de betekenis van de theorie altijd verregaande onenigheid blijven bestaan, wat leidde tot de zogenaamde ‘interpretaties van de quantummechanica’. Lange tijd was daarin de Kopenhaagse interpretatie’ (van Bohr c.s.) het meest dominant, maar andere opvattingen bleven aandacht vragen. Een beroemde controverse rees in dit verband tussen Bohr en Einstein, ruwweg tussen 1925 en 1935.
Rovelli schetst deze ontwikkeling in de eerste twee hoofdstukken. Daarbij bespreekt hij niet alleen de Kopenhaagse interpretatie, maar ook de veelwereldeninterpretatie en de verborgenvariabeleninterpretatie, die hij alle drie afwijst. Daarna volgt zijn eigen interpretatie: de ‘relationele interpretatie’. Hij propageert hiermee een soort ‘verdund’ realiteitsbegrip. Quantumsystemen hebben volgens hem geen reële eigenschappen die los staan van hun interacties met andere quantumsystemen, maar pas in een interactierelatie met elkaar ontstaan hun eigenschappen. Daarmee bouwt hij een van de interactie-context afhankelijk realiteitsbegrip op. Het klassieke begrip ‘substantie’ waarin objecten eigenschappen kunnen hebben los van de relaties met andere objecten komt hiermee op losse schroeven te staan. Rovelli’s interpretatie staat het dichtst bij de Kopenhaagse interpretatie, maar is daarvan toch duidelijk te onderscheiden.
De jonge Einstein en de jonge Heisenberg baseerden zich in hun vroege publicaties vooral op de filosofie van Ernst Mach. In Machs kielzog ontwikkelde de wereldberoemde filosoof Bertrand Russell deze verder tot zijn theorie van het ‘neutraal monisme’ in zijn veelgelezen werk The Analysis of Mind (1921), waarin een soort tussenpositie wordt ingenomen tussen materialisten en idealisten. In dat kader gaat hij zelfs zover zijn licht te laten schijnen op Lenins destijds geruchtmakende – en volgens Rovelli zeer onterechte – kritiek op Ernst Mach uit 1905 en in dit verband op Bogdanovs kritiek op Lenin. Dat motiveert hij door zijn veronderstelling dat hij, Rovelli, eventueel soortgelijke kritiek kan verwachten van zijn opponenten.
Dit alles wordt bepaald zeer ‘publieksvriendelijk’ gepresenteerd, om een moderne term te gebruiken; dat is Rovelli wel toevertrouwd.
Er volgen dan nog wat beschouwingen over meer algemeen filosofische onderwerpen, waarin Rovelli lichtelijk polemisch positie kiest tegen enkele vooraanstaande hedendaagse denkers. Kortom een zeer rijk boek.

Geschreven bij Helgoland

Door de goede recensies begon ik vol enthousiasme aan het nieuwe boek van Carlo Rovelli, Helgoland. Zoals de auteur het zelf verwoordt in het voorwoord is het belangrijkste doel van het boek aan mensen die de kwantummechanica niet kennen een introductie te geven over wat de kwantummechanica inhoudt en wat haar implicaties zijn. Daarnaast heeft de auteur als doel zijn natuurkundige collega’s meer te leren over de betekenis van de verschillende interpretaties van de kwantummechanica en dan met name over Rovelli’s ‘relationele’ interpretatie van de kwantummechanica.
Beide doelen zijn wat mij betreft bij lange na niet gehaald. Het boekje bevat 190 kleine bladzijden met een relatief grote marge waardoor er maar weinig woorden op een bladzijde staan. Het is mijns inziens onmogelijk om mensen die niets van de kwantummechanica weten in deze beperkte ruimte een goede uitleg over en indruk te geven van wat de kwantummechanica inhoudt en wat de interpretaties en gevolgen van deze bijzondere natuurkundige theorie zijn. Laat staan dat het mogelijk is om de eigen natuurkundige vakgenoten dan ook nog eens genoeg details voor te schotelen om de intellectuele nieuwsgierigheid te bevredigen.
De auteur is onmiskenbaar een goed schrijver en de hoofdstukken zijn dan ook mooi geschreven. Soms zelfs wat te mooi naar mijn mening, waardoor de virtuoos geschreven zinnen wat te gekunsteld overkomen en bovendien afleiden van de inhoudelijke boodschap die de auteur probeert over te brengen. Bij vlagen weet de auteur concepten en interpretaties met betrekking tot de kwantummechanica goed en elegant uit te leggen maar het is vaak een te korte uitleg met te weinig detail waarbij de uitleg alleen maar meer vragen oproept dan het weet te beantwoorden.
Er zijn drie zaken die mij in het bijzonder storen. De auteur laat allereerst duidelijk blijken dat hij de natuurkunde van de middelbare school maar saai, dom en ‘door de strot gedrukt’ vond. Behalve eerlijk is het niet bepaald enthousiasmerend voor mensen die meer van de natuurkunde willen weten en die toch echt bij het begin zullen moeten beginnen. De voorbeelden die zogenaamd dom en saai zijn volgens de auteur, zijn dat naar mijn mening helemaal niet. Juist door ‘simpele’ voorbeelden van natuurkundige situaties (bewegingen, veren, hefbomen) op een elegante manier in wiskundige relaties uit te drukken en daar aan te rekenen, kan het enthousiasme bij een volgende generatie natuurkundigen ontstaan.
Ten tweede blijkt de auteur geen gevoel voor humor te hebben door het beroemde voorbeeld van Schrödingers kat te veranderen. Het voorbeeld van Schrödinger had als doel kwantummechanische superpositie te illustreren aan de hand van een kat die zich in een afgesloten ruimte bevond. In de doos zat een radioactief element die met kans ½ zou vervallen en daardoor een giftige stof vrij zou laten komen. Het voorbeeld gaat erom te bepalen of de kat op enig moment dan wel dood of levend zou zijn. De auteur heeft het beroemde voorbeeld aangepast naar een slapende dan wel wakkere kat omdat de auteur er niet van houdt om grappen te maken over de dood van een kat. Naar mijn mening getuigt dit van een politieke correctheid die niet thuishoort in de wetenschap van de natuurkunde en ik vind het dan ook not done om het originele voorbeeld van Schrödinger aan te passen, ook al verandert er aan de betekenis niets.
De auteur probeert daarnaast af en toe ook wat historische context te geven en dit te vermengen met filosofische kwesties. Dit maakt het begrijpen van de kwantummechanische natuurkunde niet per se makkelijker. Tussen alle historische feitjes, personages en processen ook nog even een van de meest ingewikkelde theorieën van de natuurkunde voor het voetlicht brengen is wat mij betreft wat te veel gevraagd. Mocht u nog wat geld over hebben en wilt u af en toe aan het denken gezet worden, dan zou ik dit boekje kopen. Verwacht er echter niet te veel van, ik denk dat u met meer vragen blijft zitten dan er beantwoord worden.

Geschreven bij Helgoland

Het is een prachtig boek en geeft een mooi overzicht van de ontwikkeling van de kwantumfysica in filosofische zin

Geschreven bij Helgoland

Het boek gaat nauwelijks over kwantumfysica; ik ben van deze schrijver betere boeken gewend zoals ‘7 korte beschouwingen over natuurkunde’

Geschreven bij Helgoland

Brengt fysica en filosofie bij elkaar en daarbinnen ook de visies van Nägärjuna uit de 2e en Spinoza uit de 17e eeuw: excellentie ten top.

Geschreven bij Helgoland

Dit boek beschrijft de wonderlijke wereld van de Kwantum theorie. Daarnaast geeft het ook filosofische inzichten. Met name de vergelijking met de Indiase filosoof Nagarjuna is heel interessant.

Geschreven bij Helgoland

Een paar opmerkingen:

1) de kwantum Mechanica is een indrukwekkende fysische theorie die nauwkeurige voorspellingen doet van waarnemingen aan met name over het zeer kleine, het (sub) atomaire. De schrijver probeert de theorie in grote lijnen duidelijk te maken voor een groot publiek maar veel leken zullen toch afhaken. De theorie is gecompliceerd. Wikipedia geeft een betere uitleg.
2) Het irritante probleem met de kwantum mechanica is dat, zelfs na 100 jaar, fysici wel begrijpen hoe ze er mee moeten werken maar niet begrijpen waarom het zo werkt. Er zijn zo’n 13 interpretaties. Rovelli noemt er een paar van en komt dan met zijn eigen (romantische) interpretatie.
3) Rovelli’s romantische interpretatie van de kwantum theorie claimt dat onze werkelijkheid (met objecten die de wereld vormen) niet de echte werkelijkheid is. De echte werkelijkheid bestaat volgens hem uit relaties tussen die objecten. Dat wordt geponeerd als een logische consequentie van de kwantum mechanica. Een goede filosofische discussie over die nieuwe “werkelijkheid” ontbreekt echter. Zijn redenering heeft mij ook eerder verward dan geholpen om de kwantum mechanica te duiden.

Geschreven bij Helgoland

In dit boekje probeert Carlo uit te leggen wat de huidige natuurkundige status en rondzwevende theorieën over kwantumfysica zijn. In de eerste hoofdstukken wordt de geschiedenis verteld en de huidige ideeën mbt tot kwantumfysica in de laatste hoofdstukken probeert hij via een filosofische weg (via ideeën van filosofen en hun basis theorieën) de rare verschijnsels van de kwantumfysica te verklaren wat men al via diverse wegen van af begin van de 19de eeuw probeert te doen. Het is natuurlijk een veel gebruikte weg om eerst rare verschijnsels via de veelzijdigheid van de filosofie te proberen te verklaren maar meestal als er dan een goede en duidelijke verklaring is gevonden wordt dit gebied afgesplitst naar de wetenschap dit hebben we natuurlijk al vaak gezien. Oftewel vanuit mijn oogpunt is men nog steeds aan het zoeken naar een duidelijke wetenschappelijke theorie van dit probleem.

Geschreven bij Helgoland

Twijfel je nog of je het boek wilt lezen? Mijn volledige boekrecentie is te zien op Youtube als je zoekt op 'Josella Helgoland'.

Dit boek gaat over een interpretatie van de kwantumfysica waarin wordt beweerd dat in de wereld niks op zichzelf bestaat. Het enige dat bestaat zijn de interacties die iets aangaat met de wereld om zich heen. Om het boek goed te kunnen begrijpen is het handig als je al enigszins bekend bent met begrippen als golffunctie en superpositie.
De plusplunten vind ik het persoonlijke enthousiasme van de schrijver over de kwantumfysica en zijn heldere uitleg over begrippen zoals de veel-werelden-interpretatie en het idealisme. Een minpunt vind ik dat het bij een filosofie lijkt te blijven en er niet op in wordt gegaan hoe er onderzocht kan worden of wat hij denkt ook echt klopt.

Geschreven bij Helgoland

Heldere en fascinerende uitleg van het 'quantum paradigma'