Schaakmat

Schaakmat speelt zich af op en rond St. Oswald, een jongensschool voor de 'betere' klasse. Het verhaal heeft twee hoofdpersonen: de excentrieke, maar ook rechtlijnige leraar klassieke talen Roy Straitley en daarnaast het kind van de steeds verder naar de afgrond afgezakte ex-conciërge van de school.

Het kind, waarvan de identiteit niet prijsgegeven wordt, krijgt, tezamen met een aantal andere nieuwe leerkrachten, een betrekking op St. Oswald. In dat nieuwe trimester vinden wat vreemde voorvallen plaats. Maar wie de veroorzaker hiervan is weet niemand. In ieder geval lijkt Straitley er vooral de dupe van te worden.

Schaakmat is een boeiend, origineel en vlot geschreven boek dat zijn titel eer aandoet. Het heeft echter meer weg van een psychologische roman dan van een psychologische triller. Hoewel het plot van het boek wel meer spanning heeft dan de vele pagina's daarvoor. Waarbij dat plot ook nog eens erg verrassende wending krijgt. Als geheel is het zeker een leesbaar en prima boek.

Joanne Harris schrijft verre van slecht. Wisselend schrijft ze vanuit het perspectief van een gestoorde man/jongen en die van een leraar klassieke talen op pensioengerechtigde leeftijd met een bijzonder scherpe blik. Ik kan me niet terugvinden in die zieke geest van een jongen die een moord wil plegen op een jongensschool, omdat hij er zelf niet toebehoort. Ik kan me geen voorstelling maken dat het waarschijnlijk is dat er zo'n zieke geest op die manier bestaat. Daarom vond ik het boek zelf een beetje 'ziek'. Ik ben tot een derde gekomen, omdat ik het een kans wou geven en ben blij dat ik het weggelegd en onuitgelezen heb.

Geschreven bij Schaakmat

Schaakmat gaat over de Britse upperclass jongensgymnasium St. Oswald. Het boek speelt zich zo rond eind jaren 1990, begin jaren 2000 af. Er zijn veel veranderingen in de school, waaronder nieuwe media. Roy Straitley, de leraar Latijn, is bijna aan zijn pensioen toe. Hij wil het liefst alles bij het oude laten en ziet de veranderingen met lede ogen aan. Hij is wat excentriek, maar gaat voor zijn jongens, zoals hij zijn klas noemt, door het vuur. Zijn verhaallijn is geschreven vanuit de eerste persoon.
De andere verhaallijn die je volgt is die van het kind van klusjesman Snyde. De voornaam van het kind kom je lange tijd niet te weten. Samen met zijn alleenstaande vader woont hij in het poorthuis. Zijn vader koopt vooral krasloten en is nogal eens dronken. Ook het onderhoud van St. Oswald wordt nauwelijks uitgevoerd, gezien de achterstallige staat ervan. Toch zijn er leraren die op Snyde gesteld zijn en mag hij blijven.
Voor zijn kind, van wie we ook lezen in de eerste persoon, is St. Oswald een onbereikbaar ideaal. Hij moet, gezien zijn adres, naar Sunnybank Park, een school die het tegenovergestelde is van St. Oswald, met veel tuig en gewelddadigheid. Hij wil daar absoluut niet heen en is daar een buitenbeentje. Hoewel St. Oswald omgeven is door een groot hek en er een bord met “verboden toegang zonder toestemming” staat, besluit het kind van Snyde op een dag toch die grens over te gaan. Het begint met enkele passen op voor hem verboden gebied en gaat dan steeds een stapje verder. Uiteindelijk weet hij aan een schooluniform te komen, volgt hij stiekem lessen en sluit hij vriendschap met één van de jongens.
Roy Straitley merkt intussen dat iemand steeds moorddadigere grappen uithaalt op de school. Als lezer vraag je je samen met hem af wie dat doet. Soms heb je een vermoeden, maar dan blijkt deze persoon slechts een slachtoffer te zijn. Als lezer denk je te weten dat het kind van Snyde achter dit alles zit, maar ook daar ga je aan twijfelen.
Uiteindelijk komen alle puzzelstukjes bij elkaar en wordt je omver geblazen door een plot dat meesterlijk in elkaar zit. Het is een boek waar je echt je hoofd bij moet houden, omdat er zoveel in gebeurt en eigenlijk zou je het twee keer achter elkaar moeten lezen om alles te begrijpen.
In het boek volg je dus twee hoofdpersonen, Roy Straitley en het kind van Snyde. Beide verhaallijnen zijn vanuit de ik-persoon geschreven. Dat maakt het soms lastig te volgen wie er aan het woord is. De auteur wisselt ook tussen heden en verleden, wat niet goed is aangegeven. Ook dat maakt dit boek lastig om te lezen. Dat het kind van Snyde verschillende aliassen gebruikt en bij anderen met die verschillende namen bekend staat, doet daar nog een schepje bij.
Het boek ademt echt de sfeer van een instituut dat al generaties lang meegaat. Je hoort en ruikt bijna de jongens die daar les hebben en de oude, soms muffige klaslokalen. Het is een chique school waarbij leerlingen met de achternaam worden aangesproken, ook onderling.
De titel Schaakmat slaat op het spel dat gespeeld wordt tussen de school en degene die de grappen uithaalt. Het boek is onderverdeeld in meerdere delen, die allemaal vernoemd zijn naar een schaakstuk. Wat dat betreffende schaakstuk mag in het schaakspel, heeft ook te maken met het gedeelte uit het boek. In het Engels is er verschillende keren een woordspeling tussen de naam van een schaakstuk en die van een docent op St. Oswald. Zo heet één van de leraren Bishop, en dat is de Engelse benaming voor het schaakstuk Loper.
Op de cover staat een kind in schooluniform. Het past bij de inhoud van het boek, omdat door de kleurcompositie de cover iets mysterieus uitstraalt. Ook weet je niet wie dit kind is, net zoals ze op St. Oswald niet weten wie de geheimzinnige insider is.
Dit is het eerste deel van een trilogie over St. Oswald. De andere delen zijn Blauwe ogen en Een klasse apart.

Prachtig raadselachtig boek met volop verrassingen in het plot - heel erg goed geschreven en iedereen aan te raden!!! Echt mijn top-boek!!