Vavra's Visie Beelden van het Paard

Degenen die s nachts in de stoffige uithoeken van hun geest dromen, ON if 2 ° | 7 | oo: Yr komen overdag tot de ontdekking dat alles ijdelheid was, maar mannen EE, | die overdag dromen zijn gevaarlijk, want zij kunnen hun droom met open ogen uitbeelden en verwezenlijken. -T.E. Lawrence ack London, Theodore Roosevelt, John Muir, Sir Wilfred Thesiger — al deze mannen waren Jonie in misschien wel de meest clichématige betekenis van het woord. Buitengewoon dol op de natuur, verzot op exotische dingen, en altijd egoïstisch, is de avonturier belust op elke tastbare, dierlijke vorm van macht. Hij behoort tot een uitstervend ras in de hedendaagse samenleving, binnen een cultuur die meer gericht is op existentiële en politieke crises dan het bereiken van de top van de wereld. De avontuurlijke geest waart nog rond op de bladzijden van edities van National Geographic uit 1909, de versteende hoefadrukken uit de Spaans-Amerikaanse Oorlog, en de foto’s in salontafelboeken waarin de eerste beklimming van Mount Everest wordt aangekondigd. Als er iemand is die de avontuurlijke geest levend houdt, dan is het wel de tweeënzeventig | jarige fotograaf-auteur Robert Vavra. Vaak met grijzige baard, kakicamouflagekleding en bijpassende houding, heeft Vavra een leven van ongekende proporties geleid. Hij heeft meer dan vijfendertig boeken | met zwart-witen kleurenfoto's gepubliceerd, en van de meeste zijn er honderdduizenden exemplaren verkocht. Gezien zijn buitengewone zakelijke succes, samen met een waslijst aan beroemde vrienden, is het zwak uitgedrukt te zeggen dat het Vavra heel erg voor de wind is gegaan. Misschien wel het meest verrassend is dat veel van zijn boeken over één enkel onderwerp gaan: paarden. | Vavra haast zich te benadrukken: ‘Al sinds ik een jongen was, ben ik verliefd op twee dingen: paarden en Afrika.’ Zeker, deze twee onderwerpen zijn overheersend in zijn werk, vooral het eerste; Robert Vavra is in paardenkringen vermaard en hijzelf bevestigt zijn vermogen het paard op een bijzonder ‘romantische wijze’ vast te leggen. Zijn foto’s voldoen beslist aan die norm; in zijn boek Stallions of the Quest (Hengsten van de zoektocht) galoppeert een eenzame Spaanse hengst laat in de middag over een zandduin; in Equus steigeren twee paarden tegen de achtergrond van een blauwe hemel, klaar voor de strijd,

Ofschoon Vavra paarden tot zijn belangrijkste onderzoeksgebied heeft gemaakt, begon hij zijn fotografische loopbaan met het te boek stellen van mensen en plaatsen in Spanje. Medeauteur | van het boek /beria, uitgegeven in 1968, was de prominente geografische avonturenromanschrijver | en Pulitzer Prize-w innaar James A. Michener. Met Michener als copiloot kreeg Vavra’s werk veel aandacht en enthousiaste kritieken. De zwart-witfoto's in /beria behoren aantoonbaar tot Vavra’s beste werk, hoewel hij zijn paardenfotografie als zijn blijvende nalatenschap beschouwd. Vavra spreekt over zijn tijd in Spanje met een genegenheid en naïef romanticisme die in tegenspraak zijn met de diepe verbondenheid die hij met het Iberisch schiereiland heeft. Hij kwam in 1958 voor het eerst in Sevilla aan nadat hij een enkele reis, derde klas, op een oud Italiaans schip had geboekt. Met zestien andere jongemannen opgepropt in een tussendekse hut tijdens de wekenlange reis, koesterde Robert romantische visoenen van een nieuw leven in een onbekend land. Bij het aan boord gaan ontmoette hij een mooie jonge vrouw die met haar grootmoeder eerste klas reisde. Hij gaf briefjes aan haar door via de verschillende dekken. ‘Op een avond,’ zo vertelt hij, “werd er een dansfeest voor de eersteklaspassagiers gehouden... en dus kroop ik stiekem naar het dek en danste met haar. Voordat de dans was afgelopen, smeten twee grote kerels me terug op het tussendek. Maar ik had met haar gedanst.” Toen hij in Spanje tijdens het regtem van Franco aankwam, was Vavra een van de weinige Amerikaanse bezoekers in de toen nog kleine stad Sevilla. Hij raakte bevriend met een andere Amerikaan, John Fulton genaamd, die al gauw de geschiedenis in zou gaan als de eerste Amerikaan die in Spanje als matador werd aangesteld. Fulton was schilder, alsmede matador in opleiding (novillero), en een vriend van Ernest Hemingway. Vavra vertelt een levendig verhaal van hoe hij samen met de matador en de beroemde Amerikaanse schrijver dronken werd, en dat ze een pieswedstrijd deden. “We werden dronken, en toen zei Hemingway: “Oké, laten we eens kijken wie die paal daar kan raken.” Hemingway won.” Vavra geeft toe dat Hemingway in zijn laatste jaren ‘problematisch’ was, maar hij vermeldt dat hij grote invloed op zijn werk heeft gehad. ‘Hij was erg gevoelig.… ik bedoel, het was geweldig dat de grote blanke god van de literatuur je met schrijven hielp.” Robert werd ook beïnvloed door de epische cineast David Lean, die hij tijdens de verfilming van ‘Lawrence van Arabië’ ontmoette. Ook Peter O'Toole toonde belangstelling voor de fotografie van Vavra en kreeg een plek op de groeiende lijst beroemde \rienden van de kunstenaar. Vanzelfsprekend heeft ‘Lawrence van Arabië’ speciale betekenis voor Vavra, en dit blijkt uit veel van zijn fotowerk. De uitgestrekte landschappen en boeiende beweging \an galopperende paarden doen sterk denken aan Leans nauwkeurig opgezette, fantastische opnamen O'Tooles die In de Jordaanse woestijn rondloopt. Het was door de publicatie van zijn eerste volledige paardenboek, Equus in 1977 dat Vavra zichzelf bijna uitsluitend tot paardenfotograaf transformeerde. Daarna volgden andere werken, zoals Horses of the Sun (Paarden van de zon), Stallions of the Quest (Hengsten van de zoektocht), Stallion of a Dream (Droomhengst), Equus Reined (Het beteugelde paard), Stich Is the Real Nature of Horses (Dat is de ware aard van paarden), en Robert Vavra s Classic Book of Horses (Robert Varvra’s klassieke paardenboek). Waarom paarden? En waarom zo veel boeken uitsluitend over paarden? Voor Vavra is dit een innerlijke kwestie: ‘Hoe ze ruiken, klinken, eruitzien. het raakte een snaar in me die is blijven klinken. En uit die klank is vervolgens een heel concert ontstaan. Ook moeten we niet vergeten dat Vavra in andere kringen eerder als schrijver dan als fotograaf bekend is. Norman Mailer merkt op: “Ik vond Robert Vavra's boek niet alleen mooi vanwege de zeer goede fotografie, maar ook vanwege de tekst.’ En de Los Angeles Times schreef: “… de foto’s zijn niet alleen een verbijsterend artistiek succes, maar wat nog mooier is, Vavra'’s schrijfkunst is geschikt voor | zijn onderneming.’ The New York Times plaatste twee boeken die door Robert Vavra zijn geschreven op de toptien van kinderboeken van alle tijden met de meest volwassen aantrekkingskracht. Sinds de publicatie van Equus heeft Vavra maar een paar boeken geproduceerd die van paardenthema'’s afwijken, en de meeste gaan over zijn andere ware liefde: het Afrikaanse continent. In 1988 zette Vavra een kamp op in Ololasurai in Kenia en brengt sindsdien elk jaar enige tijd | bij zijn Masai-vrienden door. Zijn ervaring in Kenia werd vervolmaakt met de publicatie van A Tent with a View (Een tent met uitzicht), met als subtitel An Intimate African Experience (Een innige Afrikaanse ervaring). Panoramische opnamen van de graslanden worden naast intieme, vernieuwende Masai portretten geplaatst; het boek is een zuiver verslag van een exotisch gemaakt Afrika. Afrika biedt Vavra een bepaalde ongeëvenaarde ‘adrenalinestroom’, de koloniale variëteit | waarop avonturiers gedijen. In veel opzichten is A Tent with a View een kroniek van de ‘edele | wilde’, net zoals Vavra’s paardenboeken kronieken van het ‘edele dier’ zijn. Zeker, het ziet ernaar uit dat Vavra nog steeds genoeg lef heeft. Ondanks dat hij over de zeventig is, werkt hij nog aan vier nieuwe boeken en heeft een documentaire voltooid die is gebaseerd op zijn gedragsstudie Such /s the Real Nature of Horses. Jane Goodall en een andere goede \riend van hem, William Shatner, treden op als gastvrouw en -heer in de inleiding tot de film. Shatner blijkt een voorliefde voor Saddlebred paarden te hebben, en houdt van Vavra's werk. Verder heeft Vavra (wat ook wel voor de hand ligt) storyboards voor Robert Redford gemaakt voor de filmversie van ‘De Paardenfluisteraar’. Dat Vavra zo’n groot aantal beroemde vrienden heeft, lijkt ondanks zijn status als meester van de paardenfotografie ongewoon. Men kan zich afvragen hoe Vavra zo veel hooggeplaatste vrienden heeft vergaard; hoogstwaarschijnlijk heeft Roberts aantrekkingskracht op beroemdheden te maken met het citaat van Lawrence dat aan deze introductie voorafgaat. Hij weerstaat een tiental aanvallen van olifanten die op nog geen meter afstand van hem met hun slagtanden in de lucht hakken; een vechtstier breekt zijn been en ribben; hij springt uit een boom om een gewonde Kaapse buffel tegemoet te treden om een vriend te redden. Voor deze oude romanticus is succes net zo’n makkelijk woord als liefde. Aangezien er meer dan drie miljoen exemplaren van zijn boeken zijn verkocht, lijkt het erop dat liefde iets met geld te maken heeft, en dat geld en roem samengaan. Maar als we Vavra van winstbejag beschuldigen, doen we afbreuk aan de ongelofelijke nauwkeurigheid van zijn foto’s. Net als David Lean, regisseur van ‘Lawrence van Arabië’, die dag na dag wachtte op precies de juiste zonsopgang voor één enkele opname, heeft Vavra met zijn fotografie zich ook buitengewone en egomaniakale moeite getroost, of dit nu een ‘zoektocht’ naar eenhoorns was, of een foto van een zachte en slanke steigerende arabier, met een veld vol bloemen op de achtergrond. Vavra is de belichaming van de avonturier = onafhankelijk, met de hele wereld in focus; een verteller van sterke verhalen; liefhebber van bergen, bomen, dieren en onbekende landen. Zijn erfenis? Een verzameling werk dat ontzag opwekt in de harten van ‘paardenliefhebbers’ over de hele wereld. En er bestaat geen blijvend eerbetoon dat passender is voor die uitzonderlijke man Robert Vavra.