Zwarte vogel

Zwarte vogel is prachtig en ontroerend. En, volgens mij, één lange liefdesverklaring. Voor een jongen die in de knoop is geraakt. Een jongen om wie de hoofdpersoon geeft. Want jongens bleven ze. Dit gaat niet over loyaliteit. Dit gaat over liefde. Met een prachtig einde. Gefeliciteerd Niels!

Niels Roelen, ik ben zwaar onder de indruk. Jouw 'Zwarte vogel' heeft me gebonden en geboeid tot de laatste bladzijde. Ik voelde mee met Olav en Immo, identificeerde me met beiden, leefde mee met de ellende van Immo en de onvoorwaardelijke vriendschap van Olav voor zijn maat. Wat een boek! Ondersteboven van. Één ding weet ik zeker: échte kameraadschap is tot de dood, of tot het gaatje. Vriendschap hoeft dus geen illusie te zijn...

Niels Roelen schrijft prachtige boeken over het militaire leven, dit maal is dat alleen decor. Zwarte Vogel gaat over vriendschap en hoe lang je vrienden kan blijven die de grenzen van wat je van een vriend accepteert steeds over gaat. Een echte aanrader.

Prachtige verhaallijn over ware vriendschap in voor en zeker tegenspoed. In militaire context; “never leave a man behind” een absolute aanrader,

‘Zwarte Vogel’, een indrukwekkende roman over de gevolgen van een oorlog, het bevrijdende van roeien, maar vooral de waarde van vriendschap

De boeken van Niels Roelen vormen voor militairen die opgeleid zijn aan de Koninklijke Militaire Academie altijd een feest der herkenning. “Zwarte vogel”, het nieuwste boek van Roelen vormt hier op zeker geen uitzondering. De anekdotes over de KMA volgen elkaar in het begin van het boek snel op. Er zullen ongetwijfeld lezers zijn die ze ongeloofwaardig vinden, maar iedereen die de opleiding ook gedaan heet zal ze herkennen of heeft zelf dezelfde of nog sterkere verhalen.

Tijdens de officiersopleiding in Breda, waar verteller Immo en Olav snoeihard trainen als enige leden van de roeivereniging van de Koninklijke Militaire Academie vormt zich een bijzondere band tussen Immo en Olav. Is het vriendschap? Is het kameraadschap? Is het een broederband? Zeg het maar. De band lijkt onverwoestbaar te zijn. Immo wordt kort na het voltooien van hun opleiding uitgezonden naar Kosovo, Olav gaat voor een VN-missie naar Cyprus vertrekt. Waar Cyprus een soepele uitzending betreft, is de situatie in Kosovo post het conflict tussen de Moslims en Serviërs een stuk grimmiger. Na terugkeer in Nederland krijgt Immo last van PTSS en belandt na een aantal gewelddadige incidenten in een reeks van gevangenissen en psychiatrische inrichtingen. Je maat laat je niet achter, dus Olav zoekt en op en blijft hem steunen. Maar hoe ver gaat loyaliteit?

Roelen ontwikkelt zich niet alleen als schrijver, ook zijn onderwerp(en) maken een ontwikkeling door. Waar zijn eerste boek “Soldaat in Uruzgan” een feitelijke beschrijving was van zijn belevenissen en indrukken in Afghanistan, was het vervolg “Leven na Uruzgan” al een stuk fictiever. Roelen omschrijft “Zwarte vogel” als zijn eerste fictie-roman. Maar waar houden feiten en waargebeurde verhalen op en start de fantasie? In hoeverre is verteller Olav (de tweede voornaam van Roelen) een fictieve figuur en waar zitten de autobiografische elementen. Heeft Roelen zelf eigenlijk geroeid op de KMA.

De vraag wat echt is en wat fictie wordt al lezende steeds minder belangrijk. De vraag wat vriendschap is des te meer. Is samen doorgemaakte ellende en samen beleefde lol eigenlijk wel voldoende voor een blijvende band? Wordt je vriend van samen topsport bedrijven? Moet je eigenlijk vrienden zijn als topsporter? Waar wordt gepercipieerde loyaliteit een keurslijf? De uitdrukking: “geen tijd is geen prioriteit” is even toepasbaar op loyaliteit. Vriendschappen veranderen in de loop der tijd, dit boek zet je aan het denken over de oorzaken van die veranderingen, maar helpt mogelijk ook de onvermijdelijkheid er van accepteren.

Niels Roelen heeft een gave roman afgeleverd, die zijn progressie als schrijver duidelijk laat zien. “Zwarte vogel” is daarmee niet “weer” een boek over het leger, maar een boek dat door de universele thema’s een breed lezerspubliek verdient.

Dit boek neemt je mee naar de KMA, de opleiding voor militairen en de roeisport en vertelt hoe een hechte vriendschap die daar is ontstaan onder spanning komt door een traumatische uitzending naar Kosovo en een bipolaire stoornis bij de een versus een traditionele route van trouwen, kinderen en scheiden bij de ander. Vlot en met humor geschreven.

'Zwarte vogel' is een roman waar ongelooflijk veel aan verhaal en details in zit. Ogenschijnlijk is het een boek over twee (oud-)militairen die uit elkaar lijken te groeien na twee heel verschillende missies. Waar de een het rustig heeft gehad en in Nederland trouwt en vader wordt, belandt de ander na Kosovo in psychoses en brengt meer tijd door in politiebureaus en gevangenissen dan gezond is.
Ogenschijnlijk, want ondertussen ga je op de gedachtestroom van de hoofdpersoon mee terug naar de Koninklijke Militaire Academie, de roeibankjes, een rechtszaal in het nu. Het lijkt allemaal associatief, maar wie de schrijver kent, weet dat elke alinea een functie heeft en niet voor niets op die bewuste plek staat. Wees niet bang voor militair jargon, want gelukkig is er aan de "ondertiteling" gedacht.

Onvermijdelijk denk je door dit boek zelf over vriendschap na en wie je om je heen hebt. De vraag op de achterflap luidt 'Hoe lang kun je terugvallen op een gedeeld verleden als het heden zo ver uiteenloopt?'. Voor mij is het antwoord 'lang'. Ondanks dat vriendschappen veranderen (en er overal een houdbaarheidsdatum aan zit -aldus Immo) omdat de personen zelf verder in het leven groeien, vallen ze terug op een ooit gelegde basis. Ook al doet de een ontspoorde dingen zoals Immo. Belangrijk om een compleet ontsporen tegen te gaan, is dat er altijd mensen om hem heen blijven staan, al is het op iets meer afstand. (Ditzelfde geldt ook voor dementerenden die met hetzelfde gemak ongemakkelijk genegeerd en buiten de maatschappij geplaatst worden.)
Tijdens het schrijven van dit stukje luisterde ik naar 'I Think of Home' van Snow Patrol. Misschien is dat wel een van de vele definities van vriend-zijn: een thuisplaats bieden, iemand bij wie je niet steeds alles opnieuw hoeft uit te leggen, maar er op diverse manieren voor je is.

Net als het andere werk van Niels Roelen leest ook Zwarte Vogel als een trein – zijn nieuwe roman over de vriendschap tussen twee eigenzinnige militairen. In het gelaagde boek wisselen humor, liefde en pijnlijke gebeurtenissen elkaar af. En passant legt Roelen lastige dilemma’s bloot en stelt hij maatschappelijke misstanden aan de kaak. Steeds nadrukkelijker stelt de lezer zich de vraag wat werkelijk en waar is en dringt de vraag zich op of mensen wel altijd keuzevrijheid hebben. Hierbij slaagt Roelen erin de lezer compassie te laten voelen voor slachtoffers en daders. Wat had ik dit boek graag voor het eindexamen Nederlands gelezen, naast andere boeken die ik heb verslonden, zoals Nooit meer slapen, Turks fruit en De donkere kamer van Damocles. Een dijk van een boek.

In een ruk uitgelezen.