De wereld van de oudheid

De geschiedenis van de Egyptische, Voorazaitische, Griekse en Romeinse oudheid.

Dit boek is in de eerste plaats gese hreven om te voorzien in de behoefte aan cen handzaam overzicht van de oude geschiedenis van cle Figyptisc he, Voorariatische, Griekse en Romeinse wereld voor het onder wijs aan de universiteiten en lerarenopleidingen. Daarnaast is het bedoeld als hulprmicddel bij cle voorbereiding van gesechiedenistessen in het voortgezet onderwijs. Het kan bovendien een nuttige funetie vervullen ten behoeve van het groeiende aantal mensen clie het cle moeite waard achten enig inzieht te hebben in de geschiedenis en culturen van de antieke wereld.

De opzet van dit boek is het resultaat van het tegen elkaar afwegen van cen aantal onderling tegenstrijdige feiten en overwegingen. Het belangrijkste feit is clat door de verkorting van de universitaire studieduur allerwegen de eis wordt gesteld van een zo efficiënt mogelijke organisatie van het onderwijs. Met dat gegeven voor ogen hebben de auteurs er naar gestreefd een beknopt boek te schrijven, dat zo veel mogelijk voor zichzelf spreekt en geen uitvoerige tekst en uitleg behoeft.

Daartegenover stond het verlangen een zo volledig mogelijk beeld te geven van de antieke wereld, terwijl dat beeld bovendien een duidelijke weerspiegeling diende te zijn van het vele belangrijke en boeiende werk dat er in de laatste tijd op het gebied van de oude geschiedenis is gepubliceerd en dat het inzicht in de antieke wereld op zichzelf en de onderkenning van de waarde daarvan voor het heden op tal van punten essentieel heeft vernieuwd. Die vernieuwing heeft zich vooral voltrokken op het gebied van de structurele sociale geschiedenis. Bij het zoeken naar een antwoord op de vraag in hoeverre het verantwoord was toe te geven aan de neiging om de meer conventionele politieke en militaire geschiedenis ondergeschikt te maken aan de sociale geschiedenis is met overtuiging gezocht naar een compromis. Doorslaggevend hierbij was de overweging dat „„evenement’’ en ‚structuur elkaar over en weer beïnvloeden en belichten. Een historicus die geen aandacht heeft voor structurele aspecten ìs geen historicus, maar een onnadenkende kroniekschrijver, wiens werk niet meer is dan een ongecoördineerde en dus zinloze opsomming van opeenvolgende gebeurtenissen. Omgekeerd is een historicus die onvoldoende aandacht schenkt aan de politieke en militaire geschiedenis en zich in waanwijze eenzijdigheid opwerpt als „„structuralist”” ook geen historicus, maar veeleer een a-historische en dus slechte socioloog.

De moeilijkheid is natuurlijk wat hier onder „onvoldoende aandacht” verstaan moet worden. In dit boek is geprobeerd de evenementiële geschiedenis te beperken tot een functioneel minimum, dat wil zeggen tot dat wat niet meer dan strikt noodzakelijk leek om de lezer niet alleen een helder, maar ook een verant woord inzicht te bieden in het gehele verloop van het historische proces.

De cultuur geschiedenis — in de beperkte zin van geschiedenis van letteren en schone kunsten — heeft plaats moeten maken voor cen aantal socio-culturele paragrafen. Daarentegen is betrekkelijk uitvoerig aandacht gesc honken aan de geschiedenis van de godsdienst en vormen van religieuze beleving, zulks in de overeiging dat dat de beste manier is omeen indruk te geven van de mentaliteit van grote groepen in de antieke samenlevingen.

Het gebruik van Griekse en Latijnse termen is met opzet wel beperkt, maar niet vermeden. Al deze termen zijn steeds zo goed mogelijk gedefinieerd of omschreven en nog eens apart vermeld in de verklarende woordenlijst achterin. Het is nu eenmaal zo dat wie zich door verdere leetuur in de geschiedenis van de oudheid wil verdiepen deze termen keer op keer tegenkomt. Bovendien is het de enige manier om de vage angst, die studenten, clie nooit Grieks of Latijn hebben geleerd, tegenover het gebruik van deze termen vaak aan de dag leggen, tot zijn ware proporties (dus tot nul) te reduceren.

Wat de totstandkoming en taakverdeling tussen de auteurs betreft: ondergetekende is verantwoordelijk voor het totale concept. Bij de uitwerking is de hulp ingeroepen van twee co-auteurs. De inleiding en de hoofdstukken over Egypte en Voor-Azië zijn geschreven door Dr. E.Ch.L. van der Vliet, die ook het grootste deel van het hoofdstuk over de hellenistische wereld voor zijn rekening heeft genomen en voorontwerpen heeft geleverd voor de hoofdstukken VI, VII, VIII en X van het gedeelte over Rome.

De hoofdstukken Griekenland V en Rome IX en XII alsmede de paragraaf 8 van het deel gewijd aan de hellenistische wereld zijn geleverd door Dr. H.S. Versnel. De rest is geschreven door ondergetekende, die ook de eindredactie heeft verzorgd.

De literatuurlijst dient deels beschouwd te worden als een verantwoording van de auteurs, deels als wegwijzer voor wie zich verder in bepaalde onderwerpen wil verdiepen. Het register is gemaakt door Josine Blok, studentassistente. Een speciaal woord van dank aan het adres van Ineke van Dijken-Paul, die in hoog tempo en met grote nauwgezetheid het manuscript blijmoedig heeft uitgetypt.

Rijksuniversiteit Groningen M.A. Wes Vakgroep Oude Geschiedenis Pleiadenlaan 10 - 26