De gave van Hanna Mendel

‘Ik haatte hun perfect geperste uniformen en ik haatte hoe ze zich langs mijn vader drongen, waarbij hun modderlaarzen achterlieten op mijn moeders Perzische tapijt. Ik haatte hen omdat ze de deuren van de synagoge hadden dichtgespijkerd en onze boeken hadden verbrand. Maar ik haatte hen vooral om de gevoelens die ze me gaven: angst en minderwaardigheid.’ De vijftienjarige Joodse Hannah, haar zusje Erica en haar ouders worden plotseling weggehaald uit hun ghetto in Hongarije. Ze worden naar een steenfabriek gebracht, om vervolgens met een veewagen naar Auschwitz-Birkenau vervoerd te worden. Daar staat een nieuw, maar zeker niet rooskleurig, leven te wachten.

In De gave van Hanna Mendel keert Suzy Zail terug naar het einde van de Tweede Wereldoorlog. Geïnspireerd door de verhalen van haar vader ging ze op onderzoek uit en probeerde ze zich te verplaatsen in een kind in een vernietigingskamp. Met het verhaal van Hanna Mendel maakt ze de lezer deelgenoot van de, inmiddels veelvuldig beschreven, gruwelijke Tweede Wereldoorlog.

Simpel taalgebruik, mooi beschreven dialogen en goed uitgewerkte gedachtegangen van Hanna helpen de lezer om snel midden in de Tweede Wereldoorlog terecht te komen. Je kijkt mee met de – deels – naïeve familie, ‘Als ze ons naar een kamp brengen, kunnen we tenminste als mensen leven,’ en weet wat ze staat te wachten, nog voor de familie het zelf heeft kunnen ondervinden. Al snel sluit je Hanna en Erica in je hart en hoop je met heel je hart dat ze een andere toekomst tegemoet gaan dan de toekomst die dreigt.

Hanna wordt samen met Eric en haar moeder in het kamp geplaatst. Ze moet overdag stenen sjouwen en wordt als beest behandeld. Dan ontdekt ze dat haar oud-pianodocente, Piri, ook in het kamp is. Zij zit in het orkest en weet voor Hanna een plekje vrij te maken. Hanna mag voor commandant Jager spelen en hoeft geen stenen meer te sjouwen. Vrijwel direct ontmoet ze de zoon van Jager; Karl. Deze mysterieuze jongen intrigeert haar, maar beangstigt haar tegelijkertijd. Waarom gedraagt hij zich zo vreemd? In een poging het kamp te overleven zet Hanna alles op alles zichzelf en haar zusje uit de schijnwerpers van de soldaten te houden.

Doordat Zail een overbekend verhaal beschrijft, doet De gave van Hanna Mendel voorspelbaar aan. Het boek moet het dan zeker ook niet hebben van de grote verhaallijn. Het is echter de uitwerking die het boek anders maakt dan andere oorlogsverhalen. Zail hanteert een uiterst laag verhaaltempo, waarbij ze scenisch tewerk gaat. Ze schuwt de gruwelen uit de oorlog niet, maar beschrijft ze op zo’n manier dat ze nog meer indruk maken: door de ogen van een kind, haast filmisch.

Tegelijkertijd creëert ze met Hanna hét meisje dat emotioneert. Vanaf de eerste bladzijde steelt ze het hart van de lezer en lijkt ze voor eenieder herkenbaar. Het is het gewone meisje met toekomstdromen. Ze is niet anders dan ieder ander meisje van vijftienjarige leeftijd. Ze wil muziekspelen, wil verliefd worden en wil gelukkig zijn. Juist daardoor krijgt het verhaal meer effect. Het feit dat dít meisje – een meisje zoals jij en ik - haar toekomst in duigen ziet vallen, is gruwelijk.

Naarmate het verhaal vordert, zorgt Zail voor een bijzondere vorm van spanning. Met de komst van Karl creëert ze mysterie en keert ze het verhaal. Keer op keer is het zijn personage dat zorgt voor verrassingen en plotwendingen. Het is, naast Hanna’s verhaal, zijn verhaal dat emotioneert, intrigeert en tegelijkertijd verrast.

Met een emotioneel slot laat De gave van Hanna Mendel zien dat het niet écht anders is dan andere oorlogsboeken. Het bevestigt wat al bevestigd was: de oorlogsgruwelen waren verschrikkelijk en mogen nooit vergeten worden. Toch vormt het een aanvulling in de oorlogsboekenkast. Zails oog voor detail en haar uiterste precisie maken dit boek tot een klein succes.

De gave van Hanna Mendel is een hartverscheurend verhaal over twee Hongaars-Joodse zussen Hanna en Erika die in concentratiekamp Birkenau belanden. Een verhaal dat bij je binnenkomt door de onmenselijke manier waarop de kampbewoners moeten leven. Knap van de auteur is dat ze je laat meedenken. Wat zou ik gedaan hebben in 'dit' geval? Het is geen verhaal van een wereld in zwart-wit, dit is fout en dat is goed. Je wordt aan het denken gezet over de mensen en wat er met hen gebeurt en hoe ze reageren en waarom. Wat is menselijk?
Het einde van het verhaal is open. Er is hoop, zeker. Maar hoe het verder zal gaan, houdt de auteur open. Het geeft misschien mogelijkheden om leerlingen een vervolg te laten schrijven.
Een verhaal voor iedereen die opnieuw een boek wil lezen over het leed in de Holocaust. Voor wie door dit verhaal na gaat denken over 'menszijn in een oorlog', over mens-blijven in moeilijke situaties, voor wie de '70jaar-na-'45' wil herdenken, een boek voor april en mei van elk jaar, voor alle leraren geschiedenis & maatschappijleer.Een boek voor de themalijsten WOII. Sowieso een must voor alle schoolmediatheken VO.

Rond deze tijd van het jaar lees ik vaak oorlogsromans, niet alleen omdat deze boeken dan uitkomen, maar ook omdat ik het belangrijk vind dat verhalen over de Holocaust gelezen worden. Zeker met hoe de wereld er nu uit ziet, vind ik het belangrijk om deze, en verhalen over andere oorlogen, te blijven lezen.

Het is heftig, dat weet ik van tevoren en toch word ik elke keer weer geraakt door deze verhalen. Niet alleen omdat ze zo heftig zijn, maar omdat de auteurs die hierover schrijven, ze zo realistisch neerzetten. ‘De gave van Hanna Mendel’ is een fictief verhaal over een Joods meisje dat in Auschwitz terecht komt en door piano te spelen misschien wel kan overleven. Een ontroerend verhaal, waarin Suzy Zail keuzes naar voren brengt waar je nog lang over na zult denken.

Wat zou jij doen om te overleven? Zou jij, als je zo goed kon pianospelen, dit ook doen om te zorgen dat je extra eten krijgt? Hoe ga je om met een verliefdheid op iemand wiens vader zich onmenselijk gedraagt? Deze en andere vragen blijven door je hoofd spoken terwijl je dit boek leest. Suzy Zail heeft dit fictieve verhaal van Hanna zo realistisch geschreven. Natuurlijk weet ik niet hoe het in Auschwitz was, maar door dit soort verhalen kun je je het een beetje voorstellen.

Regelmatig moest ik dit boek opzij leggen, gewoon omdat het heftig is. Toch las ik het binnen een dag uit, omdat het me zo raakte. Ik wilde weten of Hanna het overleefde, maar ook werd ik keer op keer geraakt door de gedetailleerde omschrijvingen van het leven in een kamp.

‘De gave van Hanna Mendel’ staat misschien bij de young adult boeken, maar is ook voor volwassenen een aanrader om te lezen. Ontroerend, heftig en zeker een boek waar je langer over na zult denken.

Het is 1944 en Hanna, haar zus Erika en hun ouders worden samen met vele anderen op de trein naar Auschwitz-Birkenau gezet. Hanna snapt niet waarom ze weg moeten uit het getto. Na een lange treinreis zonder eten, drinken en wc’s, maar wel met overvolle treinwagons, komen ze aan in Auschwitz-Birkenau. Iedereen moet in de rij gaan staan. Mannen en vrouwen worden gescheiden. Vooraan de rij bij de vrouwen staat een man die iedereen vraagt hoe oud hij/zij is. Hij wijst aan of vrouwen naar links of naar rechts moeten. Hanna, Erika en hun moeder mogen dezelfde kant op. Even later moeten ze al hun spullen inleveren, krijgen ze een nummer op hun arm getatoeerd en krijgen ze een barak aangewezen waar ze naartoe moeten. De barakken zitten boordevol met mensen. In elk bed slapen meerdere mensen… Hanna krijgt op een gegeven moment een baantje bij de commandant. Ze moet piano spelen als hij bezoek heeft. Elke ochtend loopt ze samen met een bewaker naar het huis van de commandant. Langzamerhand wordt Hanna verliefd op de zoon van de kampcommandant. Ze raakt hierdoor helemaal in de war: hoe kun je nou verliefd worden op iemand die bij de mensen hoort die jou dood willen hebben? Hoe zal het verder gaan met Hanna’s verliefdheid? Zal Hanna de oorlog overleven? En de rest van haar familie?

Het is een mooi verhaal dat zich afspeelt in een concentratiekamp tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het geeft goed aan hoe vreselijk het was en wat voor keuzes mensen maken om te overleven. (Een uitgebreide recensie staat op Ikvindlezenleuk)

Suzy Zail werd geboren in Melbourne, Australië, studeerde rechten en werkte als advocaat. Toen haar vader nog maar een half jaar te leven had, vertelde hij Suzy over zijn ervaringen in Auschwitz; Suzy had geen idee dat haar eigen vader in een kamp had gezeten. Suzy heeft verschillende boeken over de Holocaust geschreven, voor zowel volwassenen als jongeren. De gave van Hanna Mendel is in verschillende talen vertaald. Suzy is nu fulltime schrijver en heeft drie kinderen.

‘Voor de kinderen die naar links werden gestuurd.’ Dat is het krachtige begin van De gave van Hanna Mendel. Hanna groeide op in een Joods gezin. Ze was vijftien jaar oud toen ze werd gedeporteerd naar Auschwitz-Birkenau. Op dat moment wist de knappe Hanna nog niet waarom. Ze begreep niet wat er gebeurde. Ze dacht dat er niets erger kon zijn dan het dagenlange transport in de veewagon. Hanna’s vader werd al snel gescheiden van zijn vrouw en kinderen. Mannen moesten immers de andere kant op. De laatste woorden die hij zijn dochters toesprak waren: ‘Zorg voor elkaar, en kom veilig thuis. En als je terug bent, vertel dan aan iedereen wat je gezien hebt en wat ze ons hebben aangedaan.’ Alvorens de groep voor de tweede maal geselecteerd werd vertelde iemand aan Hanna dat ze tegen de dokter moest zeggen dat ze zestien jaar oud was. Hanna werd samen met haar moeder en zus, Erika, naar rechts geschuurd, naar de barakken waar de blokleidster hen de regels van het kamp duidelijk maakte. Het gezin moest in de steengroeve werken samen met tal van andere vrouwen. Na verloop van tijd kreeg Hanna de kans om de nieuwe pianiste te worden van de commandant. Toen Hanna terug aangekomen was in het kamp, was haar moeder verdwenen. Bij de selectie had ze niet meer de kracht om op en neer te springen en ze werd als gevolg hiervan meegenomen. Nu Hanna in het huis van de commandant piano speelde, had ze de kans om af en toe wat eten mee te smokkelen voor haar zus. De nachten werden kouder en de vrouwen werden magerder. Terwijl Hanna piano speelde voor de commandant en zijn zoon, Karl, werkte Erika in de steengroeve. Op een dag kwam Hanna terug van de villa en was de barak leeg. Iedereen was vertrokken. Enkel de zwaksten bleven achter in het kamp, onder bewaking van SS’ers. De Russen waren in aantocht, de bevrijding was nabij. Heeft Hanna haar familie de oorlog overleefd of blijft ze alleen achter? Dat wordt duidelijk aan het einde van het boek.

Met De gave van Hanna Mendel heeft Suzy een zeer aangrijpend boek geschreven. Het verhaal blijft in je hoofd spoken. Bepaalde elementen zijn gebaseerd op de geschiedenis, wat het boek nog aangrijpender maakt. Het verhaal doet je stilstaan bij wat er gebeurd is tijdens de Holocaust. Je kruipt in de huid van Hanna Mendel en kijkt over haar schouder mee naar wat er allemaal gebeurde in het kamp. Ik deel de mening van de schrijfster: we moeten de geschiedenis niet doodzwijgen maar erover blijven praten zodat voor iedereen duidelijk is dat dit nooit meer mag gebeuren.

De cover van het boek sprak me onmiddellijk aan. De rode kleur schreeuwt naar je en de prikkeldraad geeft aan dat het gaat over gevangenschap. De piano doet alvast vermoeden wat Hanna’s grootste passie is. Het boek had nog meer in zijn mars dan ik verwachtte. Het werd zeer krachtig geschreven. Ik kon niet wachten om aan het volgende hoofdstuk te beginnen. Ik heb al enkele oorlogsverhalen gelezen, maar er was er maar één zo goed als dit, namelijk: Zout van de Zee van Ruta Sepetys.

5 sterren.

Als je in dit boek begint moet je het in één ruk uitlezen. De auteur neemt je mee in een achtbaan van emoties, ze is erg goed in het beschrijven van gevoelens van haar hoofdpersoon.
Hanna Mendel is een jonge vrouw, een tiener nog, die zoals iedereen die aan het begin van z'n leven staat, een droom heeft. Voor Hanna is dat net zo beroemd te worden als Clara Schumann, de pianiste.
Maar het is oorlog, en Hanna is al in hoofdstuk 2 op transport naar Auschwitz. De auteur beschrijft de situatie daar zo indringend dat je het gevoel krijgt dat je er zelf getuige van bent, of meer nog, er zelf bij bent. Af en toe moest ik het boek wegleggen, omdat ik moest huilen. Maar toch wil je doorlezen, omdat je je zo verbonden voelt met de Hanna dat je wilt weten of ze dit overleeft, en hoé. Zal ze haar vader en haar moeder, en haar zus terugzien? En hoe loopt het af tussen haar en de Duitse Karl, de jongen waar ze verliefd op is?
De muziek in het boek maakt alles draagbaarder, af en toe kan Hanna zich in haar muziek verliezen, en jij als lezer gaat met haar mee.
Het is een boek dat me weken nadat ik het uithad nog aan het denken hield. Dat overkomt me niet zo vaak!

De gave van Hanna Mendel speelt zich af tijdens de tweede wereldoorlog. Hanna en haar familie zijn Joden en worden slechts om die reden opgepakt en naar het concentratiekamp Auschwitz-Birkenau gebracht. Hanna en haar zus Erika blijven uiteindelijk zonder hun ouders in het kamp achter en moeten samen proberen te overleven. Hanna is pas 15 jaar oud, maar wordt nu gedwongen zich volwassen te gedragen. In het kamp gaat het er zeer heftig aan toe. Ze krijgen nauwelijks te eten, hebben geen matrassen, vuil water en moeten hard werken. Vele mensen om hun heen sterven.

Hanna’s muzikale talent blijkt haar redding, ze mag dagelijks naar de villa van de commandant waar ze voor hem en zijn bezoek piano moet spelen. Ze leert dat ze om te overleven hard moet zijn, moet liegen en eten zal moeten stelen in de villa van de commandant voor haar zus en zichzelf. Dan wordt ze tot overmaat van ramp ook nog verliefd op de zoon van de commandant, iemand die ze zou moeten haten.

De gave van Hanna Mendel is een hartverscheurend drama dat je als lezer mee laat leven met de ellende die Hanna en haar familie tijdens oorlogstijd moesten doorstaan. Een fictief verhaal, dat helaas voor vele die de tweede wereldoorlog hebben meegemaakt de harde werkelijkheid was. De personages zijn verzonnen, maar veel van de beschreven situaties in het boek hebben werkelijk plaats gevonden. Deze oorlogsroman – dat geschreven is voor jongeren vanaf 14 jaar – is dan ook zonder twijfel een aanrader voor een ieder met een leeftijd tot ver hier boven. De gave van Hanna Mendel ontroert, is onbeschrijfelijk mooi en indrukwekkend. Zo vol passie geschreven dat het verhaal bij menig lezer nog lang na de laatste pagina zal blijven hangen.

Prachtig geschreven, dit verhaal blijft je bij