Straf

Straf van de Noorse Birger Baug had de ondertitel Misdaad en Straf kunnen krijgen. Over deze Russische roman van Dostojevski vond ik een treffende uitspraak: “Dostojevski deelt de mensen in twee categorieën: een 1e groep - waaronder u en ik - die de wet overtreedt en daarvoor gestraft (moet) worden. De 2e groep begaat ook misdaden maar staat boven de wet, een soort Übermensch, want voor een groter doel mag je doden”. Het is vast geen toeval dat Baug de Russische roman in zijn boek Straf een figurantenrol geeft.

In een van de chicste buurten van Oslo wordt in een badhokje van het Vestkantbad het lijk van de 37-jarige Rossvik gevonden. Wat een natuurlijke doodsoorzaak lijkt, moet al gauw door inspecteur Heming als moord worden behandeld. Als binnen een week meer moorden worden gepleegd, is dit zelfs in Oslo een unicum. Heming voelt intuïtief een samenhang tussen de ogenschijnlijk willekeurige moorden en duikt in het verleden van de betrokkenen. Heming is jong, aantrekkelijk voor vrouwelijke collegae, maar getrouwd en vader van drie kinderen. Omdat zijn vrouw ook een carrière heeft, schippert hij continu tussen zijn werktijden en die van school en crèche. Want Heming haalt de kinderen op en doet zijn deel in huis.
Hier toont Baug direct zijn zwakke kant, want een bekwame rechercheur - m/v - die klem zit tussen werk en gezinsprietpraat, is niet interessant. Als thrillerlezer wil ik deze privésores niet weten. Deze manier van schrijven lijkt een tendens omdat het meer de werkelijkheid zou benaderen. Maar lezen we geen fictie om juist die werkelijkheid te ontglippen? Gelukkig blijft de schade beperkt en wordt er een mooie kwinkslag aan gegeven. Hemings karakter komt niet slecht maar onvoldoende uit de verf. Zijn jeugdproblemen en woedeaanvallen worden nergens uitgediept.

Maar ere wie ere toekomt: wat Baug veel beter kan en ook doet, is het prachtig beschrijven van de 2e verhaallijn die teruggaat naar 1982. We belanden midden in een scène waarin de 13-jarige Kris door pesterige klasgenoten te grazen wordt genomen. Dat dit een terugkerende routine is en getreiter van de grofste soort, is snel duidelijk, ook al wordt niet alles expliciet beschreven. Baug geeft ons een fraaie cliffhanger aan elk einde van deze hoofdstukken. Het treiteren door de etterbakjes escaleert. Kris probeert enigszins terug te vallen op de wat oudere Gunnar en zoekt stilzwijgend zijn bescherming. Maar dan is Gunnar ziek en moet Kris alleen van school naar huis……

De verhaallijnen zijn goed opgezet, vlot en ongecompliceerd beschreven. De plot lijkt voorspelbaar maar verrast uiteindelijk toch. Baugs kracht is ons de krachteloosheid van de diep terneergeslagen Kris te laten voelen. Baug gaat hier mooi de diepte in. Kris’ broosheid en vertwijfeling raken je. Hoe wreed zijn pesterijen als Kris “best wel snapt wat er mis aan hem is” en hij het zijn moeder liever niet moeilijker maakt. Kris drinkt nog liever deze gifbeker tot de laatste slok leeg dan hem met haar of iemand anders te delen.
Straf rekent af met kwelgeesten, die ernstig getreiter als een leuke bezigheid zien. Wij weten allemaal dat dit op scholen gebeurt. Het is enigszins begrijpelijk dat daders - meestal zelf nog kinderen - niet bij machte zijn om de ingrijpende soms levenslange gevolgen voor hun slachtoffer te overzien, maar het maakt ze niet minder schuldig. Het is echter verontrustend dat ouders, scholen en andere omstanders geen flauw benul hebben en pestsignalen niet (willen?) herkennen. In een interview vertelt Baug dat een in 1999 in Noorwegen uit de hand gelopen pesterij, waar hij als journalist nauw bij betrokken was, de basis voor dit boek was. Hij schreef Straf als een soort therapie en literaire wraak. Ik begrijp nu ook waarom hij Kris’ intensiteit zo mooi kon weergeven. Baugs verrassend goede debuut heeft naast spanning ook de zo typerende, rustige uitstraling van de Scandi-thriller. Nog wat bijschaven aan Heming en dan zouden Baug en Heming wel eens twee grootheden kunnen worden.

Erg goed boek. Zeer ontroerend en toch ook heel spannend. Goed plot met op een vreemde manier toch nog gerechtigheid voor wat er allemaal gebeurd is in het verleden.

Nadat in juni de mnd van het spannende boek, in het teken stond van de Scandinavische schrijvers, zijn we er heel wat tegen gekomen. En elk van deze schrijvers brengt op zijn eigen manier met een eigen schrijfstijl zijn thriller onder de aandacht.
Zo ook Birger Baug. In het begin van het boek wordt iedereen van het recherche team een beetje voorgesteld, en raken ze verwikkeld in een moordzaak, die toch veel vraagtekens heeft. Naarmate de zaak vordert komt er aan het licht dat heden en verleden toch wel heel erg in elkaar overlopen. Heeft de zelfmoord van de 13 jarige Kris er iets mee te doen ..
Maar ook zien we dat het hoofd van het team van de recherce zijn huiselijke taken zoals het halen en brengen van zijn 3 kinderen naar de opvang en naar school erg serieus neemt. Het is zelfs zo dat hij dus om vier uur naar huis gaat om te zorgen voor de kinderen, eten te koken en verhaaltjes te vertellen. En ondanks dit geregelde leven, lukt het hem om alles tot een goed eind te brengen.
En dat familie leventje en het moordonderzoek zo samen voegen vereist toch wel vakmanschap, en het is de schrijver gelukt om er een spannend boek van te maken, met een goed geschreven achtervolging, maar ook het ontroerend verhaal van Kris, waarom hij tot zijn daad kwam, en waarbij de emoties hoog oplopen.
Dit is een hele mooie thriller die je blijft boeien en waarbij je meegaat in het verhaal…heel heel goed.

In een kleedhokje van een zwembad in Oslo wordt het dode lichaam van een zevenendertigjarige man gevonden. Aanvankelijk wordt gedacht aan zelfmoord, maar al snel blijkt dat de man vermoord is. Het is nu aan Halvor Heming en zijn team om de moord op te lossen. Dit blijkt geen eenvoudige taak want ze hebben geen enkele aanwijzing.

Niet veel later wordt het lijk van een andere man gevonden. Ook vermoord. Net als bij het eerste lichaam vindt de politie ook nu een vingerafdruk. De eigenaar van deze afdruk is bij de politie bekend dus wordt er jacht op de man gemaakt. Niet veel later wordt ook het levenloze lichaam van deze verdachte gevonden. Het onderzoek kan weer opnieuw beginnen.

Straf, dat het debuut van Birger Baug is, heeft twee verhaallijnen. Het eerste, waarin de moorden gepleegd worden, speelt zich in 2006 af en is het langste van de twee. Het tweede gaat terug naar 1982, waarin de dan 13-jarige Kris de sleutelfiguur is. In dit laatste verhaal wordt Kris gepest door een vijftal klasgenoten, vertelt daar niemand iets over en het wordt ook door niemand gezien. Een dramatische afloop is het gevolg.

Het is al snel duidelijk dat de twee verhaallijnen met elkaar te maken hebben en wat het motief van de moorden is. Als lezer denk je op een bepaald moment te weten wie daarvoor verantwoordelijk is, maar Baug heeft een verrassing in petto. Daardoor ben en wordt je overduidelijk op het verkeerde been gezet. Goed gedaan dus.

Birger Baug hanteert in het boek een prettige schrijfstijl met korte, goedlopende zinnen. Er zit genoeg vaart in het verhaal om de aandacht van de lezer vast te houden. Ook de uitwerking van de personages is voldoende. Waarbij de meeste nadruk wordt gelegd op Heming. Maar ja, hij is niet voor niets de belangrijkste van die personages.

Er is overigens wel degelijk een kanttekening bij het verhaal te plaatsen. Want het is grotendeels wat te veel oude wijn in nieuwe zakken. Het lijkt er namelijk op dat Baug zich heeft laten inspireren door andere thrillers. Want veel situaties lijken op die in andere boeken. Dat gaat helaas te koste van het thema en de originaliteit.

Hoewel Straf een thriller is, gaat het boek wat verder dan dat alleen. Baug beschrijft namelijk heel duidelijk en helder wat de gevolgen van pesten kunnen zijn. Helaas komt dat nog steeds te vaak voor en horen of lezen we hierover in de nieuwsberichten. Misschien dat daarom alleen al het boek het lezen waard is.