Canada

Geschreven bij Canada

Weer brengt Richard Ford zijn lezers terug naar het uitgestrekte noordwesten van de VS: Montana, naar een gezin dat op uiteenvallen staat; een thema uit veel van zijn korte verhalen.
Ford is een ware grootmeester is in het neerzetten van wringende situaties waarin goedwillende mensen kunnen terecht komen, zoals bij een goede countrysong, maar net goed zoals Dickens die beschreef. De term kitchensink-realisme, met Carver als belangrijkste representant, lijkt niet meer zo toepasbaar op Ford, die inmiddels meer onuitgesproken diepgang weet te bereiken. Toch leek hem als romanschrijver de spanningsboog van de lange adem nog vaak te ontglippen. De traagheid waarmee zijn roman ‘Canada’ ontrolt doet aanvankelijk het ergste vrezen, maar hier werkt de uiterst nauwkeurige verteltoon perfect. Onsensationeel en misschien daarom zo indringend vertelt de hoofdfiguur Dell in een lange terugblik wat hem als 15-jarige overkomen is. Zijn ouders overvielen – nogal onhandig - een bank en werden thuis, waar de kinderen bij waren, opgepakt. Dell en zijn bitsige tweelingzusje blijven achter waarna zij de benen neemt. Haar broertje wordt meegenomen op een onopvallende vlucht over de grens naar Canada waar hij getuige moet zijn van een dubbele moord. Dat feit kondigt Ford trouwens al een paar keer aan voor het gebeurt. Daarmee versterkt hij de natuurlijke, niet-literaire manier waarop je zo zo’n verhaal zou vertellen.
Erg knap is dat Ford overtuigend de toon treft van de vijftienjarige, tussen puber en volwassenheid. Het goedwillende joch lijkt te onkundig en onhandig om in paniek te raken of om zelfs maar verbaasd te zijn over wat hij meemaakt: het overkomt hem gewoon.
In het eerste van de drie ongelijke delen zet Ford prachtig het gezinnetje neer: een muizige, artistieke moeder die een blaaskaak uit de luchtmacht heeft moeten trouwen. De vader is een goedlachse oplichter die met zijn duistere handeltjes in de problemen komt.
Dell vertelt het met lichte verbazing, als de puber met ouders die hem ergens buiten blijken gehouden te hebben. Toch begint hij te vermoeden dat het niet allemaal klopt wat zijn ouders uitvoeren. Tegelijk speelt er het aantrekken en afstoten tussen Dell en zijn krengerige tweelingzusje, alsof zij samen een eigen huwelijkje te hebben. Zeker als hun ouders uit beeld zijn.
Neutraal vermeldt Dell intimiteiten die tussen hun plaatsvinden. Je vraagt je af of die gewenst of ongewenst zijn, in ieder geval noodzakelijk onder de gegeven omstandigheden.
In het tweede deel schikt Dell zich naar de rauwe omstandigheden waarin hij belandt zo gauw een raak getypeerde, vage vriendin van zijn moeder hem in het afgelegen Saskatchewan dropt.
Op een idiote manier raakt hij ook daar weer betrokken in gedoe van een volwassen opschepper.
Je kunt je afvragen of het dunne derde deel nodig was? Als epiloog werkt in ieder geval het en zet het verhaal ervoor in perspectief. Hier is een universitair docent van 66 aan het woord, die na de roerige periode tussen zijn 15e en 16e blijkbaar niets noemenswaardig meer meemaakte.
Hij lijkt nu in een burgerlijke, brave archetypische Canadees te zijn veranderd, zeker als hij zijn aan lager wal geraakte tweelingzus terug ziet.
Hoogtepunten in het boek zijn Dells puberale overpeinzingen over een volwassen leven dat hem wacht, maar zo’n bizarre wending nam.

Geschreven bij Canada

Helaas heb ik me echt door dit boek heen moeten werken. Gebaseerd op de beschrijving dacht ik dat er wat humor in dit boek zou zitten maar daar is absoluut geen sprake van. Het eerst gedeelte waarin de misdaad gepleegd door de ouders wordt beschreven vond ik nog wel interessant en dit was ook boeiend geschreven, maar daarna vond ik het een serie van scenes die ook nog in herhaling vallen en personages die niet uigediept worden. Dat zal ook wel de bedoeling van dit boek zijn; 'uiteindelijk staan we er allemaal alleen voor', maar die boodschap had ik liever op een pakkende wijze gelezen.
Qua tempo, sfeer en thematiek deed dit boek me aan John Steinbeck denken (Grapes of Wrath en East of Eden). Dus als je van die boeken hebt genoten, zul je misschien ook van Canada genieten.