Ontij

Bij het lezen van Ontij, de nieuwe roman van de Colombiaan Tomás González, ontkwam ik er niet aan te moeten denken aan zijn beroemde landgenoot Gabriel Garcia Márquez. Niet alleen vanwege de geografische situering in Colombia, maar vooral vanwege de magisch realistische passages met doña Nora in het boek.

Ontij gaat over een man (‘de vader’) die met zijn twee zoons, de tweeling Mario en Javier, gaat vissen wanneer alle andere vissers, ook de grootschalige vissersvloot aan wal blijven, vanwege het naderende ontij. Het bliksemt al in de verte en het gaat stormen.

De moeder, doña Nora, hoort stemmen en het is niet duidelijk of zij gek geworden is door de stemmen, of dat zij omdat zij gek geworden is, stemmen hoort. De vader heeft doña Nora ingeruild voor een jongere vrouw, doña Iris.

Ontij is mooi gestructureerd, waarbij de roman begint met de voorbereidingen op de zeetocht en de bevoorrading van de boot waarmee de vader en zijn zoons zullen gaan vissen. Mario is twee uur ouder dan Javier en zijn wens dat hij nooit geboren was doet mij denken aan de bijbelse Kaïn en Esau. Zoals Mario het meeste voorbereidende werk doet, terwijl Javier nog in zijn hut ligt te lezen, lijkt Javier net als de bijbelse Abel en Jacob de lichte voorkeur van de vader te hebben.

Het naderende ontij van de storm is symbolisch voor de naderende broeierige verhouding die er heerst tussen de vader en zijn zoons en de onrust in het hoofd van doña Nora. Naarmate de storm sterker wordt en dichterbij komt, neemt zowel de onrust in het hoofd van doña Nora toe en barst de storm tussen de vader en zijn zonen los.

In Ontij wisselen het vertelperspectief zich af tussen de vader en zijn twee zoons en degenen die aan wal wachtend achterblijven; doña Nora, maar ook de verschillende hotelgasten en de huurders van de strandhutten. Deze afwisseling zorgt ervoor dat de spanning in het verhaal met het aanzwellen van de storm, de verhoudingen tussen de vader en de twee zoons en het onrust in het hoofd van doña Nora, maar ook bij de andere mensen aan wal toeneemt.

Het taalgebruik in Ontij vond ik verwarrend. Aan de ene kant is er een prachtig verzorgde schrijfstijl wanneer de alwetende verteller aan het woord is, maar wanneer dan de verschillende personages aan het woord zijn is ‘elkaar’ vervangen door ‘mekaar’, ‘heeft’ door ‘heb’ en ‘dan’ door ‘als’. Waarschijnlijk is dit bedoeld om uit het Spaans vertaalde straattaal weer te geven of heeft de vertaler het Spaanse accent van de Colombiaanse Atlantische kust proberen mee te vertalen, maar voor mij werkte het niet en leidde het af. Het wisselen van het vertelperspectief tussen de gebeurtenissen op het strand en op zee, werken verdiepend, maar ook in zekere zin vertragend. Het gaat toch vooral om de vader en zijn twee zoons en de elementen op zee.

De sterkste passages van Ontij vinden plaats op zee wanneer de vader en zijn twee zoons strijden tegen de zee en tegen de vissen die ze wanhopig proberen binnen te halen, maar ook tegen elkaar en vooral tegen zichzelf.

Met dank aan De Club van Echte Lezers voor wie ik dit boek mocht lezen en recenseren.

In het oog van een naderende storm varen vader en zijn twee zoons, de tweeling Javier en Mario uit om te vissen. Geen recreatie vissen, maar vissen als voedsel voor het restaurant van de vader. De naam van vader komt in het verhaal verder niet voor. Het verhaal wordt vanuit diverse perspectieven verteld. De gasten, personeel e.d hebben allemaal zo hun mening over dit trio. De moeder van de tweeling Nora woont in een van de strandhuizen. Ze hoort stemmen en kan behoorlijk tekeer gaan. Soms krijgt ze kalmeringsinjecties en moet ze vastgebonden worden. De vader woont met zijn jongere vriendin en baby ook in een strandhuis. De korte verhalen van de anderen halen de vaart en ritme enigszins uit het verhaal. Het geheel beslaat 26 uur en elk hoofdstuk bevat een tijdstip. Het laatste deel van het boek, de laatste uren zijn eigenlijk waar het om draait, de golven, de storm, de haat naar de vader en de zwakte die de vader voelt. Voor de baby heeft hij tedere gevoelens. Het boek blijft aan de oppervlakkige kant. Dat is jammer omdat er ingrediënten in het boek zitten die mooi uitgediept kunnen worden. De vertaling is soms belabberd, populair taalgebruik en in plaats van “heeft” gebruikt de vertaler “heb” wat aan plat Nederlands doet denken..

Wat heeft Zeus te maken met het verhaal in deze onheilspellende roman? Zeus is de oppergod van de oude Grieken, heerser over hemel en aarde, vader van de goden en de mensen, God van het licht en de donder en bliksem en gewapend met onder andere de bliksemschicht. Zijn rol zal blijken uit de onwaarschijnlijke fysieke en innerlijke strijd die uitgevochten zal worden op volle zee.
In een schilderachtig decor waarbij de stranden wit zijn, de zee normaliter rustig en het eten heerlijk, bezit de mensenhatende vader het strandhotel Zeestrand. Zijn zoons, de tweeling Mario en Javier, hebben een bloedhekel gekregen aan hun vader, hij kan geen greintje waardering opbrengen voor de jongens, hun moeder Nora heeft hij tot waanzin gedreven.
In twee verhaallijnen die elkaar afwisselen komen steeds meer details naar buiten hoe het vakantieparadijs er werkelijk uitziet. Er is slecht weer op komst, maar toch bepaalt de vader dat er gevist gaat worden. Doel is een dag en een nacht achter elkaar te gaan vissen om een paar honderd kilo vis te vangen. Het verhaal wordt langzaam opgebouwd, golven worden steeds hoger, vissen worden groter en lijken mythische proporties te krijgen, de vader raakt gewond en verzwakt.

Aan de kust spelen heel andere zaken. Nora is niet meer helemaal compos mentis, zij hoort stemmen in de vorm van het 'koor der profeten', ze bepalen te pas en te onpas Nora’s leven. Die passages zijn schitterend beschreven, niet dat de stemmen altijd het beste met haar voor hebben, integendeel. Nora is ervan overtuigd dat er een complot tegen haar gesmeed wordt. Zij waant zich de Koningin van Perzië en haar man is Koning. In werkelijkheid heeft haar man inmiddels een ander liefje en een zoontje. Maar dat neemt niet weg dat Nora nauw verbonden is met het wel en wee van haar man en zoons op de ruwe zee.
Ook de gasten worden voorgesteld, soms stellen ze zich zelf voor, dit geeft goed de sfeer weer van het leven in het paradijselijke vakantieoord.

Door het hele boek meandert de bliksem als leidmotief. Een dreigend motief ook, de oude Grieken zouden zich aangesproken voelen door Zeus die hen een donderpreek geeft. En zo lijkt het ook in dit boek te gebeuren.
Dit mythisch wezen zal hier orde op zaken stellen uit onvrede wat er allemaal gebeurt op dit stukje zee en strand waar mensen elkaar het licht in de ogen niet gunnen en waar het kwaad - dat bezit genomen heeft van de mens - vernietigd moet worden. De spanning is dan ook te snijden wanneer de vader verzwakt in die boot ligt en in het pikkedonker ligt te kermen. Je zou denken dat de mens nederig wordt in deze positie.
Het wordt een gedenkwaardige nacht. Vissen van meer dan tweehonderd kilo laten zich niet zomaar overmeesteren. Beelden van de klassieker ‘De oude man en de zee’ van Ernst Hemingway dringen zich op, maar ook de De Leviathan, het Bijbelse zeemonster uit de oertijd.

Parallel aan de fysieke strijd met de enorme vissen loopt de onderlinge broedertwist van de jongens. Ze haten hun vader en krijgen de kans hem te doden. De afwegingen van de jongens, hun verbale en non verbale communicatie en de reactie van de vader, die ook niet achterlijk is, vormen tijdens een fiks aantal pagina’s een spannend schouwspel. Daarbij kijken we ook in de ziel van de personages, hun innerlijke dialogen zijn essentieel voor het begrijpen van hun handelingen. Mooi is het verschil tussen de twee broers, ze lijken in niets op elkaar en komen geregeld met elkaar in conflict.
Ook aan land woedt de storm en Nora heeft het zwaar met al haar stemmen. Soms is er feest, dat kan erg vermoeiend uitpakken.

Het boek heeft een spannend verloop en zonder iets te verklappen over de plot, kan ik wel zeggen dat het nogal verrassend eindigt. Ik had er even moeite mee, maar het enigszins filosofische einde past goed bij het thema. Je kunt het boek daarom ook niet makkelijk meteen wegleggen, beter is het om het verhaal even te laten bezinken en daarna nog eens wat stukjes te herlezen.

Dit boek houdt de lezer een spiegel voor, maar dan wel een van rookglas. Donker getint, beangstigend invoelbaar. Of niet?

Een tot waanzin gedreven moeder, een tiran van een vader en een tweeling. De tweelingbroers Mario en Javier staan door het verknipte karakter van hun vader behoorlijk haatdragend in het leven. Een goed voorbeeld hebben ze nooit gekregen, dus waar baseren ze hun huidige handelen op? Kun je een geweten vormen zonder een adequate opvoeding? En hoe werkt dat bij een tweeling?

Tomás González beschrijft een gespannen tafereel aan de Caribische kust. Wanneer vader overboord slaat en de zoons voor een akelige keuze worden gesteld, komen lang weggestopte frustraties naar boven.

Een prachtig verhaal waar in geschillen tussen gezinsleden leidt tot spanning en levensbedreigende situaties.
Maar ook een verhaal met een verrassende Plot

Geschreven bij Ontij

Ontij begint atmosferisch met de broers Javier (jonger en belezen) en Mario (ouder en stoïcijns) die aan de drugs zijn (“cocaïne en heel af en toe amfetamine, om de eentonigheid van het leven aan zee te doorbreken”), hun vader haten en samen met hem gaan vissen om 4.00. Dan is er ook nog de moeder van de jongens, Nora, die een koor aan stemmen met zich meezeult als ze op het strand wandelt, en die door tweeling liefkozend gekkie wordt genoemd. Het onweer op zee wordt afgewisseld met de gedachten van strandbezoekers en zo vordert het verhaal uur naar uur, waarbij de spanning op de boot oploopt én Nora ook gewelddadige gedachten blijkt te ontwikkelen.

Het vissersbestaan is hard en eentonig, hoewel de heren goed geld aan de toeristen verdienen en ze terwijl ze vissen in een flow terechtkomen waar menig Nederlander met een kantoorbaan jaloers op zou zijn. De haat tussen Mario, Javier en hun vader werd voor mijn gevoel te weinig geduid/onderbouwd, waardoor het een beetje kunstmatig aanvoelde voor me. Het boek leest verder makkelijk weg door de korte hoofdstukken die rond de uren van de dag zijn ingericht. Maar uiteindelijk gebeurt er vrij weinig na de opbouw gedurende de hele dag en breekt de nieuwe dag aan zonder dat er iets voor de karakters fundamenteel veranderd lijkt te zijn. Dit vond ik jammer zorgt er voor, ondanks de sfeervolle beschrijvingen van de Colombiaanse kust, dat ik verwacht dat Ontij me als verhaal niet sterk zal bijblijven.

Atlas Contact bedankt voor het recensie-exemplaar dat ik heb mogen ontvangen via de Club van Echte Lezers.

Een vader, zijn waanzinnige vrouw Nora en hun tweelingzonen Mario en Javier zijn de hoofdpersonen in “Ontij” dat zich in een Colombiaanse kustplaatsje afspeelt.
De vader is eigenaar van strandhotel Zeestrand en visser. Op een dag gaat hij met zijn zoons op zee vissen om de vangst aan zijn hotelgasten te kunnen serveren. Er dreigt storm, maar daar trekt de vader zich niets van aan. Andere vissers uit de omgeving raden het hem af, zelf gaan ze met dit weer de zee niet op. Volgens hen is het duidelijk dat de vader geen verstand heeft van het weer en de zee.
De zoons moeten mee of ze willen of niet. De vader vindt hen maar lapzwansen en scheldt veel op ze. De zoons haten hun vader. Dit wordt mede veroorzaakt door de manier waarop de vader hun moeder behandelt. Van haar houden ze wel veel.
Het boek beschrijft de gebeurtenissen van een etmaal, ’s morgens 6.00 uur tot de volgende dag 6.00 uur, met een slothoofdstuk een maand later.
Er lopen verschillende verhaallijnen door elkaar.
Enerzijds het verhaal van de vader en zijn zonen, afwisselend door elk van hen verteld.
Anderzijds het verhaal van de mensen die bij het strand achterblijven.
Aan boord van het schip loopt de spanning op. Vader en zoons worden steeds onvriendelijker tegen elkaar. Maar ook de zee wordt steeds grimmiger en alles dreigt mis te gaan als storm en onweer hen inhalen.
Aan wal komen verschillende gasten aan het woord. Zij vertellen over zichzelf, geven hun mening over vader en zoons, en over Nora. Ze hebben medelijden met haar of vinden haar gedrag lastig.
Ook Nora zelf is regelmatig aan het woord. In haar waanzin hoort zij stemmen, omschreven als een koor van profeten, ziet zij iemand die zij Carlota noemt, haar aartsvijand, die alle kwaad naar haar toestuurt.

De verhalen van de gasten hebben niet echt een toegevoegde waarde en doen afbreuk aan het stormachtige en heftige van de rest van het verhaal.
Bij de gesprekken in de boot voel je de spanning tussen vader en zoons. Hoe zij elkaar met woorden uitdagen, de bevelen van de vader, het commentaar van de broers. Alles werkt toe naar de climax, waar de broers het tegen elkaar op moeten nemen om in een innerlijke strijd een ethische keuze te maken als de vader overboord slaat.
De gedachtespinsels van Nora zijn angstaanjagend, de beschrijving van wat zij in haar waanzin ziet en voelt, is prachtig geschreven.
De verhalen op het schip en van Nora staan in schril contrast met het gangbare beeld van witte stranden, een stralende zon en vakantie. Het echte leven tegenover het gedroomde leven.

Waarom de vertaler ervoor gekozen heeft “heb” te schrijven waar het “heeft” moet zijn en “als” waar het “dan” moet zijn, is mij een raadsel. Het vermindert het leesplezier en doet afbreuk aan het verder poëtisch te noemen taalgebruik.

Tomás González (1950, Medellín) studeerde filosofie, was barman in een nachtclub in Bogotá, fietsenmaker in Miami, werkte in New York als journalist en vertaler. Hij keerde na twintig jaar terug naar Colombia. Zijn debuutroman “Eerst was er de zee” verscheen in 2016 in het Nederlands.

Wat maakt 'Ontij' memorabel? De sfeer die op elke pagina drukkender wordt speelt daar een grote rol in. Als lezer heb je het gevoel dat je zelf op de boot zit met de twee broers en de vader. Misschien waren de scènes waarbij je de gekte van de moeder van dichtbij meemaakt nog schrijnender.

Naarmate de storm vordert, laait de woede hoog op. En dat geldt eigenlijk voor alle personages. Ze strijden op hun eigen manier met hun demonen. Sommige kwelduivels zijn zichtbaar en andere zijn onzichtbaar, toch hebben ze allemaal hun eigen manier om de personages te beïnvloeden.

De rode draad in het verhaal zijn de onderlinge verhoudingen in het gezin met de volwassen tweeling. Ook al drijven de vier gezinsleden steeds verder van elkaar af, toch is er nog steeds een sterke gevoelsband tussen hen die ze niet willen of kunnen verbreken. Deze situatie is verstikkend en zorgt voor een grote spanningsboog. De situatie is eigenlijk onhoudbaar en toch kiest niemand ervoor om gewoon weg te gaan, ergens roept het een moorddadige drang op en dat is vrij verbazingwekkend.

'Ontij' telt 'maar' 190 pagina's en slaagt er toch in om de personages volledig tot hun recht te laten komen. Met enkele rake beschrijvingen plaatst González een beeld in het hoofd van de lezer. Een beeld dat je niet meer loslaat en zeker intrigerend werkt. Je kan zelfs spreken van een wat karikaturale neerzetting van de personages, aangezien ze het hele boek in de vorm blijven waarin ze het in het begin gepresenteerd worden.

Ook al kan González met weinig woorden een goed beeld scheppen, toch voel je je als lezer soms wat verloren in de waanzin. Vooral als ook de nevenpersonages aan bod komen, vraag je je wel eens af waarom hij voor deze stijl heeft gekozen. Het is verwarrend om alle draadjes te ontrafelen die de personages met elkaar verbinden en vooral het nut daarvan ontgaat de lezer soms. Het past allemaal precies in elkaar, maar je moet er wel van houden om uit balans gebracht te worden door een boek.

'Ontij' smaakt eigenlijk naar meer. De beknopte vorm heeft een enorme aantrekkingskracht, maar laat je ook met een onverzadigd gevoel achter. Dat zorgt ervoor dat je na het lezen wat verdwaasd achterblijft. De realiteit dringt zich weer op en je moet het beklemmende gevoel even van je afschudden. González brengt met 'Ontij' een sfeerrijke ode aan een ontwricht gezin.

Dit is een verhaal over haat, maar ook over liefde. Over een mentale oorlog, een strijd over het recht van de sterkste.
Een zeer eenvoudig resort - met zo mogelijk nog eenvoudiger strandhuisjes, een levensmiddelenzaakje en een restaurant waar het menu nooit wisselt - wordt gerund door de zesentwintigjarige tweeling Mario en Javier, en hun vader. Dé vader, want gedurende het verhaal blijft de afstandelijke en dominante man verder naamloos. De relatie tussen de tweeling en de vader is, op zijn zachtst gezegd, niet liefdevol, wederzijds respect is ver te zoeken en minachting wordt niet onder stoelen of banken gestoken. Dat hun vader consequent 'de vader' wordt genoemd, maakt duidelijk dat er sprake is van een afstandelijke relatie.
Mario en Javier verschillen behoorlijk van elkaar. Waar Mario de meest introverte en gevoelige van het stel is, is Javier degene die voorheen openlijk de strijd met zijn vader aanging. Zijn grote passie voor boeken en lezen heeft hem geholpen zich te leren beheersen. Beiden gebruiken ze verdovende middelen, om de verveling en een leven dat hun nog maar weinig verrassingen biedt wat draaglijker te maken.
Het grote verdriet van de jongens is de gesteldheid van hun moeder Nora, die ze liefkozend 'ons gekkie' noemen. Ze woont in een eigen huisje en wordt geplaagd wordt door stemmen, een koor van profeten. Met name de gevoelige, zwijgzame Mario heeft het daar heel moeilijk mee. De jongens verwijten het hun vader dat hij de oorzaak is van haar wanen.
In de belangrijkste verhaallijn volgen we ruim vierentwintig uur de vader en de tweeling, die uitvaren om een nieuwe voorraad verse vis te vangen voor het restaurant. In deze microkosmos is de sfeer broeierig en lopen de spanningen hoog op. Het heeft kenmerken van de Bijbelse strijd tussen Kaïn en Abel. De uitdrukkelijke vermelding dat Mario twee uur ouder is dan Javier, maakt de vergelijking aannemelijk. De strijd met hun vader en de liefde voor hun moeder geven ook raakvlakken met het verhaal over Oedipus.
In wisselende perspectieven komen de achterblijvende personages, door middel van innerlijke monologen en stream of consiousness, aan het woord. Allemaal geven ze een stukje informatie prijs over het vakantieleven, hun gedachten over het gezin van de beheerder en het gevaar van het naderende onweer.
Op de boot wordt de rivaliteit uitgevochten, zwijgend of verbaal, ze staan elkaar letterlijk naar het leven. De hoeveelheid gevangen vis wordt snel groter, maar ook de zwarte wolken, donder en bliksem naderen met grote vaart. De auteur weet de minachting, haat, boosheid, verachting en dreigende sfeer prachtig en invoelbaar te beschrijven. De dreiging van het onweer spat heel onheilspellend van het papier af. Helaas dooft deze dreigende sfeer ineens uit als een nachtkaars en vervolgt het verhaal zich.
De rollen verschuiven zich langzaam. De rustige Mario wordt de meest boze en nu is het Javier die de gemoederen probeert tot bedaren te krijgen. Toch komt er, heel verrassend, ook een kleine kentering in het gedrag van de vader, - hij weet er op bladzijde 183 zelfs nog een complimentje uit te persen - nadat hij door omstandigheden in het nauw is gedreven.
Herhalingen werken versterkend in een verhaal, maar wanneer ze in de vorm van 'de zon beukte' een paar keer letterlijk terugkomen stoort het mij soms.
Bevreemdend consequent wordt de schrijfstijl van de gedachten van alle personages doorgevoerd. Denk hierbij aan 'hij heb', 'geeneens', 'lou loene' en dergelijke. Dit maakt dat de personages zich allemaal op dezelfde manier uitdrukken.
Dit, samen met de snel verdwijnende dreiging, laat me een beetje op mijn honger zitten en nog een poos kauwen op het verhaal.
Het verhaal an sich is mooi. Tussen de krachttermen door, is het beeldend proza prachtig, wanneer over de natuur, de zee, het weer wordt geschreven. Een verhaal met potentie, dat ik gewoon nogmaals ga lezen.