Potgieterlaan 7 Herinneringen van een oorlogskind

Potgieterlaan 7 is een soort autobiografie van de in 1939 geboren en in het Hilversumse schrijverskwartier getogen auteur, met een focus op zijn bewogen jeugd. Het werk geeft een indringend tijdsbeeld. De betreurenswaardige keuze die Van der Zee senior voor de NSB had gemaakt speelt in het relaas een hoofdrol; diens kortstondige lidmaatschap van de beweging werkte decennialang door. Van der Zee vertelt over de complexe verstandhoudingen tussen zijn ouders in hun vier kinderen. Zijn zoektocht naar antwoorden op de prangende vragen over het hoe en waarom van de uitglijder van zijn vader loopt als een rode draad door het boek. Verklaringen komen niet gemakkelijk, want zijn ouders zwijgen over hun oorlogsverleden. Toch ontstaat er geleidelijk aan een completer beeld. Het boek wekt de indruk dat vaders keuze iets te maken heeft gehad met de relatie tot zijn vrouw, een zeer moeilijke en naar depressie neigende persoonlijkheid. Zij had een bevoorrechte jeugd gehad, alhoewel er in haar familie allerlei conflicten waren. Zij had het gevoel beneden haar stand te zijn getrouwd en vond haar echtgenoot, met wie ze het 63 jaar zou uithouden, “een lapzwans”. Vader moet het idee hebben gehad dat hij meer daadkracht moest uitstralen. Hij was van slagersknecht via onderofficier opgeklommen tot handelsreiziger en kleine ondernemer met agentschappen voor de verkoop van jam, stroop en honing. Al voor de oorlog koesterde vader sympathie voor een beweging die zich richtte tegen concerns als Unilever en de in opkomst zijnde grote warenhuizen. “Deze bedrijven zouden namelijk veelal in handen zijn van een kliek plutocratische joden, die zich ten doel had gesteld de ondergang van de hardwerkende, kleine middenstander te bewerkstelligen. Kortom, van mijn vader.” Na de bevrijding werd Van der Zee senior bijna een jaar geïnterneerd in een kamp in Weesp. Het gezin werd gelukkig niet uit hun huis gezet en kon zich handhaven; de auteur spreekt over grote armoede. Na terugkomst uit het interneringskamp kon vader zijn agentschappen weer oppakken. Van der Zee kon veel later achterhalen dat, tijdens het proces tegen z’n vader, andere NSB-ers hadden gezegd dat Van der Zee senior “een slappe figuur” was geweest, waaraan ze weinig hadden gehad. Potgieterlaan 7 is een moedig en openhartig boek rond een heikel thema.

Geschreven bij Potgieterlaan 7

Een persoonlijk verhaal van de auteur over een deel van zijn leven. Waarin hij schrijft over zijn jeugd en hoe de keuze van zijn vader en moeder om lid te worden van de NSB invloed heeft op vele vlakken. Zijn ouders besluiten in 1942 hun lidmaatschap op te zeggen. Ondanks dit blijven er negatieve reacties komen naar het gezin. Hoe de tijd ook vooruitgaat, het blijft zich vaak tegen hen keren. De auteur beschrijft hoe het gezin zich probeert te handhaven als hun vader voor een jaar wordt geïnterneerd. Goed om ook deze kant van de nasleep van WOII te lezen. Het verhaal gaat niet alleen over de invloed van het NSB lidmaatschap, maar ook over een gezin en hoe zij met elkaar hebben geleefd. Waarbij de auteur openhartig is over de karakters van zijn ouders en andere gezinsleden en hoe de onderlinge relaties naarmate iedereen ouder werd veranderde.

Potgieterlaan 7 vertelt het verhaal van een gezin waarvan de ouders een deel van WOII lid zijn geweest van de NSB. Van der Zee beschrijft welke gevolgen dat voor hem, als kind van, heeft gehad. Zowel tijdens of direct na de oorlog, als in zijn volwassen leeftijd. De rode lijn is dat dit vooral heeft geleid tot buitensluiting, van kinderfeestjes tot banen die men niet kreeg als bekend was dat de ouders bij de NSB hadden gezeten. Daarmee geeft dit boek een inzicht van de andere verstrekkende gevolgen van WOII.

Dit is het tweede boek van Van der Zee dat ik heb gelezen. In mijn herinnering was ik best enthousiast over Anatomie van een seriemoordenaar, maar ik zie nu dat ik de afwisseling tussen de verhaallijnen verwarrend vond. Ook in Potgieterlaan 7 lijkt Van der Zee af te wisselen tussen twee verhaallijnen: 'net na de oorlog' en 'rondom het overlijden van zijn ouders', dit gebeurt per hoofdstuk en daardoor vraag ik me af: is dit een truc/tic van de schrijver? Hier en daar lijkt het boek vooral een zoektocht naar wie zijn ouders zijn geweest en waarom ze zijn geworden tot wat ze waren. Meerdere malen heb ik gedacht: waarom is dit voor mij als lezer interessant om te lezen? Daar tegenover staat dat het stoer is dat Van der Zee dit verhaal op papier heeft gezet, nog steeds ervaren mensen de gevolgen van familieleden die sympathiseerden met de Duitsers. Zie alleen het feit al dat hij dit boek pas durfde te schrijven toen zijn ouders overleden waren.