HOOP 100 wetenschappers, kunstenaars en ondernemers vertellen wat hun hoop geeft

Honderd mensen vertellen -meestal vanuit hun eigen vakgebied- over wat hen hoop geeft.
Wetenschappers, grote bedrijven en ja, ook kunstenaars voelen kennelijk de verantwoordelijkheid om de mensheid in stand te houden. Wetenschappers door concrete onderzoeken naar het uitroeien van dodelijke ziektes, grote bedrijven door het zorgen voor een aangename levensstandaard voor iedereen en kunstenaars door het creëren van muziek of beelden waardoor mensen zich eventjes minder eenzaam voelen en meer met elkaar gaan praten. Daar helpt de vierde grote partij bij: de techbedrijven die de laatste jaren druk doende zijn alles en iedereen digitaal aan elkaar te knopen.
Dat komt goed uit, want nagenoeg elke specialist in ‘Hoop’ praat toch vooral vanaf zijn of haar eigen eilandje. Dat is niet erg: voor diepgang heb je nu eenmaal een beetje tunnelvisie nodig. Zonder focus kun je nergens in uitblinken, behalve in lanterfanten. Niemand in ‘Hoop’ vindt lanterfanten een goed idee, al propageert Bas van der Veldt verveling als ultieme verlichting. Van der Veldt is CEO van AFAS Software. Zijn hoop, dat we allemaal onze mobieltjes eens laten liggen en ‘verticaal gaan luieren’, klinkt bijna als een spijtbetuiging. Tegelijkertijd vertelt deze CEO dat al die technologieën er juist voor zullen zorgen dat we meer tijd hebben om (liefst samen met anderen) te luieren.
Er wordt kortom gezocht naar een nieuwe niet-materiële zingeving (naast de verdienmodellen) en het sleutelwoord lijkt te zijn: communicatie. Samenwerking, contact. En daar ligt meteen de gemiste kans van deze verzameling hoopvolle verhalen. Hoe leerzaam ook (ik weet nu meer over zonnepanelen, techbedrijven, dataverzameling en bultruggen dan voor ik dit boek las); het is geschreven door en voor mensen die vertrouwen hebben in succes. Die succes gevonden hebben. Op welk gebied dan ook. Dat geeft mij hoop: achter de schermen wordt door knappe koppen keihard gewerkt aan het keren van het tij. Maar ik mis het verhaal van een dakloze, een vluchteling in Moria, een asielzoeker in een AZC, een bijstandsmoeder, een ouder persoon in een zorginstelling.. Wat geeft hen hoop? Zijn zij geïnteresseerd in de nieuwste technologieën om menselijk DNA te lezen? Hebben zij een boodschap aan het verdwijnen van insecten? Of minder schrijnend: wat te denken van de overgrote meerderheid van de westerste bevolkingen die niet meer prettig kan rondkomen met een fulltime baan en steeds bozer wordt? Gaat deze grote groep mensen dit boek lezen en daarna aan zelfreflectie doen zodat alles toch nog goedkomt? Ik denk het niet. Die groep mensen heeft wel wat anders aan het hoofd: daar moet toch echt eerst wat minder ongelijkwaardig mee omgesprongen worden door degenen die het om wat voor reden dan ook beter getroffen hebben qua status. En dan heb ik het alleen nog maar over de westerse mensen. 
Zoals Micha Wertheim zeer terecht aanhaalt: ‘Oplossingen zijn het probleem niet.’

Voordat ik begon met lezen, hoopte ik al dat het een boeiend, inspirerend en interessant boek zou zijn en dat was inderdaad het geval. Joris Luyendijk vroeg aan 100 wetenschappers, ondernemers en kunstenaars: "Hoe hou jij hoop?”. Hun verhalen lees je in dit boek. Ik ben benieuwd hoe de selectie van verhalenvertellers tot stand is gekomen en zou het leuk vinden als er een vervolg komt met hoopgevende verhalen van andere mensen met andere ideeën en uitgangspunten. Het boek zet aan tot denken. Wat zijn de dingen waar jij hoop uit put? Wat inspireert je en waar wil jij je steentje aan bijdragen? Ik hoop in de toekomst nog meer van deze inspirerende boeken te lezen.

HOOP van Joris Luyendijk maakt de belofte die op de achterkant van het boek staat waar: het maakt zichtbaar de dingen die mensen hoop geeft, ondanks alle zorgen in deze huidige tijd en voor de toekomst. Het is een erg interessante en inspirerende mix aan korte stukjes van 100 wetenschappers, kunstenaars, en ondernemers die zijn gegroepeerd rondom 16 verschillende thema’s. Door het brede scala aan onderwerpen en perspectieven leest dit boek fijn weg, en nodigt uit om toch nog één stuk meer te lezen voordat je het boek weglegt. Ook al is het belangrijk om voorzichtig en kritisch te zijn, HOOP is toch een zeer verfrissend boek om te lezen. Met name omdat het toch ook die zorgen in gedachten houdt, maar verder laat zien hoe er ook hoop uit geput kan worden. Wat dit een goed boek maakt is dat het veel verschillende perspectieven en onderwerpen verkent, met een kritische en toch ook hoopvolle blik.

Voor ‘Hoop’ vroeg Joris Luyendijk aan 100 wetenschappers, kunstenaars en ondernemers wat hen hoop geeft. In korte goed geschreven hoofdstukken die je achter elkaar, maar ook kriskras door elkaar kunt lezen, vertellen de geïnterviewden (bekende en onbekende mensen) hun verhaal. Niet alle verhalen zijn even sterk, -soms heb ik het idee dat mensen echt hebben geworsteld met de vraag-, maar ik bleef na lezing van dit boek wel met een positief gevoel achter. In ‘Hoop’ wordt duidelijk dat het niet gaat om grootse daden, iedere stap kan er een van hoop zijn, inspiratie zijn voor velen en tot grote veranderingen leiden in de wereld.
De vaak verguisde groep kunstenaars springt er echt uit. Volgens meerdere mensen uit dit boek, zijn juist zij het die door hun anders kijken, anders denken, anders zijn en doen, hun talent kunnen en ook steeds meer daadwerkelijk inzetten om de wereld een stukje beter te maken door nieuwe verhalen te vertellen, nieuwe verbindingen te leggen. Componist Merlijn Twaalfhoven en oprichter van The Turn Club zegt bijvoorbeeld: “Om mee te bouwen aan een mooie wereld, moet je anders kijken, betere vragen stellen, contact durven maken en kunnen experimenteren. Je zult onzekerheidsvaardig moeten worden. (...) We zijn afhankelijk van creatieve geesten die ons losgeraakte, bergaf stormende treinstel kunnen laten ontsporen voordat de snelheid fataal wordt.”
Verbinding en daadwerkelijk contact met de ander is ook een vaker terugkerend thema dat tot hoop leidt. Schrijfster Griet op de Beeck is de laatste die in ‘Hoop’ aan het woord komt. Zij put de grootste hoop uit haar eigen evolutie. Zij was het grootste deel van haar leven aan het overleven en paste zich zoveel mogelijk aan. Sinds zij haar angst, schaamte en overlevingsmechanismen is aangegaan, voelt zij zich beloond. Ze is nu pas echt zichzelf en is ervan overtuigd dat als meer en meer mensen helemaal zichzelf zijn, er wereldwijd betere keuzes worden gemaakt. En niet langer keuzes gebaseerd op angsten en frustraties, zoals bij allerlei verkiezingen in de hele wereld. Hoop doet leven.

In Hoop, een nieuw boek in de serie van Nederland in ideeën, laat Joris Luyendijk zowel de lezer als een geselecteerde groep mensen nadenken over hoe men hoop houdt. Het is, zoals we van Maven Publishing gewend zijn, weer een helder geformuleerd boek met inspirerende onderwerpen en impressies. De aandacht gaat uit naar tenminste dertien onderwerpen, waarin ondernemers, kunstenaars en wetenschappers volop aan het woord worden gelaten. Mag eigenlijk weer niet ontbreken op de informatieve boekenplank.

Dit boek komt op een goed moment. Nu bijvoorbeeld de klimaatcrisis steeds meer de aandacht krijgt die het verdient, kan het soms wel lastig zijn om hoopvol te blijven over de toekomst. Op momenten dat je dan denkt dat je als individu toch geen verschil kan maken of dat het toch nooit meer goedkomt, is het heerlijk om dit boek als een soort tegengif te gebruiken en de hoopvolle verhalen te lezen. Bijvoorbeeld over het sneeuwbal-effect dat ontstaat wanneer mensen een plastic-cleanup organiseren, waaruit blijkt dat individuele acties wel degelijk effect kunnen hebben.
Sommige verhalen beginnen met een bepaald thema waar de betreffende persoon zich kwaad over maakt, of teleurgesteld over is. Of er wordt een situatie of probleem beschreven. Vervolgens wordt er uiteengezet waarom er tóch reden is voor hoop. Dat is inspirerend, en het is leuk om te lezen dat er verschillende perspectieven zijn of manieren om naar een onderwerp te kijken, om er toch nog iets goeds in te zien. Bovendien is het leuk dat er zoveel mensen uit verschillende hoeken en vakgebieden aan het woord komen.
Het fijne aan dit boek is ook dat de stukken redelijk kort zijn, daardoor is het makkelijk het tussendoor eens op te pakken en een paar verhalen te lezen om even een dosis hoop te krijgen. Het enige nadeel is dat sommige stukken, juist omdat ze zo kort zijn, niet heel veel diepgang hebben. Ook is het daardoor snel uitgelezen.
Desondanks ook zeer geschikt als cadeau voor mensen met een klimaatdepressie ;)

Waar krijg jij hoop van? Joris Luyendijk presenteert in zijn boek “Hoop” waar kunstenaars en ondernemers hoop van krijgen. Zelf sta ik er nooit bij stil waarvan ik hoop krijg. Het was daarom voor mijn inspirerend om te zien waar andere mensen hoop van krijgen. Bijvoorbeeld de world clean up day. Wanneer we allemaal een dag bewust afval gaan ruimen, gaat dit misschien al bij een kleine groep mensen een gewoonte worden en ruimen we tussendoor ook afval op van de straat. Studenten van de TU Delft die kiezen om te werken bij kleinere bedrijven die milieu bewust zijn in plaats van bij grotere coöperaties. Het boek is prettig geschreven, leest makkelijk weg en is een inspiratie om zelf weer hoop te krijgen. En als ik dan zelf kijk waar ik hoop van krijg dan zijn het de kinderen bij mij op school. Zij doen mee aan afval te game om mensen bewust te maken van het scheiden van afval. Ze zitten in de kinderraad op school om te zien wat zij op school kunnen verbeteren en dat ieder kind erbij hoort. Kinderen die al plannen bedenken om onderzoekend te leren, die nieuwsgierig de wereld in gaan en daardoor nieuwe dingen ontdekken. Hoop is een heel mooi magisch iets.

Ik keek erg uit naar een nieuw boek van Joris Luyendijk. Ik heb al zijn eerdere boeken gelezen en herlezen. Ze behoren tot de weinige boeken die na een Marie Kondo interventie in huis mochten blijven. Dan dit boek… wat een teleurstelling! Papierverspilling en tijdverspilling, kort samengevat.

De lange versie: ik hoopte op een ‘Joris Luyendijk boek’ over het onderwerp hoop, een etnografische dwarsdoorsnede van de Nederlandse bevolking, zoiets. Dat is het dus niet. Wat het wel is: Luyendijk heeft een inleiding van 3 pagina’s geschreven. Daarna volgen 100 stukjes van verschillende mensen, hoe die mensen geselecteerd zijn blijft volstrekt onduidelijk. Ze vallen binnen de gekozen categorie “wetenschappers, kunstenaars en ondernemers”. Waarom ondernemers, sinds wanneer zijn ondernemers een groep die erom bekend staat zinnige dingen te zeggen over hoop? Dat doen ze dus ook niet. De kunstenaars bezingen hoe belangrijk hun kunsten zijn voor het houden van hoop. En verder zijn er behoorlijk wat mensen die hoop krijgen van hun kinderen of ‘de jeugd’. En natuurlijk de wetenschap. Diepgang ontbreekt, clichés ontbreken niet.
Het zijn stukjes van 2-3 pagina’s die zo de Libelle in zouden kunnen. Met als absolute dieptepunt Chazia Mourali die hoop krijgt van Engelse charity shops, en Georgette Konings die hoop krijgt van haar eigen beauty tijdschrift. Verdere irritatie: veel quotes in het Engels en totaal onnodige Engelse woorden.
Ik heb het boek in 2 uur gelezen, het is 't slechtste boek dat ik in tijden gelezen heb. Jammer.

Wat een heerlijk boek is dit! Toen ik het aan het lezen was merkte ik hoezeer ik toe was aan zo'n positieve vibe. Er is zo veel om over te klagen, of om je aan te storen. Joris Luyendijk heeft hier echter in de reeks 'Nederland in ideeën' hoopvolle visies van 100 kunstenaars, wetenschappers en ondernemers weten te verzamelen die aangeven hoe zij hoop houden. Onderwerpen bevinden zich op het gebied van klimaat en natuur, maar ook in innovatie, kunst, muziek en levenslessen. Ik vond het verfrissend om te lezen hoe iemand hoop weet te halen uit zwerfafval, een cursus communicatie of pareltjes vinden in een tweedehands winkel. Dat er weer zeearenden zijn in de Biesbosch en persoonlijk kan ik jongeren die met klimaatoplossingen komen erg inspirerend vinden. Heerlijk! Ik ga mijn hoop gedoseerd nuttigen om langere tijd een positief gevoel op te kunnen roepen. Ik hoop dat veel mensen dit boek gaan lezen en ook met meer hoop een glimlach op hun gezicht de dag vervolgen. Op naar een mooiere wereld!

Jim Stolze, Jeroen Smit, Thomas Rau, Bas van Afas, Steven Schuit, wie kent ze niet en waardeert hun mening niet? Ik wel! Het zijn zomaar 6 van de 100 mensen die bijdroegen aan alweer de vijfde editie van Nederland in ideeën, een serie die ik óók erg waardeer. Deze uitgave gaat over Hoop en is samengesteld door Joris Luyendijk, die ik óók erg waardeer. Dat kan dus bijna niet fout gaan, dit boek.
Inderdaad leverde dit boek mij veel plezier en ook inspiratie op! Zo wist ik niet dat men al voedsel kan verbouwen dat precies past bij de behoeften van jouw DNA. Jim Stolze is hoopvol dat met zo’n datagedreven landbouw we straks op een duurzame manier 9 miljard mensen kunnen voeden. Jeroen Smit vertelt over het bedrijf Inkless, dat printers maakt die letter branden, niet printen. Hij hoopt dat daarmee zijn grootste hobby, lezen, veel duurzamer kan. Thomas Rau is hoopvol dat door het Materiaalpaspoort en het Madaster verplicht te stellen, wij steeds circulairder naar de wereld kijken. Bas van der Veldt, CEO van softwarebedrijf AFAS, pleit vrij onverwacht voor minder mobiel en vluchtig nieuws, en meer aandacht en achtergronden. Mooi! Steven Schuit, Corporate Governance guru, vindt de toenemende aandacht voor duurzaamheid bij bedrijven hoopvol.
Maar ook bij de 94 andere, en voor mij minder bekende, schrijvers van de korte hoopvolle hoofdstukjes is veel te halen. Natuurkundige Frans Saris komt met een methode om CO2 met behulp van waterstof te recyclen tot kerosine. Nederland zou wereldleider kunnen worden met deze technologie. Zou dat niet geweldig zijn? Chazia Mourali gooit het over een heel andere boeg met haar betoog over de charity shops èn looft en passant een koper die een echte designer-tas, waar ze maar een habbekrats voor had betaald, terugbracht. Daar kon de charity shop véél meer voor vragen! Hoopvol, zulke oprechtheid. Stefan van der Stigchel prikt een paar onderzoeksresultaten uit de cognitieve psychologie door, waaronder de mythe dat je vrolijk wordt door een potlood tussen je tanden te stoppen, zo een glimlach simulerend. Veel onderzoeken blijken bij herhaling niet te kloppen, maar hij vindt deze replicatiecrisis juist vooruitgang: van fouten leer je en worden de onderzoeken steeds beter.
Er is voor ieder wat wils in dit gevarieerde boek: kunst en cultuur, natuur, muziek, politiek. Doordat er zoveel verschillende mensen met verschillende achtergronden aan hebben bijgedragen is elk hoofdstuk weer een verrassing. Joris Luyendijk heeft er een uitstekend leesbaar geheel van gemaakt.
Van een potlood tussen je tanden word je niet vrolijk, van dit hoopvolle boek zeker wèl.
Elly Stroo Cloeck is projectmanager en auteur bij ESCIA. Ze schrijft recensies en samenvattingen van managementboeken, verzorgt managementboek-gebaseerde permanente educatie èn is jurylid voor ‘Managementboek van het jaar 2020’.