Kluge The Haphazard Construction of the Human Mind

Geschreven bij Kluge

Het idee achter het boek was goed; evolutie bouwt systemen op systemen, en op die manier kunnen we psychologische eigenaardigheden verklaren. Want de auteur stelt, het brein is een "kluge", een wat onhandige oplossing voor problemen, en daarom met wat fouten of beperkingen. Aan de hand van de volgende domeinen; geheugen, genot, geloof, keuze, taal en klachten, onderbouwt de auteur het concept van de "kluge". Dat onderbouwen is nogal oppervlakkig, erg diep gaat de auteur niet in op de voorbeelden van de verschillende domeinen. Met het overgrote deel van de voorbeelden was ik al bekend, en de auteur herhaalt deze inzichten en geeft er een evolutionare spin aan. Dat zou niet erg zijn als het diepgaand was, en breder, maar dat is het niet. Het is er slechts om het idee van het brein als kluge concept te ondersteunen. Wat op zich niet zo'n slecht idee is, maar slecht geondersteund wordt.

Als je een boek zoekt om alleen de psychologische eigenaardigheden, wat men denkfouten noemt, dan ben je beter af met bijvoorbeeld You are not so smart door David Mcraney, wat misschien slechts een opsomming is maar wel volledig is. Kluge, behandelt slechts een klein aantal.

Evolutionare psychologen maken nogal eens de fout door zo goed als overal een aanpassing in te zien. Dat is hier niet het geval. Maar toch vind ik het "kluge" concept alleen niet voldoen, en ik vraag mij af of wat wij bijvoorbeeld denkfouten noemen, wel fouten zijn. Nassim Taleb suggereert bijvoorbeeld, dat wat wij als denkfouten of irrationeel zien, juist voordelig is. In die zin; zijn die beperkingen wel dergelijk beperkingen? Hiermee is het boek het met mij misschien eens; het brein kost veel energie, in evolutionair perspectief zou het juist voordelig zijn om simpel te blijven. Die fouten zijn er niet zozeer, of alleen, omdat het brein een klungelige oplossing is maar gewoon omdat het werkt. Het is misschien wel niet eerlijk om het als gebrekken te zien. Daarbij, onze cultuur bevooroordeeld met name rationeel denken en waarheid en het is vanuit zulk oogpunt dat het gebrekken zijn. Vanuit een ander perspectief, zou je kunnen stellen dat het brein juist logisch werkt; zo goed als mogelijk of kosten-effectief en zo voort en zo voort.

Het idee dat het brein een wat knullige oplossing is, vind ik een prima idee, maar die gebrekken die er zijn werken wel. Of anders gezegd, het werkt niet in het nadeel. Dus ik zou het niet aanpassingen willen noemen, maar om het slechtst te reduceren tot fouten, vind ik onvoldoende. Er is meer aan de hand, het brein heeft hoogstwaarschijnlijk limieten, zowel in energie als door de fundatie. Dat laaste wat het boek wel stelt, maar niet diep op in gaat. Ook is jammer dat er weinig aandacht wordt geschonken aan alternatieve theorieën. Zo is de auteur vermoedelijk correct om te stellen dat we psychische klachten als mogelijk aanpassing onwaarschijnlijk zijn en gewoonweg foutjes zijn, maar toch zou het interessant zijn om die alternatieven dan te ontkrachten. En zo zijn er bijvoorbeeld theorieën die bepaalde psychische klachten als extremen zien van een spectrum, of bijproducten.

Het boek blijft dus oppervlakkig en dat is jammer, want het idee is op zich goed. Het brein is uiteindelijk niet perfect, het heeft bepaalde beperkingen, limieten en fouten. Maar wat zijn fouten? Wat zijn de limieten? Waarom zijn die er? Zijn ze er, omdat er niet genoeg selectief nadeel tegen ze is? Of brengt het alternatief juist nadelen met zich mee? Etc. Maar het boekt neemt een paar inzichten, en stelt dan simpelweg "kijk het brein is een onhandige oplossing, een kluge" aan de hand van de deze inzichten en dat is het.