Revolutionaire ideeën een intellectuele geschiedenis van de Franse revolutie

Een prachtig boek met veel aandacht voor de zeer progressieve ideeën van de Radicale Verlichting die in de Franse Revolutie naar boven kwamen. Afschaffing van de voorrechten van de adel en daarmee ingaan tegen ongelijkheid op basis van geboorte, scheiding tussen kerk en staat, het algemeen mannenkiesrecht, verklaring van de rechten van de mens, afschaffing van de slavernij niet alleen in woord maar ook in daad door het abolitionisme in de koloniën actief af te dwingen. Het boek is voorzien van prachtige afbeeldingen. Daarmee een mooie ode aan de Franse Revolutie en de Radicale Verlichting.

Het betoog in het boek heeft wel een aantal zwakke kanten door de sterke voorkeur van de schrijver voor de Girondijnen/Brissotijnen.

De schrijver zet Robespierre en Marat, tegenstanders van de Girondijnen, weg als autoritaire populisten, zelfs proto-fascisten. Daarvoor wordt hun ideologische leermeester Jean-Jacques Rousseau door de schrijver aangeduid als een niet-verlichtingsdenker. Toch vreemd als men bedenkt dat “De Verklaring van de rechten van de mens en de burger” uit 1789 mede is gebaseerd op ideeën van Rousseau.

De Girondijnen worden door de schrijver linkse democraten genoemd. Zij konden zich anders goed vinden in de inperking van de democratie door mee te gaan om het algemeen mannenkiesrecht uit de periode 1792/93 na de val van de Jakobijnen in te wisselen voor het censuskiesrecht in de grondwet van 1795. Democraten staan juist voor uitbreiding in plaats van inperking van democratie.
Ook de Girondijnen probeerden politieke tegenstanders zoals Marat en Hebert monddood te maken door arrestaties. Marat en Hebert kwamen wel weer op vrije voeten door de steun die zij hadden vanuit het gewone volk, de (Parijse) sansculotten.
Het zijn de Girondijnen geweest die het revolutionaire tribunaal, het tribunaal die de voormalige koning liet inkorten, en de politiek commissaris invoerde. Revolutionaire repressieve instrumenten waarvan het schrikbewind van Robespierre maximaal gebruik maakte.

De politieke ontwikkeling van 1792/93 in combinatie met de wisselende oorlogssituaties, de interne opstanden in Frankrijk tegen de revolutie en de betekenis daarvan voor de sansculottes wordt door de schrijver slechts marginaal behandeld. Terwijl dit essentieel is voor de val van de Girondijnen.
Op initiatie van de Girondijnen wordt in 1792 de 1e coalitieoorlog begonnen onder het mom van het verspreiden van de idealen van de revolutie. Maar een belangrijke bijbedoeling van deze oorlog was Nederland. Een lekker hapje met een grote handelsvloot die goed van pas zou komen in de (handels)oorlog met Engeland.
Omdat de oorlog echter slecht verliep en veel langer duurde werden de kosten van de oorlog afgewenteld, door inflatie van het assignaat, op de sansculotten. Dit leidde tot forse stijgingen van de voedselprijzen.
De Girondijnen weigerden prijsmaatregelen ten gunste van de sansculotten te nemen. En daarbij kwam de angst voor witte terreur bij de sansculotten, die bij een overwinning van de reactionaire buitenlandse legers en terugkerende bannelingen, hen hard zou treffen.
Dit deed de voorkeur van de sansculotten keren ten gunste van de Jakobijnen.
Naast het bekende doorgeslagen schrikbewind van Robespierre namen de Jakobijnen wel prijsmaatregelen en door vergaande centralisatie wisten zij het republikeinse leger efficiënter te bevoorraden. En daarmee de oorlog ten gunste van de 1e Franse Republiek te keren en de revolutie te redden.

Ondanks de sterke voorkeur van de schrijver is dit boek vol met ideeen geschiedenis een mooie aanvulling op het klassieke werk van Albert Soboul, die vanuit een sociaal-economisch perspectief de Franse Revolutie beschreef.

prachtig boek, mooie uitgave.

Het blijft boeien. Kom er alleen achter dat ik heel veel nog niet wist, meer dan ik dacht.