Parttime astronaut roman

Citaat:
‘Ik hou van je en ik ben bang je kwijt te raken en dat is niet wat ik wil, ik wil bij je zijn, je maakt me gelukkig. Ik ben het zelf die mij niet gelukkig maakt, en dat is een pijnlijke conclusie omdat ik geen afstand van mezelf kan nemen’.

Parttime Astronaut is geen dik boek, amper 174 pagina’s, maar er wordt zo veel in gezegd dat ik het nodig vond om het twee keer te lezen, en sommige stukken zelfs meerdere keren, om alles te kunnen vatten wat de auteur ons wil mededelen.

Zij laat ons meeliften op de intense belevingswereld van Karlijn, moeder van Lucas en vrouw van Jasper. Het ene moment verkeer je met haar in de dagelijkse werkelijkheid van het gezinsleven en even later, zonder overgang, word je opgetild in een van haar vele dagdromen, om dan ineens weer met haar bij een kunstenaar een interview af te nemen – Karlijn is immers zelfstandig kunst-journaliste waar zij, tijdens de gesprekken ook weer snel afgeleid wordt en in dagdromen verzeilt.

Die dagdromen betreffen niet alleen haar relatie met Jasper waarin zij toenemende verwijdering voelt ontstaan, een verwijdering die zij niet wenst maar die, zoals bij vele relaties, onvermijdelijk lijkt te zijn, maar ook haar uitstapjes in de geest naar kunstwerken die zij in musea zag en waar ze als het ware ingezogen wordt tot zij er zelf deel van uitmaakt. En dan denk ik bijvoorbeeld aan ‘The Beanery (1965) Kienholz café’ en aan het ‘portret van Martha – Sigmund’s Wife’, door Marlène Dumas. Zo tot in detail beschreven dat ik – toen ik er een foto van zocht op google – deze kunstwerken ook meteen herkende.

En zo zit het boek vol met zeer visuele beschrijvingen van de omgeving waarin handelingen zich afspelen, kamers, kunstwerken, de gedachten van Karlijn en van haar doen en laten. Een uitstapje met haar zoontje Lucas naar de Efteling bijvoorbeeld, laat ze ons stap voor stap mee beleven alsof we er zelf bij waren.

De verwijdering die zij voelt tussen Jasper en haarzelf lijkt onoverkomelijk – zij de dagdromer, hij de realist – tot zij tot de conclusie komt: ‘Ik heb me zo geconcentreerd op het niet breken dat ik het buigen over het hoofd heb gezien’.

Parttime astronaut is een boek om langzaam van te genieten en diepgaand over na te denken en om mee te zweven op de vleugels van de dagdromen van Karlijn.

Ik kan alleen de titel niet echt duiden, maar misschien lukt dat ook nog wel als ik het boek nóg eens lees, iets wat vast gaat gebeuren.

Renée van Marissing (Amsterdam, 1979) is schrijver van romans, theater- en hoorspelteksten, regisseur en performer. Ze schreef eerder de romans ‘Het waaien van mijn oma’ en ‘Strak blauw’.

Met dank aan uitgeverij Atlas-Contact en De Club van Echte Lezers voor het manuscript dat ik mocht lezen

Schrijfster Renée van Marissing schrijft zo meeslepend en levendig dat je doorleest. Ze heeft twee romans op haar naam staan en schrijft veel voor toneel. Haar stijl is direct, je volgt de gedachten van de hoofdpersoon Karlijn en soms ook flarden uit gesprekken die zij voert met haar man Jasper of met haar zoontje Lucas van vijf. Dramatische scènes komen heel realistisch over en doordat je zo dicht op Karlijn zit als lezer, maak je alles met haar mee. Van een donkere autorit in de regen met een vermoeide kleuter achterin tot een sigaretje roken op de hurken in de tuin na een doodlopend gesprek met haar man. Het machteloze gevoel, de twijfel van de dertiger en de dreiging van sleur komen goed uit in de schrijfstijl van Renée van Marissing. Elke emotie van de hoofdpersoon is voelbaar in de woordkeus. Als ze warrig is staan de woorden dicht op elkaar, als ze afdwaalt in een gesprek, beschrijft ze minutieus wat ze opvangt om zich heen. De schrijfster en de hoofdpersoon lijken één te worden.
Ik houd altijd van boeken die knap geschreven zijn. Die je meenemen en even wegvoeren, niet doordat het verhaal spectaculair of fantastisch is, maar doordat de taal je meeneemt naar een gevoel van herkenning, een interpretatie van de witregels, of naar het meeleven met een karakter. Dit is zeker zo’n boek. De vertelkunst van van Marissing doet me denken aan die van Griet op de Beeck. Over de inhoud en het verhaal ga ik niets melden, maar het is een psychologische roman met een hoofdpersoon die wijzer wordt. Wat dat voor haar en haar leven zal gaan betekenen wordt in het midden gelaten.

Een bijzondere roman die eenvoudig lijkt, geen dik boek is, een ruime bladspiegel heeft, totdat je gaat lezen. Vele zinnen of een enkel woord zijn met reden neergezet, directe taal, vooral in de dialogen kan een diepere laag zitten. De gemoedstoestand van de hoofdpersoon is af te lezen aan de manier van schrijven, kortaf of gedetailleerd beschrijvend. Het verhaal verspringt van non-fictie naar fictie en zorgt ervoor dat de lezer tijd en rust moet hebben voor dit verhaal met bijzondere passages en zinnen.

Voor velen zal het herkenbaar zijn, het leven dat ‘gewoon’ zo loopt; een ontmoeting tussen twee mensen, een relatie ontstaat, komt een kind, iets sociaals dat erbij hoort, allerlei organisatorische zaken, werken, moeten, gewoonten, zorgen voor, doorgaan en dan ineens wat dan nu?

Karlijn de denker en Jasper de rationalist, waartussen ooit een zo vanzelfsprekend warme intense relatie opbloeide, zijn op een punt beland om de waakvlam aan te zien houden en om te buigen naar een behaaglijk haardvuur die een liefde voor altijd verdient. Karlijn gaat van de ene gedachte naar de andere, soms onbewust, een soort associatief denken, iets wat observerende personen vaak kunnen doen. Al die beelden, geluiden en woorden moeten bij haar een plaats krijgen en hiervoor is rust nodig in tegenstelling tot Jasper die vooral rationeel handelt maar wel oog heeft voor Karlijn en vragen stelt. De relatie is terechtgekomen in een soort automatisme, ook m.b.t. de zorg voor hun zoontje, veroorzaakt hier en daar irritatie, er is vertrouwen geschonden.

Door gesprekken met verschillende personen, in werkelijkheid en in gedachten, komt uiteindelijk het zelfbewustzijn, de acceptatie, dat men na een jarenlange relatie waarin men ook nog ouder is geworden niet meer dezelfde persoon kan blijven en zijn als in het begin van een relatie.

Aan het eind krijgt Karlijn een mooi advies van een oudere dame en ziet Karlijn het verschil tussen Jasper en haar: Wel over de consequenties nadenken, ze incalculeren maar je er niet door tegen laten tegenhouden, dat is Jaspers kwaliteit . En mijn grote makke. …… Ze heeft gelijk, ik ben een zoutzak. Ik moet in beweging komen, ongeacht de consequenties. … Ga wandelen, heb de moed, onderneem iets, gooi je haren los, ga leven!

In deze psychologische roman met een melancholische, mooie cover is het moeilijk om werkelijk binding te krijgen met de personen en toch als het de laatste bladzijde is omgeslagen, komt de neiging boven om terug te bladeren. Hoe zat het nu met The Beanery – beeldend beschreven -, De vrouw van Dumas – word of blijf jezelf - , de interviews met de jonge kunstenaars – zelfreflectie - en waarom in de titel ‘astronaut’? – van bovenaf het werkelijke leven beschouwen, parttime – vrouw, moeder, journalist maar welke volgorde? Het terugbladeren komt doordat herkenbare situaties genoemd worden. Vele ouders zullen vast wel eens gedacht hebben: ‘het is mijn kind, ik bepaal zelf wanneer ik met mijn kind ergens naartoe ga’.

Het aantal citaten groeit vanzelf bij het lezen. Voorbeelden zijn: het ‘Laat maar’, het niet tot last willen zijn, ‘een misplaatst soort bescheidenheid’; ‘Durven is je evenwicht verliezen’; ‘Dame je hebt jezelf buiten spel gezet’; ‘Als je woorden aan een emotie geeft, werd zij overvallen door een gevoel van kwetsbaarheid’; ‘Je zult zelf je breekpunt moeten ontdekken of tot hoever je kunt buigen’

Of de zin: ‘toen we elkaar aankeken zoals zij elkaar aankijken, toen we samen konden verdwijnen in een gedeelde wereld.’ Als twee mensen zoiets overkomt, strijd ervoor, wees er blijvend blij mee en blijf praten!

Dit is de derde roman van Marissing uitgegeven bij Atlas –Contact en is o.a. schrijver van theater- en hoorspelteksten. Een bijzondere drukproef die gedachten achterlaat. (3,5 uit 5)

De roman gaat over Karlijn haar partner Jasper en hun zoon Lucas. We maken de belevenissen van dit gezin mee. Maar toch. Karlijn komt er achter dat ze verliefd is geworden en je krijgt samen een kind met alle verplichtingen die daar weer bij horen. Je leeft een aantal jaren samen en toch toch ineens is er een kloof tussen Karlijn en Jasper. Hoe overwin je die kloof, kom je er samen uit, wil je er samen uitkomen? Het ergste is nog dat Karlijn haarzelf en haar plek in het geheel is kwijtgeraakt.
Renee heeft zich deze vraag gesteld en door ons mee te nemen via de 5de verjaardag van Lucas, een gezellig avondje uit naar vrienden, wat op een fiasco uitliep. Karlijn is zelf interviewer en schrijft over de Hemelbestormers over Daan en over Laura. Wegens de gesprekken komt ze ook in vragen terecht of ze op de goede weg is. Waarom wilde Laura het gesprek op een bandje opnemen, wat was daar de bedoeling van?
Een bezoek van Karlijn en Lucas aan de Efteling ( ze heeft hem van school weggehouden een dag, ze had hem ziek gemeld) loopt na een erg leuke dag in de Efteling uit op een verdrietige afloop. Stap voor stap wordt er steeds meer duidelijk waarom de relatie tussen haar en Jasper zo is geworden en Daan geeft haar nog een juiste richting aan.
Het verhaal is met vaart geschreven en hier en daar zelfs erg beeldend weergegeven, is altijd knap. Je voelt de frustatie van Karlijn waarom die kloof er plots zo is. Juist door haar werk en het proces van huishouden en haar zoon, de verplichtingen van school brengen en halen. Maar ook het leven wat ze leven komt er dus duidelijkheid in het hoe en waarom en hoe verder? Ja ik vertel natuurlijk niet alles van deze prachtige aandoenlijke roman, op een mooie wijze verhaald, ik kan niet anders dan deze roman aanbevelen, reserveer hem vast bij je favoriete boekhandel zodat je rond
7 september op de dag van verschijning de roman kan gaan lezen. Ik waarschuw eenmaal begonnen lees je hem uit.

Renée van Marissing, Parttime astronaut, 2017, Uitgeverij Atlas Contact; drukproef

Een vrouw, haar man, hun kind

Karlijn is moeder, liefdespartner en freelance journalist. Kunst speelt in haar leven een sleutelrol. Als journalist schrijft zij stukken over kunst en kunstenaars. In deze omstandigheid doet ze een aantal interviews met jonge kunstenaars. Je merkt dat zij in het contact met die kunstenaars te veel in haar eigen schulp zit. Karlijn probeert haar ideeën over wat kunst is en wat kunst zou moeten zijn op te dringen aan de geïnterviewden. Zij staat niet erg open voor wat de de kunstenaars zelf bezig houdt. Tegelijk merk je als lezer dat er sprake is van een soort ‘projectie’ - ik bedoel die term in psychologische zin. Wat zij ziet in het werk van die kunstenaars als zijnde van die kunstenaars, is feitelijk wat voor haar zelf geldt.

Opeens ontstaat er bij Karlijn het besef dat de verliefdheid op haar vriend en vice versa wellicht aan het veranderen is.

“‘Lang geleden’, zeg ik, terwijl ik met mijn hoofd richting de verliefden knik.
‘Wat?, vraagt Jasper.
‘Zo. Dat we zo waren.’
Jasper kijkt naar ze.
‘Ik ben nog steeds zo.’
Ik lach. ‘Nee hoor, dat is leuk bedacht, maar zo zijn we niet meer.’ (...)
‘Vind je het vervelend dat ik dat zeg?” (Karlijn)
‘Ik vind het vervelend dat het waar is.’” (Jasper) (p. 32)

Langzamerhand krijg je als lezer meer aanwijzingen van wat de aanleiding en de oorzaken kunnen zijn van Karlijns gevoel van niet-meer-zo-verbonden-zijn-met-elkaar. Als een parttime astronaut zweeft ze weg van de aarde in een soort van gewichtloosheid, die ze eerst niet aandurft maar daarna maar als te gretig opzuigt. Har fantasie gaat soms danig met haar op de loop. Eerst beschuldigde ze Jasper nog van het astronaut-zijn, in de betekenis van: weg-van-haar-willen-zijn. Tot ze beseft dat zij het is die die astronaut is en dat zij het is die weg wil van Jasper en van de wereld.

Het is duidelijk dat vrouw en man elkaar niet meer bereiken; zij ontwijken elkaar, zij doen een omgekeerde paringsdans, zij gebruiken hun kind als schild. Steeds meer verdwijnt Karlijn in haar eigen doolhof (zie de Efteling, waar het zoontje verdwaalt), en in de regen en donkerte die bewusteloos en zielloos maken.

Eveneens krijgt Karlijn er zicht op wat het voor een vrouw betekent een kind te hebben. Hoezeer het krijgen en opvoeden van een kind een vrouw verandert in een moeder. Wat betekent dat nu eigenlijk: moeder zijn? Hoe doe je dat? Waar blijf je zelf dan nog, tussen kind en man?

Kunst is belangrijk voor Karlijn, dat is haar ‘life line’ en haar veilige plek, haar ‘safe haven’, en een plek van reflectie. Het is met name de installatie The Beanery van Edward Kienholz (in het Stedelijk Museum, Amsterdam, rdv) die haar veilige plek is, waar ze nog verscheidene malen terugkeert, in realiteit en in fantasie, en in dit boek.
Ook het portret van ‘de vrouw van Freud’ door Marlene Dumas is voor Karlijn een ankerpunt. Dat is overigens niet het portret dat op de voorkant van dit boek staat.
En de hierboven genoemde interviews met jonge kunstenaars doen haar besef van zichzelf en haar-in-de-wereld-staan ontwaken.

Persoonlijk vind ik het heel prettig wanneer kunst een rol speelt in een boek. Ik heb wat dat betreft enorm genoten van bijvoorbeeld Niña Weijers’ De consequenties.
Maar het lukt me als lezer niet alsmaar verbinding te krijgen met de gekwelde en sympathieke Karlijn, ondanks Van Marissings mooie en poëtische beschrijvingen van een vrouw in verwarring.

Waardering ***1/2 (uit 5*****).

Ik lees dit boek voor de leesclub, mooi onderwerp

“Parttime astronaut” van Renée van Marissing gaat over Karlijn, freelance journalist die veel over kunst schrijft en graag kunst kijkt. Haar partner heet Jasper en Lucas is haar vijfjarige zoon.
Karlijn bezoekt graag musea. Niet alles kan haar bekoren, maar er zijn twee kunstwerken waar ze graag tijd doorbrengt. De installatie 'The Beanery' van Edward Kienholz en het portret van ‘de vrouw van Freud’ van Marlene Dumas. Zij vraagt zich af waarom zij ‘de vrouw van’ genoemd wordt en niet bij haar naam. Raakt een vrouw haar identiteit kwijt als zij de vrouw van iemand wordt?
Voor haar werk bezoekt zij jonge kunstenaars, de Hemelbestormers, om hun werk te zien en hen te interviewen over hun werk en leven. Twee van hen zijn Laura en Daan. Laura is eenzaam en erg onzeker en wil het gesprek, net als Karlijn, opnemen om zichzelf te leren kennen. Karlijn is daar niet blij mee, ze weet niet goed wat ze ermee moet. Ziet zij overeenkomsten tussen de eenzaamheid en onzekerheid van Laura en die van zichzelf? Met Daan zijn de gesprekken heel anders, hebben een haast seksueel tintje.
Onder andere door de gesprekken met de jonge kunstenaars realiseert Karlijn zich dat haar relatie met Jasper veranderd is. Wat zo mooi begon met verliefdheid, liefde en er samen achter te komen dat je een kind wilt, glijdt af en er ontstond een kloof tussen Karlijn en Jasper, die grote invloed heeft op Karlijn. Zij heeft ook het gevoel zichzelf kwijtgeraakt te zijn.
Al lezende krijg je steeds meer te weten wat de mogelijke oorzaken kunnen zijn van wat Karlijn voelt en hoe zij erop reageert. In allerlei situaties, maar vooral tijdens gesprekken met Jasper, heeft zij het gevoel weg te zweven en gewichtloos te worden, als een astronaut, en andere dingen te beleven en gesprekken te voeren dan die waar ze in werkelijkheid in zat. Haar fantasie is op dat moment werkelijkheid voor haar.
Jasper en Karlijn weten niet meer hoe ze met elkaar in gesprek moeten komen en groeien steeds verder uit elkaar. Maar dan ziet Karlijn in dat ze nog steeds veel van Jasper houdt en hem niet kwijt wil. Alleen weet ze niet hoe ze de weg terug moet vinden.
Na weer een gesprek met Jasper dat uiterst moeizaam verloopt, verlaat Karlijn hun woning en gaat naar een café. Daar zit alleen nog een oudere vrouw. Deze voelt aan wat er met Karlijn aan de hand is en spreekt haar aan. Zij vertelt over de denkbeelden van de Deense filosoof Kierkegaard en de levenslessen die daaruit te trekken zijn. Dan beseft Karlijn dat ze de oorzaak van de verwijdering niet buiten zichzelf moet zoeken, maar bij zichzelf.
Symbolisch voor wat Karlijn geleerd heeft, zijn de laatste zin van het boek:
“Ik ga de deuren tegen elkaar openzetten.”

“Parttime astronaut” is geschreven vanuit het perspectief van Karlijn.
De schrijfstijl is vlot en beeldend, met name de beschrijvingen van de momenten dat Karlijn als astronaut de werkelijkheid verlaat en boven de aarde zweeft.
De emoties van Karlijn zijn zo goed beschreven dat je ze bijna kan voelen.
De conversaties, vaak het lastigste onderdeel voor schrijvers, zijn helder en duidelijk en bevatten veelal een diepere laag.

Renée van Marissing, 1979, studeerde Dramaschrijven aan de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht. Zij schreef onder andere (theater)teksten en hoorspelen. Na “Het waaien van mijn oma” en “Strak blauw” is de psychologische roman “Parttime astronaut” haar derde boek.

Het verhaal gaat over Karlijn, freelance journaliste in de kunst- en cultuurwereld. Karlijn schrijft voor haar werk een reeks over de Hemelbestormers, een aantal jonge beeldende kunstenaars die ze portretteert in een serie artikelen, waaronder Laura en Daan. Daarnaast is Karlijn getrouwd met Jasper en samen hebben ze Lucas, hun 5-jarige zoon.
In dit verhaal beschouwt Karlijn haar levenssituatie. Is ze gelukkig in haar relatie, als moeder, leeft ze nog haar eigen leven? Twijfels die toe slaan als je al een aantal jaar de routine hebt opgepikt, en er een kloof tussen jou en je partner ontstaat.
Karlijn lijkt het dromerige type van het koppel te zijn, en Jasper belichaamt dan weer de nuchtere, praktische kant van deze yin en yang. van Marissing beschrijft de twijfels van de moderne vrouw waar het over haar relatie, carrière en moederschap gaat. Je komt te weten welke misstap de man van Karlijn heeft begaan in de loop van het verhaal, wat haar vertrouwen heeft geschonden. Ze weet zelf een tijd niet of ze haar relatie nog wel een kans wil geven, en ontsnapt aan de werkelijkheid in haar dagdromen. Hoewel het een knap relationeel verhaal is dat niet aan de oppervlakte blijft steken, blijven de personages te veel op afstand voor mij door al de kronkels die je moet volgen als lezer. Het verhaal verspringt wat te veel tussen de echte en de fantasiewereld zodat je niet altijd meer weet wat waar is en wat niet.
Het paniekerige aan Karlijn is ook niet echt iets waardoor zij me voor zich inneemt eigenlijk . Enkele irriterende kantjes heeft ze wel, hoewel het toch ook wel herkenbaar is, bijvoorbeeld als ze Laura , de kunstenares, wilt interviewen en ervoor terugschrikt om haar interview uit handen te geven en de controle te verliezen, hoewel ze dit wel van de andere verlangt. Dit is duidelijk een teken van het gebrek aan zelfzekerheid die des mensen is, en zeer herkenbaar.
Ook de eeuwige twijfel over 'doe ik het goed' en zich proberen op te trekken aan het pleidooi om het leven vast te nemen en te springen, is zeer menselijk. De uitspraak van Kierkegaard dat het leven alleen achterwaarts begrepen kan worden, maar dat je het enkel voorwaarts kan leven, is dan ook een mooi motto voor dit boek.
De schrijfstijl en het taalregister maken het boek de moeite waard, de thematiek is herkenbaar, het verhaal en de personages beklijven echter niet lang genoeg om het geheel boven het maaiveld te laten uitsteken. Het blijft jammer genoeg allemaal wat te vaag om er mij volledig bij te betrekken.