Irene, mijn grootmoeder de neergang van een Weens-joodse familie

Paul Hellman reconstrueert in dit boek het leven van zijn grootmoeder en daarmee eigenlijk ook zijn eigen geschiedenis. Niet alleen is dit een persoonlijke geschiedenis van Irene Hellmann-Redlich, maar ook een stukje wereldgeschiedenis, die in dit geval boeit en ontroert tot en met de laatste bladzij.

Natuurlijk heb je wel een vermoeden hoe dit afloopt, maar toch, als je leest wat er met Irene gebeurd is, springen de tranen in je ogen. Paul Hellman beschrijft het leven van zijn grootmoeder op een persoonlijke manier, zodat de lezer vanaf het begin van het boek een band krijgt met Irene.

Irene, mijn grootmoeder is een echt prachtboek wat je zal raken en zal bijblijven. Onmisbaar in je bibliotheek als je geinteresseerd bent in de Tweede Wereldoorlog.

Het verhaal van de wederwaardigheden van de schrijver is globaal uit de doeken gedaan in zijn eerste boek "Mijn grote verwachtingen". Deze geschiedenis wordt in dit boek verder uitgewerkt. Dit na meer bronnenonderzoek en andere research.

Het verhaal gaat over de zeer gegoede Joods-Weense familie Hellmann, die behoorde tot de bovenlaag van de Oostenrijkse samenleving gedurende de periode 2e helft 19e eeuw tot de krach van 1929. Deze krach was het begin van de neergang van de familie.

In de goede tijd nam de familie actief deel aan het sociale en culturele leven in Wenen, onder andere door begunstiging van kunstenaars en het organiseren van activiteiten. Vele grote namen hebben de salon van de overgrootmoeder en grootmoeder van Paul Hellmann bezocht. Te noemen vallen schrijvers als Arthur Schnitzler, Von Hoffmannstahl en de componist Richard Strauss.

Een definitief einde van de voorspoed van de familie kwam na de Anschluss van 1938 en de dood van de vader van de schrijver in datzelfde jaar.

Na de dood van haar man is grootmoeder Irene uitgeweken naar Londen, waar haar dochter woonde. Daar nam ze de fatale beslissing om naar Nederland te reizen, naar haar zoon Bernard, vader van de schrijver. Andere zoon Ernst was met zijn gezin inmiddels geemigreerd naar Australie.

Treffend wordt de teloorgang van Irene tijdens de bezetting, beschreven. Ze bezat alleen nog wat persoonlijke spulletjes en beschikte over weinig middelen. Dit in groot contrast tot haar leven voor 1938, wat gekenmerkt werd door grote luxe, overvloed en wellevendheid. Ze moest zich tijdens de bezetting schikken naar de welwillendheid van mensen en zich aanpassen aan de zich verslechterende omstandigheden. De auteur reconstrueert de moeizame gang die zijn grootmoeder heeft moeten gaan en verbaast zich over het grote aanpassingsvermogen van zijn grootmoeder.

In maart 1943 is eerst zoon Bernard opgepakt en in Sobibor omgebracht. Zelf is Irene in februari 1944 gearresteerd en op transport gesteld, via Westerbork naar Auschwitz, waar ook zij om het leven is gekomen door gasverstikking.

Het boek is goed geschreven, boeiend en zeker aan te raden.

In dit boek beschrijft Paul Hellmann de levensgeschiedenis van zijn grootmoeder. Zij was een vrouw uit gegoede kringen; zij en haar man Paul maakten in het Wenen van de eerste vier decennia van de twintigste eeuw deel uit van de Weense upper-class. Zij vormden er ook een middelpunt van; onder hun vrienden en bekenden bevonden zich veel schrijvers, componisten en wetenschappers. Door de economische omstandigheden verloren zij in de jaren dertig hun kapitaal. Door de politieke omstandigheden, in eerste instantie het toenemende antisemitisme en in tweede instantie de Anschluss, verloren zij ook hun positie. Als tot overmaat van ramp Paul overlijdt, moet Irene kiezen waar zij haar leven verder wil doorbrengen. Verdergaan in Oostenrijk werd nagenoeg onmogelijk; zij moest kiezen tussen Londen, waar haar dochter Ilse woonde, en Rotterdam, waar haar zoon Bernhard (de vader van de schrijver) woonde. Zij koos Rotterdam, met fatale gevolgen.
Dankzij de vele brieven die men toentertijd schreef en die grotendeels bewaard zijn gebleven, weet de schrijver haar leven en haar toenemende ontreddering in beeld te brengen.
Een familiestamboom voorin het boek is een onmisbare hulp bij het bewaren van het overzicht.
Dit beklemmende boek mag niet ontbreken in de bibliotheek van de geïnteresseerde in de Tweede Wereldoorlog of in de geschiedenis van het Joodse volk.

Paul Hellman, de kleinzoon van Irene, vertelt aan de hand van honderden brieven, geschreven door Irene aan haar dochter en andere mensen waar Irene van hield, het levensverhaal van zijn grootmoeder.
Een verhaal dat begint in Wenen: de joodse Irene woont en leeft daar in grote welstand, een stoet bedienden omringt haar; ze wordt op handen gedragen door haar man Paul. Een leven waarin cultuur een grote plaats inneemt, zij gaat om met vooraanstaande musici, schrijvers en zelfs met Richard Strauss. De dagen werden doorgebracht met het bezoeken aan theaters en concerten, het ontvangen van gasten, het spelen van piano en men had ook nog tijd zich te bekwamen in bridge en kamermuziek. Ook paardrijden, jagen, tennis, golf en polo waren bezigheden waren een aangename tijdspassering.
Deze activiteiten leidden ertoe dat dames zich driemaal daags moesten kleden.
De zomers bracht Irene, samen met haar drie kinderen, door in hun buitenhuis in Altaussee.
Dan breekt de naoorlogse crisis uit, verergerd door de beurskrach van 1929, Paul moet aftreden als directeur van zijn onderneming. Hij probeert daarna in zijn onderhoud te voorzien als verzekeringsagent, dit lukt niet echt, zij worden gedwongen hun levensstijl aanzienlijk te versoberen.
Nadat Oostenrijk in 1938 wordt ingelijfd door Duitsland vluchten vele Joden weg uit het land, velen lukt dat echter niet en worden opgesloten in concentratiekampen.
Paul wordt ziek en overlijdt, Irene ontredderd achterlatend. Ondertussen wordt het leven voor de Joodse inwoners in Wenen steeds moeilijker, ook Irene voelt dat aan den lijve en vlucht naar Londen, waar haar dochter woont. Omdat haar dochter kleinbehuisd is, vertrekt ze na een aantal weken naar Rotterdam om in te trekken bij haar zoon. Daar verblijft ze gedurende langere tijd om daarna op diverse plaatsen, eenzaam en gedesillusioneerd, op een gehuurde kamer te wonen.
Echt onderduiken deed ze niet, ze liet zich wel inschrijven op het adres in de gemeente waar ze verbleef. Door haar brieven krijg je als lezer wel een beeld van hetgeen haar beweegt, hoe triest is haar lot! Uiteindelijk wordt ze in januari 1943 gearresteerd.