Verzamelde gedichten

Geschreven bij Verzamelde Gedichten

V G M N

Als je in Den Haag de Kleine Kazernestraat uit loopt in de richting van de Lange Voorhout, zie je aan je linkerhand op de muur een plaquette. De tekst luidt dat hier op 26 januari 1953 de dichter Martinus Nijhoff is gestorven, in het huis dat behoorde tot de uitgeverij van zijn vader. In zijn handschrift staat naast het portret van de dichter:
'Wie alles verliest, vindt in zijn vaders huis/Dat vele woningen heeft, zijn thuis.'
Als je wat affiniteit hebt met literatuur in het algemeen en poëzie in het bijzonder, gaan er misschien wel dichtregels door je hoofd zoemen – evergreens:
'Ik ging naar Bommel om de brug te zien...' 'Een geur van hoger honing...' 'Ik zoek een reisgenoot... '
Je kunt ze allemaal terugvinden in een beetje somber ogend boekwerk waar de zwarte verticaal geplaatste letters VGMN opvallen: Verzamelde Gedichten Martinus Nijhoff.
Een dichter van formaat en toch een betrekkelijk klein oeuvre.
Zijn debuut, 'De Wandelaar', dat in 1916 verscheen, bestond weliswaar uit gedichten in traditionele (sonnet)vorm, maar ademde de geest uit van de nieuwe tijd: vertwijfeling en desillusie over wat 20 eeuwen christelijke beschaving hadden opgeleverd na een Wereldoorlog. Aan de ene kant kom je veel Bijbelse motieven en beeldspraak tegen, aan de andere kant is de achterliggende gedachte existentialistisch, weinig hoop voor de toekomst, maar een verlangen naar de onschuld en de geborgenheid van de kindertijd: 'Ik droeg nog kleine kleren en ik lag/Languit met moeder in de warme hei.'
Behalve dichter en gezaghebbend criticus was Nijhoff een getalenteerde vertaler. In de Verzamelde Gedichten zijn vertaalde gedichten opgenomen van T.S. Eliot, Edgar Lee Masters, Heinrich Heine, Charles d'Orléans. In de laatste jaren van zijn leven werkte hij voor het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen aan wat later 'het Groene Boekje, Woordenlijst Nederlandse Taal' zou gaan heten. Ook maakte hij in opdracht van de Commissie Psalmberijming van de Nederlandsche Hervormde Kerk een aantal psalmberijmingen die eveneens in de Verzamelde Gedichten zijn opgenomen.
In een bestek van 461 pagina's (inclusief Verantwoording en Register) trekt een 'stoet van' gedichten aan je voorbij die een beeld geven van deze veelzijdige dichter. Er is een brug naar hem genoemd, waar de A2 de Waal oversteekt bij Zaltbommel. Er is een prestigieuze vertaalprijs naar hem genoemd, ingesteld door het Prins Bernhard Cultuurfonds. Er zijn heel wat straten, lanen en plantsoenen in Nederland die zijn naam dragen. Hij ontbreekt in geen enkele bloemlezing.
Hij was een ware 'Dichter des Vaderlands', terwijl deze eretitel pas 47 jaar na zijn dood werd uitgevonden in de Nederlandse literatuur. Toch blijft er iets geheimzinnigs om hem heen hangen, omdat veel van zijn persoonlijke documenten niet meer bestaan. Door hemzelf of nabestaanden vernietigd – maar dat is voer voor biografen. Waarom is er trouwens niet zo'n prachtige biografie van hem geschreven, zoals Wim Hazeu dat heeft gedaan over Vestdijk, Achterberg, Slauerhoff en Marten Toonder?
Het is vandaag 24 januari 2013.
Op de plaquette kun je lezen dat het overmorgen zijn sterfdag is. Op 26 januari 1953 stierf Martinus Nijhoff aan een hartkwaal. Dat is 60 jaar geleden.

Gedichten met diepgang