De eeuwige terugkeer van het fascisme

Een boek dat schetst hoe we - naar het lijkt - onontkoombaar als beschaving steeds verder afglijden. Riemen 'bewijst' dat het wel erg is dat Wilders cs 'salonfähig' worden en hoe dat voor 100% vergelijkbaar is met situaties uit het verleden. Hij maakt zo duidelijk, dat het flauwekul is dat de term 'fascisme' niet van toepassing zou zijn op de 'beweging' die nu in Nederland (maar ook in andere Westerse landen) weer zichtbaar en voelbaar wordt.
Tal van teksten uit het verleden blijken 1-op-1 toepasbaar op de huidige situatie. Moge alle politici - met name de zogenaamde liberalen en christendemocraten - en iedereen die bij media werkt het boekje niet alleen lezen, maar ook begrijpen en wel een les gaan trekken uit het verleden!
Ik zou graag willen, dat Riemens ongelijk bewezen kon worden, maar ik zie alleen maar bewijzen van zijn gelijk: een pijnlijk gelijk.
Het enige bezwaar dat ik tegen zijn boekje heb, is dat er geen enkel lichtpuntje geschetst wordt. Ik vrees dat hij ook daarmee gelijk heeft, maar de herfstdepressie wordt zo wel erg voelbaar.

Geschreven bij De eeuwige terugkeer van het fascisme

De titel van dit boek is enigszins misleidend. Wanneer je de
achterkant leest, komt je een zorgelijke tekst tegemoet: ‘Geert
Wilders en zijn beweging zijn het prototype van hedendaags
fascisme. En daarmee zijn zij niets anders dan de logische politieke
consequentie van een maatschappij waar wij allen
verantwoordelijkheid voor zijn. Dit hedendaags fascisme is opnieuw
het gevolg van politieke partijen die hun eigen gedachtegoed
verloochenen, intellectuelen die een gemakzuchtig nihilisme
cultiveren, universiteiten die deze naam niet waardig zijn, de
geldzucht van de zakenwereld en de massamedia die liever de
buikspreker van dan een kritische spiegel voor het volk zijn. Dit zijn
de gecorrumpeerde elites die de geestelijke leegte cultiveren waarin
het fascisme weer groot kan worden’.
Hier staan nogal wat gevaarlijke aannames in. Ten eerste wordt de
PVV van Geert Wilders gelijkgesteld aan het fascisme van Hitler en
Mussolini. Hieruit blijkt al dat Riemer niets weet van geschiedenis.
Het fascisme verheerlijkt geweld, terwijl Wilders juist oproept om geweldloos en democratisch in
verzet te komen tegen het huidige kabinet. Daarnaast pleit Wilders helemaal niet voor een totalitaire
dictatuur, continue strijd van naties voor overlevingsdrang of is Wilders een tegenstander van linkse
en rechtse partijen. Wilders is ondanks zijn benamingen als ‘nepparlement’ zeker niet tegen de
democratie, maar gebruikt zijn retorisch en politiek talent om de grote ontevredenheid binnen de
Nederlandse samenleving kenbaar te maken. Dat hij hiervoor ongenuanceerde kritiek en belediging
bezigt, wil niet zeggen dat hij een fascist is. Riemer vergelijkt het fascisme als een terugkerende
pestepidemie, een vreemde analogie. Hij citeert onder andere Goethe, Nietzsche en De Tocqueville en
past dit toe op onze tijd. Riemer spreekt van de ‘massamens’ die geen behoefte zou hebben aan
geestelijke waarden en tegen liberale democratie en Europees humanisme zou zijn. Op pagina 58 biedt
Riemer een definitie van fascisme, waarin de PVV zou passen. Een charismatisch leider die populistisch
is om de massa te mobiliseren, waarbij geen behoefte is aan een democratische partij. Hoewel Wilders
het enige lid is, overlegt Wilders vaak met andere Kamerleden over bijvoorbeeld moties. Daarbij kijken
het fascisme en nationaalsocialisme vooral naar ras, terwijl Wilders juist bepaalde groepen beledigt.
In het programma College Tour werd Wilders door een toenmalige studenten Rechten vergeleken met
Hitler. Hierop kreeg zij veel kritiek van toenmalig advocaat Moskowicz. ‘Gaat u Geschiedenis studeren’,
zei hij en terecht.
Geert Wilders kan zeker ongenuanceerd, dom en beledigend zijn naar bepaalde groepen of religies,
specifiek de islam alsook generaliserend. Dat maakt hem nog geen fascist. Volgens Riemer moeten we
het hedendaags fascisme niet vergelijken met dat van de 20e eeuw, maar we hebben niets anders. Als
historicus zou ik een grote terughoudendheid willen betrachten in het opplakken van deze labels. Van
een wetenschapper als Riemer had ik een meer gedegen analyse van wat fascisme nu echt is verwacht.
Het boekje kent geen voetnoten en geen literatuuropgave. Hierdoor is het als historisch werk
onhoudbaar. Zijn verwijt van populisme en opruien kan hem zelf makkelijk worden verweten. Ik zou
hem en de uitgeverij dringend adviseren dit soort ongefundeerde uitspraken voortaan achterwege te
laten. In de winkel ligt nu het boek van Paul E. Gottfried, Fascism. The Career of a Concept (NIU PRESS
2016). Ik zou Riemer dringend adviseren dit boek eens te lezen.

Verontrusting omdat het zo waar is wat hij schrijft en we met elkaar niet goed weten hoe het tij te keren.
Hoera om de vreugde van de herkenning en omdat het me wakker schudt.

Dit korte boek beschijft de achtergrond van het fascisme in Europa en probeert een verklaring te geven waarom juist in het Verlichte Europa een voedingsbodem kan ontstaan voor fascisme. Riemen schrijft in heldere bewoording over de opkomst van Hitler in Duitsland en Mussolini in Italië. De toenmalige elite in Duitsland heeft het gevaar van het nationaal socialisme nooit willen onderkennen en hebben Hitler's NSDAP zelfs in het zadel geholpen. De partij van Hitler was niet eens het grootst na de verkiezingen en toch kon het gebeuren dat Hitler aan de machtkwam. Het essay bevat een waarschuwing en onderbouwt dit door te kijken naar het verleden. Helaas is gebleken dat vaak niets wordt geleerd van de geschiedenis. De opkomst van het populisme door heel Europa, de afkeer tegen Brussel en de onvrede van de burgers zorgt voor veel spanning. De economische crisis is de katalysator van dit alles, maar is niet de oorzaak.

De diepere oorzaak ligt in het feit dat wij geen geestelijke waarden meer hebben om naar te leven. In plaats daarvan heerst een oppervlakkig idee van individualisme, wat in de praktijk heeft geleid tot het ontstaan van een massaamatschappij, welke steun zoekt bij elkaar. Het individu is pas een individu als het meetelt in de massa. Zichzelf zijn en daarmee anders dan de rest wordt het liefst vermden. Maar juist hierdoor ontstaat een voedingsbodem voor nationalisme, afkeer van alles wat vreemd is en gevoel van angst en onvrede in de samenleving. De elite is de kwade zondebak, met als symbool de bankiers van Wall Street. Het kan er toe leiden dat een volk zichzelf bereid ziet zich achter 1 leider te scharen. In het boek komt duidelijk naar voren wat de eigenlijke betekenis hiervan is: de burger wil blindelings volgen om zelf niet meer te hoeven nadenken.

De ontkerkelijking heeft ook gezorgd voor het verdwijnen van geestelijke waarden in ons leven. In plaats daarvan kwam de drang tot het vervullen van de vele verlangens die in ons huizen. Eigenlijk willen we enkel vermaakt worden, pijn mijdend en rennend van de ene na de andere sensatie, opdat we onszelf niet leeg hoeven te voelen.

Het is tijd om te kijken naar onszelf en na te gaan of het inderdaad klopt dat we onze geest uit het oog zijn verloren? Er is echter de mogelijkheid om weer in contact te komen met onze geest. Maar dat betekent dat we afscheid moeten nemen van de groepsgedachte en voor onszelf leren nadenken. Met in het vooruitzicht inzicht in de universele waarden van het leven.

Eloquent boek getuigd van grote eruditie. Goed geschreven en hoogst actueel

Ik moet het boek nog lezen, maar alleen al, vanuit de samenvatting en reviews (ook elders) begrijp ik nu wel waarom ik, in de laatste jaren, soms mijn hoofd schud.

Rob Rieman probeert als cultuurfilosoof in het kort te vertellen waar fascisme voor staat. Hij heeft zich hier echter totaal niet in verdiept en komt dan ook uit op wat generalisaties over, zo het lijkt, de geestelijke verloedering in de maatschappij. Hij weet kennelijk precies hoe mensen deze verloedering veroorzaken en vertegenwoordigen en maakt dan ineens een link naar de PVV. De PVV is een racistische en etnocentrische partij, maar bestaat als eenmanspartij door het manco van de kieswet dat een partij met een persoon (zonder leden) in de tweede kamer kan zitten. Raad de heer Riemen aan zich eerst eens te verdiepen in het Fascisme voordat je de titel op je boek zet. De verloedering die hij noemt is meer waarschijnlijk veroorzaakt door de negatieve kijk die hij zelf heeft op de mensheid en zegt weinig over andere mensen en partijen maar meer over hemzelf.