De geur van kolen

"In oktober 2013 verscheen De geur van kolen van journalist Joep Dohmen. Het boek is een familiegeschiedenis, aan de hand waarvan Dohmen de opgang en neergang van zijn geboorteplaats Heerlen onderzoekt. In de pers kreeg De geur van Kolen echter voornamelijk aandacht vanwege wat Dohmen bestempelde als het tot dan toe ‘onbekende oorlogsverleden’ van Marcel van Grunsven, die van 1926 tot 1961 burgemeester van Heerlen was. Hiervoor zou hij bewijzen hebben aangetroffen in onder meer het Nationaal Archief in Den Haag – ‘Geheime dossiers gingen voor het eerst open.’

Na lezing van De geur van kolen beklijft een beeld van een burgemeester die zeer nauwe contacten onderhield met Nazi’s en NSB’ers, die antisemitische en discriminerende maatregelen van de bezetter uitvoerde en die na de oorlog alleen dankzij zijn contacten in hogere kringen burgemeester mocht blijven. Kortom, het tot voor kort positieve beeld van Van Grunsven als oorlogsburgemeester zou niet kloppen.

Naar aanleiding van de ‘nieuwe feiten’ die Dohmen in zijn boek presenteerde, riep de Heerlense gemeenteraad op tot een hernieuwd onderzoek naar de oorlogsgeschiedenis van de stad – in het bijzonder naar de rol van haar burgemeester. HistoryWorks, een collectief van Limburgse historici, bood daarop aan dat onderzoek uit te voeren. De resultaten daarvan zijn gepresenteerd in het op 17 september gepresenteerde boek ‘Eindelijk een echte burgemeester’. Feiten en fabels over Marcel van Grunsven 1940-1946.

Aan de hand van pas­sages uit De geur van kolen wordt duidelijk gemaakt hoe Dohmen zijn verhaal over Van Grunsven construeert. De oogst stemt ontevreden. Onvolledige en verminkte citaten, weggelaten verklarende informatie en context, suggestieve formuleringen en ten­dentieuze uitleg creëren een beeld van een burgemeester op wie veel aan te merken is. Zo vermeldt Dohmen niet dat zijn voornaamste protagonist in de bronnen letterlijk een ‘querulant’ wordt genoemd en doet hij de gedetailleerde replieken van Van Grunsven af met het zinnetje: ‘In zijn verweerschrift wuift Van Grunsven de klachten weg.’

Van Dohmens claim dat de geraadpleegde dossiers in het Nationaal Archief ons een duistere kant van Van Grunsven onthullen, blijft niets over. Hij is niet verder gekomen dan het overnemen van beschuldigingen aan het adres van Van Grunsven die zeventig jaar geleden geen stand hielden, het ongegrond verdacht maken van het zuiveringsproces door Binnenlandse Zaken en het opkloppen van een onderzoek door een Bijzonder Gerechtshof dat nooit heeft plaatsgevonden.

Dit alles roept de vraag op: is dit een bedrijfsongeval, het gevolg van een te begrijpen gebrek aan kennis of ervaring van een niet-historicus? De onderzoekers hebben de bronnen gezien die Dohmen heeft gezien. Ze hebben vastgesteld welke rel­evante informatie hij weglaat, hoe hij de bronnen misbruikt, hoe hij contexten negeert en het weerwoord van Van Grunsven en anderen niet of nauwelijks weergeeft. De lezer mag oordelen of hier sprake is van geschiedvervalsing. Zeker is dat er sprake is van vooringenomenheid en manipulatie. De nagedachtenis van burgemeester Van Grunsven, die Heerlen met bekwame hand door de onzekere oorlogsjaren leidde, is er in ieder geval nodeloos door bedoezeld.

Bovenstaande is uiteraard slechts een summiere samenvatting van de onderzoeksresultaten, die uitvoerig zijn uitgewerkt in‘Eindelijk een echte burgemeester’."

Zie tevens bijgaande documentaire op youtube: http://youtu.be/3FFVIvu0hkM

Nadat het boek "eindelijk een echte burgemeester" is verschenen blijkt dat van Grunsven helemaal geen duister verleden heeft. Het niet volledig citeren van rapporten gaf een ander beeld waardoor je ook moet gaan twijfelen aan de rest. Blijft de vraag of de "bekendmaking" alleen maar voor marketing doeleinden is. Voor mij een boek zonder waarde!

interessant boek

het boek schetst een mooi verhaal omtrent de groei van de stad Heerlen, de mijnen, de oorlog
en de familie Dohmen. Veel momenten van herkenning, straatnamen van Heerlen waarvan de naam
nu een diepere betekenis hebben gekregen zoals de Bongaertslaan.
Ik heb het boek met veel plezier gelezen en kan het een ieder die Heerlen een warm hart toe draagt
aan bevelen

Bijzonder interessant en informatief boek, met een combinatie van persoonlijke en herkenbare zakelijke beschrijvingen die een goed en volledig beeld geven van de opmerkelijke positie en rol van Heerlen in de tijd van de (sluiting van de) kolenmijnen en de gevolgen daarvan voor de huidige situatie, waarbij een aantal belangrijke personen in meer of mindere mate een cruciale rol hebben gespeeld.

Over Amsterdam zijn boekenkasten vol geschreven. Serieuze studies, luchtige kronkels, meeslepende romans, intieme biografieën. Je kunt de stad uittekenen zonder er ooit te zijn geweest. Hoe anders is het met Heerlen. Over Heerlen ken ik geen enkel boek dat interessant genoeg is, en dus is Heerlen dat ook niet. Maar nu – Joep Dohmen is er in geslaagd om het in grauw gesluierd aanzien van Heerlen een gezicht te geven. Niet om te behagen en er een mooi blozend kleurtje aan te geven. Niet om er mee af te rekenen door de sluier bruut te verscheuren. Wel door het verhaal van Heerlen te vertellen aan de hand van een familiegeschiedenis. Zijn familie, zijn geboortestad. Dit boek past in het genre van Geert Mak’s Eeuw van mijn vader. Maar met twee verschillen. Het is een boek van Joep Dohmen. En het is hèt boek over Heerlen.

Joep Dohmen beschrijft in zijn boek “De geur van kolen” op een mooie journalistieke en analytische wijze de geschiedenis van zijn geboortestad Heerlen. De auteur gaat op zoek naar zijn familiegeschiedenis en ontdekt het echte verhaal van Heerlen. Hij schets een beeld van Heerlen in het tijdsperk van de steenkolenmijnen, de periode ervoor tot en met het Heerlen na het sluiten van die mijnen. Een beschrijving van een stad in korter dan één eeuw, een in hoog tempo groeiende stad en een stad die ook weer razendsnel versombert en versobert. De auteur schuwt daarbij absoluut niet om de machtige invloed van katholieke kerk en politiek op de Heerlense gemeenschap te benoemen. Het is een realistische beeld dat Limburgers van 50 jaar en ouder zeker zullen herkennen. Niet in Heerlen maar wel in Zuid-Limburg geboren, herken ik mijn eigen jeugd en de verhalen van mijn ouders over hun leven en werk in de oorlogstijd, over de macht van de katholieke kerk, het belang van het verenigingsleven, wat de buren er wel niet zullen vinden en over de ontwikkeling en macht van de lokale politiek. Door dit boek “De geur van kolen” begrijp ik het ontstaan van alles hetgeen de schrijver in zijn eerdere boek “De vriendenrepubliek” beschrijft nog beter. Maar door de tijdsgeest van toen in ‘De geur van kolen” te beschrijven begrijp ik vooral de keuzes van mijn ouders van toen veel beter. Een aanrader, niet alleen voor mensen met Limburgse roots.

Het boek verhaalt over drie generaties Dohmen, die de opkomst en de bloei en de neergang van de mijnindustrie in Heerlen meemaken. Belangrijke thema’s in het boek zijn:
• De allesoverheersende rol van de katholieke kerk
• De macht van bestuurders; politiek, vakbonden
• De onmacht van de mijnwerker
• De overrompelende groei van de stad Heerlen
• Het gebrek aan toekomstvisie
• Het ingeboren lot van de (roof) industrie.
• De rol van Den Haag
• Verklaring van de titel van het boek
Ik heb me altijd afgevraagd waarom het Maastricht wel lukte om werkgelegenheid te scheppen en waarom Heerlen niet. Het boek van Joep Dohmen geeft hier een redelijk antwoord op. Het boek levert mij een aantal nieuwe gezichtspunten op; te weten:
1. Een stad dient een visie te hebben; wat wil ik uitstralen en waar wil ik voor staan
2. Inwoners dienen een binding te hebben met de stad en de buurt
3. Er dient vooral een strategie te zijn voor langere termijn; minimaal 20 en verder; van die strategie dient niet afgeweken te worden
4. Bestuurders van een stad dienen gecontroleerd te worden door beroepsbeoefenaren
5. Mijnbouw; gaswinning; dat is roofbouw