Zeeuws geluk Verkenningen van heden en verleden in de zonnigste provincie van Nederland

Het was of ik achter op de fiets van Carolijn zat. Ze nam me mee op reis naar de voor mij, o zo bekende plekjes in Zeeland. De loods in Kamperland waar mijn oudere broer en zijn maten op zaterdagavond gingen stappen. Naar Veere toe waar ik naar de lagere school en kerk ben geweest toen in nog thuis woonde. Verder naar Domburg en Aagtekerke waar Carolijn een kijkje neemt in gecodeerde woningen. Geen gesloten woningen maar gecodeerde....!!
De zee, het strand, de duinen, Vlissingen met zijn vebenabos, nu weet ik ook de betekenis daarvan, door de polders naar Middelburg waar ik op de huishoudschool zat.
Het was een feest van herkenning.

Een prachtig verzorgde uitgave, dit "Zeeuws Geluk" van Carolijn Visser. Historische foto's en recentere, de kleuren, alles maakt dit boek een genot om vast te houden, te openen. Complimenten voor Suzan Beijer en anderen die betrokken waren bij de publicatie.

De inhoud? Dit keer geen verre reizen of een biografie; maar herinneringen en verhalen van bejaarde Zeeuwen en Visser zelf. Geboren en getogen Zeeuwen en "immigranten", waarvan het merendeel niet meer voor zichzelf kan zorgen door een beroerte, Alzheimer, Dementie.

De achterkant van de hard-cover vertelde mij, dat Visser op "ontdekking in Zeeland" ging, op uitnodiging van een Zeeuwse zorgorganisatie. Ze verbleef in moderne verzorgings-instellingen op Noord-Beveland en Walcheren. Dat is maar een klein hoekje van de provincie.

Het boek zelf telt inclusief foto's, waarvan er een aantal 2 pagina's beslaan, slechts 219 bladzijden. Kleuren laten een lezer weten, dat er een nieuw hoofdstuk start. Het is een mix van korte schetsen en koffie-tafel-boek; dat zowel thuis in de boekenkast of in een wachtkamer op zijn plek is.

Verwacht geen biografie; het gaat vooral om verhalen van bewoners, vrijwilligers, verzorgers, familie. Opnieuw van de achterkant van dit boek geplukt: "een lofzang op de zonnigste provincie van ons land."

Een beetje te zonnig en fleurig; mogelijk een gevolg van het schrijven op uitnodiging en na gebruik van gastvrijheid van een organisatie. Een kritisch lezer vangt af en toe een glimp op van minder leuke zaken, tussen de regels door.

De verstikkende grip van dominees en kerk op het leven van mensen. Het belang van uiterlijk vertoon (hoedjes op in de kerk, geen radio of televisie op zondag). Een bewoner die, net als iedereen aan tafel zit, laat weten naar de wc te willen: niet tijdens het bidden; als iedereen aan tafel zit.

Lees over plekken waar huizenprijzen hoger liggen, dan aan de Amsterdamse grachtengordel. Een plek waar het toeristisch seizoen 12 maanden duurt. Iets langer geleden: die kleine gemeenten waar iedereen elkaar kent. Ga protesteren (Carolijns vader, broer en zijzelf), "take a stand", gedraag je iets anders dan de goe-gemeente: men kende en kent je bij naam. Je kreeg een "sticker" opgeplakt, waar bijna niet meer vanaf te komen was.

Ja, het leven in Zeeland - of beter gezegd op Walcheren - tijdens de jaren zestig, zeventig, tachtig was heerlijk! Want wat Visser beschrijft, zijn deels ook mijn herinneringen. Veel school-keuzes waren er niet: Atheneum, scholengemeenschap, docenten zijn bekend. Kip Katrien, de goudfazanten ook. Ik herinnerde me die keer dat ma Visser in een deux-cheveau een bocht vanaf de Burcht op twee wielen nam: een stunt waar haar kinderen trots op waren.

Sommige verhalen deden mij dan ook heel hard lachen. Familienamen van bewoners die voorbij komen, straatnamen, namen van dorpen: jeugdherinneringen kwamen boven. Beschrijvingen van bewoners met Alzheimer of Dementie: minder prettige herinneringen, maar wel bekende situaties.

Het deed pijn te lezen dat woningen nu al zijn opgerukt tot kasteel Ter Hooge, waar ooit een boer met z'n paarden ploegde. Dat Swerfrust geen plaats meer biedt aan bejaarde ooms en tantes, maar nu een AZC is, tja - deed mij denken aan de maanden wachten tot er eindelijk een kamer beschikbaar kwan elders, voor mijn demente moeder.

Gewoonte-getrouw die en die route fietsen of wandelen en je opeens realiseren dat die winkel, die school weg is, vervangen is, er wijken bijgekomen zijn ... Geboren in Zeeland, als velen de provincie lang geleden verlaten hebbende voor studie of werk: je keert terug als toerist, als vreemdeling.

Dit is een boek dat het zeker goed zal doen onder Zeeuwen en onder degenen die de provincie (noodgedwongen) de rug toe hebben gekeerd. Of bij toeristen die vakantie-herinneringen willen koesteren. Maar worden andere lezers blij van dit boek?

Met dit boek heeft de auteur een prachtig tijdsbeeld neergezet van haar jeugdjaren en de ouderen van nu in de streek Walcheren en gedeeltelijk in Noord-Beveland met een uitstapje naar Yerseke.
Dit boek is geschreven naar aanleiding van een vraag van de SRVZ, een zorgorganisatie. De gestelde vraag: ‘Wat maakt het leven de moeite waard, ook al zit je in een verpleeghuis, een plek waar je liever niet zou zijn?’, wordt indirect beantwoord. Visser woont al jaren niet meer in de provincie en schetst een voor velen herkenbaar beeld: ‘Het gaf mij altijd een bijzonder gevoel in Amsterdam op de trein naar Vlissingen te stappen: terug naar vroeger. Leiden, Rotterdam, Dordrecht, we reden Bergen op Zoom al uit. Nu moest ik goed opletten om het moment niet te missen waarop de trein van de zandgrond afdaalde naar de Zeeuwse klei.’

Het boek begint en eindigt liefdevol met een gesprek met haar eigen moeder ook wonend in een verpleeghuis. Daarna worden in verschillende hoofdstukken de ervaringen, observaties en gesprekken gedeeld uit de verschillende verpleeghuizen waar de auteur mocht logeren. De hoofdstukken worden onderbroken door werkelijk goed bijpassend beeldmateriaal en de illustraties-zonder-opsmuk van Fleur van Weel leiden een nieuw hoofdstuk passend in. De mooie recente foto’s zijn gemaakt door Mischa Keijser.

De huizen waar Visser te gast was, staan in een paar streken van Zeeland. De verhalen van de ouderen, de verzorging, het dagelijks leven van kleinschalig wonen kunnen echter in iedere provincie worden verteld. In ieder geval zouden moeten kunnen worden verteld. De respectvolle bejegening en het bekend zijn met het verleden van de ouderen valt direct op: ‘Als ik later oud word hoop ik dat er ook iemand is die lief is voor mij.’ En om een algemeen vooroordeel weg te nemen: in sómmige plaatsen was een strenge kerk net zoals in andere delen van Nederland.
Voor wie denkt dat dit alleen over Zeeuwen gaat, het gaat ook over bijv. Rotterdammers die in deze provincie oud worden en hun verhalen uit de stad meebrengen. Persoonlijke herinneringen van toen en ervaringen van nu zijn zeer beeldend beschreven. Of je zelf even over het fietspad van Domburg naar Westkappel rijdt naar Dishoek en waar je over heel Walcheren de Lange Jan erbovenuit ziet steken. Door kleurgebruik aan de onderkant van de pagina’s is het onderscheid van zowel verpleeghuis als persoonlijke verhalen goed te maken.

Na het lezen blijft een vraag hangen, waarom is de titel niet ‘Buitengewoon’ of ‘Zo was het gewoon’? Typisch Zeeuwse uitspraken voor alle ‘eilanden’. ‘Zeeuws geluk’ impliceert dat het boek over heel Zeeland gaat met al haar diversiteit. De keuze voor de omslagfoto heeft mij even beziggehouden, die had ook kunnen zijn de prachtige foto’s van het zicht op het Markiezaat Veere of een rij populieren met bloemkoollucht en een typerende zwarte schuur met witte kozijnen, welke dienen om in het donker de deur te kunnen vinden.

Dit met interesse en graag gelezen boek is zeer mooi en zorgvuldig vormgegeven. Er valt veel meer te vertellen. Verhalen vermengd met historische feiten (bijv. Vebenabos, Veerse Gatdam) en af en toe een woord in dialect (joeken, strandkotje), dat per streek verschillend wordt uitgesproken of Vlaamse overeenkomsten heeft. De verhalen van de ouderen zijn integer en met aandacht opgetekend in een fijne schrijfstijl. Het zijn de verhalen van de vele ouderen van nu die onze zorg verdienen. Het antwoord op de vraag is mijns inziens: de liefdevolle en respectvolle benadering van ons, de mensen die deze ouderen hun welverdiende oude dag een zonnestraal kúnnen geven.
Een respectvol, vlotlezend boek over de ouderen van nu, ook voor buiten deze provincie en allen die ooit uit hun geboortestreek naar een grotere stad zijn verhuisd.

Geschreven bij Zeeuws geluk

Op uitnodiging van een Zeeuwse zorgorganisatie schreef wereldreizigster Carolijn Visser "Zeeuws Geluk"
een boek over Zeeland, het land van haar jeugd. De foto's en illustraties zijn prachtig. Het boek is een aanrader voor mensen die in Zeeland wonen of gewoond hebben. Het boek leest als een documentaire en is doorspekt van gigantisch veel namen. Personen worden slechts aangestipt, maar de inhoud is niet diepgaand. Wat was het doel van de Zeeuwse zorgorganisatie om Carolijn een boek over Zeeland te laten schrijven? Deze vraag blijft mij puzzelen. De Watersnoodramp van 1953 wordt amper genoemd, terwijl Carolijn drie jaar ná deze vreselijke ramp is geboren. En deze ramp heeft toch behoorlijk veel impact gehad op Zeeland, de Zeeuwen en de rest van Nederland.

Het eerste wat ik dacht toen dit boek op de deurmat plofte en ik het uitpakte, was: wat een prachtig exemplaar! Steeds vaker lees ik boeken op mijn e-reader (wat een uitkomst, vooral op reis; nooit meer dagenlang twijfelen welke boeken in mijn rugzak passen), maar dit is echt een boek om vast te houden, aan te ruiken, doorheen te bladeren en de prachtige foto’s te bekijken met de goed gekozen kleuren die de hoofdstukken onderscheiden.

Ik was vooral benieuwd naar dit boek omdat ik Carolijn Visser ken als wereldreizigster en schrijfster van boeken over verre landen waarin ze schrijft hoe mensen zich staande weten te houden onder vaak zware omstandigheden. Wat valt er te vertellen over Zeeland, het land van haar jeugd. Wordt dat niet een wat saai verhaal?

In dit boek gaat Carolijn embedded en logeert ze op uitnodiging in verschillende verpleegtehuizen in de buurt waar ze is opgegroeid. Ze schrijft dat ze al lange tijd op zoek was naar een reden om voor enige tijd terug te keren naar Zeeland. Het boek begint en eindigt met een prachtig fragment samen met haar moeder die in een verpleegtehuis verblijft. Ze schrijft over Veere, Kamperland, Domburg, Westkapelle, Grijpskerke, Yerseke, Aagtekerke, Middelburg. Ik heb google maps er een paar keer bij gepakt om te zien waar die plaatsen liggen en hoe dat ook alweer zit met Walcheren en Noord-Beveland.

Ik realiseer me nu dat ik weinig heb met Zeeland. Ik kom er niet vandaan, heb er geen (vakantie) herinneringen aan; ik denk dat het de provincie is waar ik het minste kom. Voor mij mist de herkenning maar dat is natuurlijk persoonlijk. Voor mensen die wel een band met Zeeland hebben, is dat ongetwijfeld anders. Wel grappig trouwens, ik kan me niet herinneren dat ik dezelfde gedachte had bij het lezen van haar boeken over Vietnam en China, waar ik toen toch ook (nog) niet was geweest. Blijkbaar is Zeeland dan toch wat te dichtbij.

Al snel herken ik de prachtige, rustige schrijfstijl van Carolijn: de heldere beschrijvingen, de mooie anekdotes, haar observaties (‘de laatste jaren waren vervlogen in vergetelheid’, pagina 22 en ‘ik nam afscheid van iedereen en bedacht me dat alleen de verzorgsters zich mij zouden herinneren’, pagina 116), ik zie het allemaal voor me. Als ik zelf toch zo zou kunnen schrijven!

Het mooist vond ik de herinneringen aan haar eigen jeugd (‘op mooie zondagen toerden we met z’n vieren op een motorfiets over Walcheren’, pagina 136, met een prachtige foto erbij) en de nuchtere verhalen over het bombardement van Westkapelle door Britse vliegers die eind 1944 een gat sloegen in de zeedijk om Walcheren onder water te laten lopen en tegelijkertijd vrijwel heel Westkapelle in puin legden.

Wat minder vond ik de soms wat uitgebreide beschrijvingen van de dagelijkse beslommeringen van de bewoners van het verpleegtehuis waar ze verbleef. Al die oude mensen met hun rollators, rolstoelen, aftakeling en verwardheid. Ik geloof niet dat ik zo oud wil worden. ‘Iedereen wil oud worden maar niemand wil oud zijn’, zei zijn schoonmoeder regelmatig tegen het einde van haar leven.

In het dankwoord schrijft Carolijn dat dit boek tot stand is gekomen doordat haar de vraag werd gesteld wat het leven de moeite waard maakt ook al zit je in een verpleegtehuis, een plek waar je liever niet zou zijn. Op deze vraag geeft ze eigenlijk niet echt antwoord. Meer gaat het boek over teruggaan naar je roots, nadat je – zoals haar moeder antwoordt op haar vraag wat het belangrijkste is in het leven – daadwerkelijk gedaan hebt wat je echt leuk vindt (reizen, schrijven). Terug naar vroeger om vanuit verschillende perspectieven te kijken naar de provincie waar Carolijn was opgegroeid. Maar als ik toch een poging zou moeten doen een antwoord te geven op deze vraag dan zou ik denken aan het bewonderen van een prachtige eik van misschien wel honderd jaar oud, een uitzicht op zee vanaf de Westkappelse dijk, het blij en met luide stem meezingen van psalmen. Dat soort dingen.

Carolijn Visser heeft met Zeeuws geluk een mooi, impressionistisch en empathisch beeld geschetst van demente bejaarden in 3 verzorgingstehuizen in Zeeland, waar zij op uitnodiging van een Zeeuwse zorginstelling gedurende enkele weken verbleef. Zeeland was ook het land van haar jeugd in Middelburg. Voor mij was het zeer herkenbaar, omdat ik mijn jeugd deels ook in Middelburg heb doorgebracht. Ze heeft ook in dit boek een vloeiende, prettig leesbare stijl. De auteur is ervaringsdeskundige op het gebied van dementie dankzij haar moeder. Ze groeide op in een kritisch lerarengezin met 2 broers en 1 zus. Ze schrijft ook over een aantal belangrijke zaken in Zeeland zoals het sluiten van Het Veerse Gat. Voorts tekent ze eveneens naast de oudere medemens een beeld van de weidse provincie. Ik ben heel positief over haar Nederlandse roman. Het is een keiharde aanrader voor lezers, die van het Zeeuwse geluk houden, van de verzorging van oudere mensen, de geschiedenis van Zeeland en het prachtige landschap. In het boek staan hele mooie, karakteristieke foto's

Het omslagblad van Zeeuws Geluk ziet er al prachtig uit, een foto van een ijsverkoopster in Zeeuwse klederdracht uit de jaren '60 met drie klanten waarvan er twee een badmuts dragen...niet meer voor te stellen tegenwoordig. Die badmutsen zaten zeer ongemakkelijk, net als de wollen badpakken! Het boek is opgebouwd uit verschillenden delen, het begin en einde spelen zich af tijdens een bezoek van Carolijn aan haar demente moeder. Daartussenin verschillende hoofstukken die zich afspelen in een aantal verzorgingstehuizen in Zeeland en een hoofstuk over haar jeugd in diezelfde provincie. Het boek bevat prachtige foto's en leest heel prettig. Zij logeerde in de verschillende zorginstellingen en kwam door de gesprekken die ze met bewoners, personeel en vrijwilligers voerde in contact met haar eigen jeugdherinneringen.Ik kan dit boek aan iedereen aanbevelen, het is geschreven met respect voor alle mensen die ze ontmoet en de foto's en de vormgeving maken het helemaal af.

Een tijdreisverhaal |

Wereldreizigster Carolijn Visser schreef boeken over verre oorden als China en Argentinië, maar in haar laatste boek keert ze terug naar haar eigen wortels: Zeeland.

Ze werd uitgenodigd door een Zeeuwse zorgorganisatie en logeerde in verschillende instellingen voor ouderen die niet langer zelfstandig kunnen wonen. Mensen bij wie de scheidslijn tussen heden en verleden steeds verder vervaagt. Zij delen de verhalen van hun jeugd met Carolijn, vertellen haar over hun Zeeland. Visser brengt de bewoners respectvol in beeld en schets zo een portret van een provincie, haar geschiedenis en de diversiteit van haar bevolking: van streng gereformeerden tot mensen uit de stad die nu hun dansavondjes missen.

Carolijn komt ook haar eigen verleden op het spoor door de mensen die ze ontmoet. Ook zijzelf geeft een inkijk in haar Zeeuwse jeugd. Ze beschrijft hoe haar ouders neerstreken om les te gaan geven in de provincie. Hoe ze een jaar woonden op een vakantiepark. Hoe ze rondfietste met haar makke hoentje en contact legde met haar Zeeuwse buren. En ook al is de bestemming dichtbij, toch is dit een boek net zo goed een reisverhaal, of beter gezegd een tijdreisverhaal, terug naar het Zeeland van de jeugd van iedereen die in het boek aan het woord komt, terug naar vroeger, terug naar thuis.

Het resultaat is een prachtig vormgegeven boek met foto’s van het weidse Zeeuwse platteland en stoere vrouwen in kledendracht.

Ik heb eerdere boeken van Carolijn Visser met veel plezier gelezen, en vroeg me af of ze Zeeland net zo interessant kon beschrijven als verre bestemmingen. Zeeuws Geluk heeft me heel erg verrast - ik dacht dat het misschien vooral interessant zou zijn als je een band met Zeeland zou hebben, maar het boek biedt veel meer dan dat. Ik las herkenbare en respectvolle verhalen over het wel en wee van ouderen in verzorgingstehuizen, en over het belang van herinneringen en herinneren. Zeeuws geluk is een mooi, ingetogen boek.

Carolijn Visser schreef op uitnodiging van de Zeeuwse zorgorganisatie SVRZ een boek over Zeeland. De dagelijks bestuurder nam afscheid en wilde wel eens een antwoord op de vraag “wat maakt het leven de moeite waard, ook al zit je in een verpleeghuis, een plek waar je liever niet wilt zijn.”

Carolijn nam de uitnodiging aan om met een “reportageboek” antwoord te geven op die vraag.

Ze logeerde in Domburg, Kamperland en Aagtekerke in drie tehuizen voor demente bejaarden. Daar sprak ze met de bewoners, hun familie, de zorgmedewerkers en de vrijwilligers over hun Zeeuwse geschiedenis. Zelf is ze ook in Zeeland opgegroeid, maar door een conflict met een leraar verliet ze de Zeeuwse school en ging in Noord-Brabant naar school.

In elk tehuis verbleef ze meerdere dagen tot een week. Het boek is geïllustreerd met actuele landschapsgezichten en historische foto's van de eerste helft van de 20e eeuw, die het verhaal prima aanvullen.

Door de gesprekken met de mensen ontdekte ze het Zeeland van haar jeugd opnieuw en besloot haar eigen verhaal in het boek te verweven. Haar jeugd-herinneringen zijn voorzien van beelden uit het eigen familiealbum. Haar liefde voor het Zeeuwse leven en het landschap spreekt boekdelen.

Het boek geeft een mooie indruk van het leven in Zeeland, vroeger en nu. De verpleeghuizen verschillen, o.a. door de verschillende geloven. Bij welke kerk hoorde je bijvoorbeeld?

Carolijn Visser schrijft met veel respect over de mensen die in de verpleeghuizen verblijven, maar ik ben misschien wat verwend door de boeken van Hendrik Groen en miste wat humor in het hele verhaal. Ook weet ik niet of het antwoord op de vraag echt wordt gegeven. Desondanks kan ik wel aanraden het boek te lezen.