Schurft roman

Tegen de achtergrond van Brexit beschrijft Arnold Jansen op de Haar (1962) in deze autobiografische roman zijn emigratie naar Engeland en hoe hij wordt verscheurd door twee vrouwen: zijn geliefde, Lizzy, die hij achterlaat in Nederland, en Dot, zijn zus, met wie hij samen een huis deelt aan de rand van een stadje op het Engelse platteland.
Een onconventionele roman over de innerlijke strijd over de liefde voor twee vrouwen over landsgrenzen heen en een ogenschijnlijke onvermijdelijke keuze die de ik-persoon daarin moet maken.

Schurft heeft me jeuk gegeven.
Maar ook helemaal niet.
Het is een boek dat veel ambivalente gevoelens oproept.
Je krijgt compassie met de ik-persoon, maar tegelijkertijd denk je ook: Man, doe het jezelf niet aan.
De ik-persoon zit vast. Waarbij hij denkt dat het bij de ene vrouw een keuze is en bij de ander niet. Toch heb ik niet de indruk dat de ik-persoon zoekt naar vrijheid of onafhankelijkheid. Enerzijds bezit hij dat (al), anderzijds wil hij ook aanhaken; juist 'ergens bij horen'. Bij iets wat je 'thuis' kunt noemen. Hij vindt dat bij beide vrouwen op een andere manier. Het tragische zit in die verschillen en overeenkomsten die overlappen. Misschien meer nog dan dat hij zich realiseert.

Is het zo dat we de ik-persoon leren kennen doordat hij de vrouwen in zijn leven omschrijft?
Ergens wringt er iets. En wat is dat dan precies? Is het dat de ik en Lizzy zo weinig normale dingen meemaken samen? Is het omdat een relatie niet alleen bestaat uit misère? En waarom blijft de ik dan in die relatie? Houdt hij van Lizzy? Houdt hij van zichzelf? Hoe houdt iemand het vol om zo met zich om te laten gaan?
Is Lizzy wel veilig bij Beer? Dat is ook maar de vraag. Een familiegeheim, haar seksuele escapades, schurft, niets blijft haar bespaard.
Als(of) de ik-persoon zoveel 'nodig heeft' om te kijken of ze hierna nog steeds...?
En is het überhaupt aan de ik om familiegeheimen op straat te donderen? 'Omdat het hemzelf dwars zit dat hij dat weet'?
Is het een test? Moet Beer zo hard voelen dat hij geliefd is?
De ingebakken vanzelfsprekendheid van familie, bescherming, houden van (zonder het te hoeven zeggen) zoekt hij dat bij Lizzy?

En Dot, ze wordt op een megahoog voetstuk geplaatst, maar is tegelijkertijd ook zo menselijk en kwetsbaar, dat je haar onder je vleugels zou willen stoppen en wiegen.
Er blijven vragen: Mogen we ook weten wat de moverende redenen van Dot zijn om een uitgeverij te beginnen? Waarom geeft zij een huis voor de literatuur?
Is het dat ze dan weet dat haar broer naar Londen komt? En heeft zij hem graag bij zich? Want we weten nu wel waarom de ik bij zijn zus woont, maar we weten niet waarom de zus (op zichzelf, geen vrienden, niemand nodig) de broer in haar woonkamer liet wonen, haar huis verkocht, samen ging wonen ‘op het donker’, en nu samen ge-escaped-to-the-countryside.

Eigenlijk kan hij nergens, bij die twee vrouwen, terecht. Hij leeft dus noodgedwongen in twee aparte werelden die niet met elkaar mengen.
Dit gaat niet alleen over (land)grenzen.
Twee werelden waarin hij zich staande moet houden, en het lukt hem in de ene beter dan in de andere.
En ook is dit wringende juist mooi. Het sleept de lezer mee in situaties waarbij je haast tegen het boek zou willen roepen; Doe het niet! Houd er nu mee op! In Godsnaam!

En de ik, Beer, wat een man. Je zou er een heel team van psychologen op kunnen loslaten. Waarom zit deze ik-persoon zo klem? Of is dat wat de lezer leest? Vindt hij het zelf helemaal geen (be)klemmende toestand?
Schurft moet schuren. En dat doet het dan ook.

In ‘Schurft’ verhaalt Jansen op de Haar over het leven van voormalig militair Arnold. Arnold is een gedesillusioneerde man wiens verleden zijn heden beheerst. ‘Schurft’ gaat over zijn innerlijke strijd en de liefde voor twee vrouwen. Enerzijds is er zijn geliefde, de exentrieke en trouweloze Fidelia Rijnwoud (Lizzy), die hij achterliet in Nederland en anderzijds zijn zus Bernadette (Dot) met wie hij een uitgeverij runt en een huis deelt in Malmesbury op het Engelse platteland.

“Wat anderen ook mogen zeggen –vrienden en die familie van mij, mensen die het goed met mij voorhebben- ik ben niet geslaagd in het leven. Maar zeg niet dat ik niet strijdend ten onder ga.”

Met ‘Schurft’ levert Jansen op de Haar opnieuw een interessante roman af met biografische elementen. Dat deze auteur over een fraaie schrijfstijl beschikt, toonde hij reeds aan met zijn vorige romans. Dat behoeft derhalve geen betoog. Wel is het gevoel voor humor dat Jansen op de Haar aan de dag legt, vermeldenswaard. Dat is namelijk iets wat niet of nauwelijks blijkt wanneer je ‘Schurft’ in de boekhandel ziet liggen en zelfs niet wanneer je het oppakt en de flaptekst leest. Die humor, cynisme zelfs, is er echter wel degelijk. Dát in combinatie met een confronterend verhaal dat raakt en mogelijk zelfs aanzet tot beschouwingen met betrekking tot het leven, maakt ‘Schurft’ tot een aanrader ondanks dat het zo nu en dan wat verzandt in oeverloosheid.

“Soms vraag ik mij af waarom de mensen in Engeland zo echt lijken. Een mevrouw achter de kassa is gewoon een mevrouw achter de kassa. Ergens in zijn roman Amsterdam schrijft Ian McEwan dat de Nederlanders er zo unstuffy uitzien: vrij, niet benauwd. En dat de Nederlandse winkeliers eruitzien als professoren en de straatvegers als jazzmuzikanten.”

De wijze waarop Jansen op de Haar de emoties, gedachten en strijd van zijn hoofdpersonage verwoordt is krachtig en rakend, doorspekt met eerdergenoemde humor. Het feit dat het boek geschreven is in de eerste persoon, draagt daar uiteraard aan bij. Daarnaast weet de auteur op verrassende wijze enkele treffende metaforen te verwerken én het Engelse platteland fraai tot leven te wekken.

Kortom, ‘Schurft’ is een interessant en boeiend boek en een aangename verrassing.

Over de auteur
Arnold Jansen op de Haar werkte dertien jaar als beroepsofficier bij de Nederlandse krijgsmacht. Hij behoorde tot de eerste rode baretten en werd in 1994 als compagniescommandant uitgezonden naar Bosnië. In januari 1995 verliet hij het leger om zich volledig aan het schrijven te wijden.

Hij debuteerde met het gedicht Joegoslavisch requiem in het literaire tijdschrift Maatstaf. Hoewel begonnen als dichter schrijft hij ook proza. Kort na de publicatie van zijn debuutroman begon hij met het schrijven van columns voor het dagblad De Gelderlander, waarmee hij lokale bekendheid verwierf onder de naam Arnhemse Jongen - de titel van zijn column waar hij in september 2009 na 10 jaar mee stopte. In 2009 vond hij een nieuw platform in Holland Park Press te Londen, waarvoor hij een wekelijkse column schrijft in het Engels en Nederlands. In 2014 verhuisde hij naar Londen. Tegenwoordig woont en werkt hij in Malmesbury, Engeland.

Uitvoering
Uitgever: Holland Park PRess
ISBN: 9781907320941
Paperback, 326 pagina’s

Schurft van Arnold Jansen op de Haar omschrijft zich als een roman waarin invloeden van de Noorse schrijver Karl Ove Knausgård en ‘onze’ Gerard Reve samenkomen. Allebei de schrijvers hanteerden een autobiografische aanpak. Waar Reve in zijn werk dikwijls een rookgordijn van mystificatie optrekt, is Knausgård minder genadig. In zijn zesdelige romancyclus Mijn strijd schrijft hij gebeurtenissen in detail op zonder de personen in zijn leven voor het grote lezerspubliek te anonimiseren. Het sluiten van een faustisch pact – zoals Knausgård dit naar eigen zeggen deed – waarbij hij, in ruil voor succes, zijn relaties met familie, vrienden en geliefden opofferde, doet Jansen op de Haar niet. Omwille van privacyredenen beroept hij zich in Schurft nochtans op het fictionaliseren van een en ander.

Toch schuurt de roman zeker, en niet alleen vanwege de aan schurft lijdende auteur (er prijkt immers niet voor niets een vergrote schurftmijt op de omslag). De lezer krabt zich regelmatig bedachtzaam achter het oor wanneer Jansen op de Haar voor keuzes in zijn loopbaan, het leven en de liefde wordt gesteld. Door middel van dagboekachtige hoofdstukken, neemt Schurft de lezer mee naar Nijmegen waar Jansen op de Haar een geborgen jeugd heeft doorgemaakt. Na het gymnasium gaat hij het leger in en voert onder meer operaties uit in Bosnië. Vlak voor een belangrijke promotie besluit Jansen op de Haar te vertrekken: “opeens dacht ik, er is meer in het leven. Dus ik vertrok. Maar wat ik ook deed, gelukkig werd ik nooit.”

De auteur gaat zich vanaf dat moment in Arnhem richten op zijn schrijfcarrière en geeft daarnaast schrijfcursussen. Met een van zijn cursisten, de verleidelijke Fidelia – in de roman Lizzy genoemd en één keer grappend “Fidelity Calamity” – raakt hij verwikkeld in een verwarrende knipperlichtrelatie. Terwijl deze relatie voortkabbelt, verhuist Jansen op de Haar in 2014 van Arnhem naar Engeland om bij zijn zus Dot in het pittoreske Malmesbury te gaan wonen. Hier gaat hij aan de slag voor haar uitgeverij. In Nederland koestert de auteur nu niet alleen zijn geliefde Lizzy, maar ook zijn (jeugd)herinneringen aan familie, zijn schooltijd en het leger. In Engeland lijkt alles juist volwassen, nieuw en fris. Tegelijkertijd voelt samenwonen met Dot alsof hij zijn ouderlijk huis nooit verlaten heeft. Schurft fixeert zich op de ontstane tweestrijd die de keuzes van Jansen op de Haar teweeg hebben gebracht, en die zijn jeugdige idylle van het leven uit elkaar heeft doen spatten. Of zoals de auteur het verwoordt: “En voor je het weet zit je in je vijfenvijftigste levensjaar. In de tussentijd is alles misgegaan.”

Schurft is de derde roman van Jansen op de Haar die in 1999 debuteerde met De koning van Tuzla. Hierna volgde zijn roman Engel (2002) en enkele dichtbundels. Zijn gedichten werden daarnaast gepubliceerd in onder meer De Gids, Maatstaf, Het liegend konijn en Extaze. De allesoverheersende tweestrijd van de auteur dwingt de lezer in Schurft tot het maken van een keuze: is het liefde of verraad om over jouw leven en dat van anderen te schrijven? Liefde, omdat het belangrijk genoeg is om op papier te zetten. Verraad, door het juist op papier te zetten. Schurft zit vol scherpe observaties en bevat de nodige zelfspot. Door middel van diepzinnige, maar vlot geschreven, innerlijke monologen helpt de auteur de lezer op weg om een keuze te maken zonder deze een kant op te duwen. Zo stelt Jansen op de Haar treffend dat iets vastleggen ervoor kan zorgen dat de goede dingen in het leven niet in de vergetelheid raken. Tegelijkertijd bevat Schurft details die je als gewone lezer liever niet wilt weten.

*In ruil voor een eerlijke recensie heb ik een recensie-exemplaar ontvangen van de uitgeverij. Mijn volledige recensie van "Schurft" is te lezen op Hebban en elineschrijfthier.nl.

Je leest het in 1 adem uit. Je wilt weten welke kant het op gaat en welke keuzes Arnold bewust en onbewust maakt

Een absolute aanrader. Heel fijne schrijfstijl, pakkend verhaal.

Indrukwekkend verhaal over familie en liefde. Vol humor geschreven, maar ook met een ondertoon van melancholie. Het schuurt inderdaad, zoals in de flaptekst staat. Ik heb ervan genoten, niet alleen vanwege de prachtige stijl maar ook omdat het verhaal me liet nadenken over waarom dingen in een leven lopen zoals ze zijn gelopen.

Het boek is uniek in zijn openheid, toonzetting, beschrijvingen en verhaallijnen. De chemie hiertussen boeit, verbaast, verwondert en emotioneert.

Ik heb alle romans van deze schrijver gelezen maar Schurft raakt nog meer dan zijn vorige boeken. Geschreven in een fijne stijl en met veel humor. De inhoud confronteert en schuuurt waardoor ik er niet onderuit kwam ook over mijn levensdilemma's en keuzes na te denken. Schurft is een aanrader!