Uit het transformatiemoeras De 5 faalfactoren die organisaties in hun greep houden

Menno Lanting bespreekt de vijf faalfactoren bij de digitalisering van organisaties die hij gedestilleerd heeft in zijn gesprekken met organisaties die al een transformatieproces doorlopen hebben, zoals Stena Line (focus op AI), McLaren (focus op data-analyse) en Philips (focus op interactie met het ecosysteem). Deze aanpak is verfrissend in een managementboekenwereld waarin de ene succesformule na de andere het levenslicht ziet. Lanting wijst op het belang van leren bij transformaties: “Het enige echte einddoel van de digitale transformatie, maar ook het middel om daar te komen, is de creatie van een lerende organisatie die een bijdrage levert aan een ecosysteem.”
Volgens McKinsey is de digitale transformatie van onze fysieke wereld tijdens het afgelopen coronajaar met zeven jaar versneld. Wat we een digitale transformatie noemen is volgens Lanting echter vaak eigenlijk een digitale optimalisatie. “Of het is zelfs een digitale reparatie: een soort hoognodige inhaalrace omdat men veel te laat geanticipeerd heeft op de overgang van het analoge naar het digitale tijdperk. Je gebruikt namelijk digitale technologie om (grotendeels) hetzelfde te doen wat je al deed, alleen dan sneller, beter of goedkoper. Laat ik direct zeggen dat er helemaal niets mis is met digitale optimalisatie. Sterker nog, je kunt er heel succesvol mee zijn en het vormt tegelijk het fundament voor een eventuele digitale transformatie, maar digitale optimalisatie en digitale transformatie zijn twee heel verschillende dingen. En die vragen ook elk om een heel andere aanpak en leidden ook nog eens tot uiteenlopende uitkomsten.”
In dat kader gebruikt Lanting de metafoor van de snellere rups (optimalisatie) of de vlinder (transformatie). “Het ultieme doel van de digitale transformatie is dan ook het worden van een lerende organisatie, die flexibel en wendbaar genoeg is om veranderingen te absorberen, maar ook zelf aan het stuur van de verandering zit. Zo kan een organisatie haar eigen kennis en sociale kapitaal optimaal inzetten en benutten, maar ook uitwisselen met het netwerk waar ze deel van uitmaakt. De sleutel ligt dus niet in de adoptie van nieuwe technologieën, maar vooral in de vraag hoe goed de organisatie die kan adopteren en implementeren. Een ‘lerende organisatie’ zorgt voor een strategie, context, structuur en cultuur die mensen in de organisatie in staat stelt om optimaal te leren, terwijl ze tegelijkertijd bestaande aannames tegen het licht houdt en er indien nodig afscheid van neemt. Een lerende organisatie ‘zijn’ is een proces dat voortdurend onderhouden moet worden. De cruciale vraag is: kunnen we het tempo waarin de organisatie leert (drastisch) verhogen?”
Het boek bevat maar liefst 415 noten voor verdere verdieping en er wordt gebruik gemaakt van krachtige visualisaties die de complexiteit van de digitale transformatie vereenvoudigen. Het boek heeft met tal van citaten de stijl van Lantings latere werk. Oneliners ontspruiten immers aan diepe inzichten. Maar er is ook ruimte voor reflectie. Lanting betoogt dat wanneer een organisatie slaagt in de digitale transformatie, dat niet per se een ‘betere’ organisatie oplevert, laat staan een betere wereld. “Dat is ook niet het doel van welke transformatie dan ook. Het is eerder een noodzakelijke aanpassing aan een nieuwe werkelijkheid, waarbij die ‘nieuwe werkelijkheid’ minimaal net zoveel kansen en uitdagingen biedt als de ‘oude’.”
Met andere woorden: er valt nog genoeg te leren.

"Uit het transformatiemoeras" is na "Olietankers en speedboten" het 2e boek wat ik van de Menno Lanting las. Dit boek is wederom een zeer leesbare uiteenzetting van overduidelijk heel veel online research en persoonlijke gesprekken (allen keurig genoemd in de bronvermelding).

Het hart van het boek bestaat uit de 5 faalfactoren die - voorzien van een cryptische titel duidelijk - worden beschreven. Het knappe is dat het Menno gelukt is uit heel veel bronnen een leesbaar verhaal te creëren zonder dat het begint te duizelen. De mix van "echte" voorbeelden bij Nederlandse bedrijven die onderbouwd worden door aanvullende bronnen maakt het geheel zowel geloofwaardiger als tastbaarder. De conclusie en infographics aan het einde van elk hoofdstuk zijn goed verwoord en kunnen zo de weg vinden naar de managementvergadering.

Als kers op de taart, verscholen achter de 5 faalfactoren, staan circa 25 transformatie-mythen genoemd en wat bij elk van de mythe de realiteit is.

Ik vond het een goed en interessant boek en zou het aanbevelen aan bestuurders die bewust van hun eigen kennis stappen willen maken bij het laten slagen van hun digitale strategie. Of zoals Menno schrijft: "je hebt geen digitale strategie, je hebt een strategie in het digitale tijdperk."

Na jarenlange ervaring met digitale transformaties is dit boek fijn om bevestigingen te vinden en weer concrete handvatten te vinden om door te pakken.
Alleen enkel hoofdstuk 6 is al de reden om dit boek te lezen. Menno schrijft: ‘ In de meeste organisaties zijn er genoeg ideeën voor digitalisering; de vraag is hoe je daar een logische samenhang in aanbrengt die zorgt voor ondersteuning van de gekozen strategie.‘ dat slaat de spijker op zijn kop. Dat de meeste transformaties vaker optimalisaties zijn is ook een sterke conclusie. En dat is ook prima maar dan is een aangepast aanpak nodig.
Dus zit jou bedrijf ook in een ‘optimalisatie’ ;-) zeker dit boek of minimaal hoofdstuk 6 lezen!

Bedrijven die met een digitale transformatie beginnen zien een goede start, de winst neemt toe. Maar al snel vlakt dit af, ondanks voortdurende investeringen blijven de resultaten gelijk. Ze zitten vast in een moeras en de transformatie kost meer dan het oplevert. Hoe dan? Via 5 faalfactoren en heel veel praktijkvoorbeelden hoe je die faalfactoren overwint.
Zoals alle boeken van Lanting, barst het uit zijn voegen van de voorbeelden uit de praktijk, ik vind dat heel erg inspirerend. Visionaire ideeën maar aantoonbaar géén luchtfietserij. Met het ‘nepgeld’ van Stena Line, het $1 miljard wat AT&T aan talentontwikkeling besteedde, de niet van echt te onderscheiden digitale Menno’s van Soul Machines, de gezondheidsdata van Alibaba (nee toch!), de gedragsbadges van Humanyze. En nog veel meer. Met al deze ideeën kun je als organisatie zèlf de aanpak in elkaar puzzelen, leren van wat werkt en niet werkt in jouw specifieke situatie.

Het boek is mooi uitgevoerd qua kleurgebruik en tekeningen. Elk hoofdstuk sluit af met een conclusie en met een visuele, infographic-achtige samenvatting. Door de grote hoeveelheid voorbeelden en quotes had ik heel regelmatig de behoefte om van een onderwerp meer te weten. Van de data-analyse activiteiten van McLaren, maar ook van de gedragsbadges Humanyze. Dan komen de vele, zeer vele noten met verwijzingen naar websites en boeken goed van pas.

Heel fijn is ook dat Lanting actuele of originele voorbeelden en metaforen gebruikt. Ik kan zo langzamerhand het T-Ford transformatie-verhaal (‘als je het de klanten had gevraagd, hadden zij snellere paarden gewild, Ford maakte een auto’) niet meer zien. De rups – hele snelle rups – rups op steroïden - vlinder-metafoor is niet heel actueel (uit 2014) maar goed gevonden en ook heel visueel.

Ook Menno lijkt flink te hebben gepuzzeld om alle ideeën en praktijkvoorbeelden op een gestructureerde manier aan ons voor te schotelen. Ik vond niet alles even goed gekoppeld aan een faalfactor. Dat de faalfactoren ook best wat overlap hebben (gebrek aan overtuigende visie, bestaande business, bestaande organisatiestructuur en -cultuur, de onderstroom) heeft daar zeker mee te maken.

Wat ook speelt is dat elk van de organisaties andere zaken naar voren brengt, vaak gericht op wat wèl succesvol was. Soms staan de cases bijna haaks op elkaar. Hiervoor heeft Lanting dan ook in zijn inleiding al gewaarschuwd: denk niet dat je een aanpak voorgeschoteld krijgt, je krijgt puzzelstukjes, waarmee je zelf je eigen puzzel kunt maken.

Het boek leest heerlijk weg: naast een bijzonder inspirerende inhoud, heeft dit boek ook een heel aantrekkelijke schrijfstijl, makkelijk en vaak heel persoonlijk. Niet alleen worden de ontmoetingen mooi visueel (alweer, het valt me steeds weer op) beschreven (‘natte, verlaten bedrijventerrein’), ook komen de geïnterviewden zo uitgebreid aan het woord dat je met ze mee gaat leven.

In zijn nieuwste boek legt Menno Lating uit waarom digitale transformatie bij veel organisaties stokt, en hoe mensen daarbij niet zozeer tegen muren oplopen, maar eerder vast komen te zitten in een moeras. Aan de hand van principes uit zijn eerdere boeken duidt Lanting waar en waarom het fout gaat en hierbij stipt hij vijf zogenaamde faalfactoren aan: (1) Het Red Queen-effect: steeds sneller gaan rennen binnen hetzelfde paradigma; (2) Penny wise, pound foolish: focus op technologie in plaats van op waarde toevoegen; (3) Laat duizend bloemen bloeien: weinig of geen visie top-down en te veel initiatieven bottom-up; (4) Grote mond, slappe knieën: organisatiestructuur en -cultuur werken transformatievisie tegen; (5) Bad karma: blindstaren op de klant in plaats van waarde toevoegen aan het ecosysteem. Vervolgens gaat Lanting in op onder meer leiderschap, inclusief hun rol bij grot onzekerheid rondom digitalisering en transformatie, en cultuur. Een interessante quote is in dat licht dat cultuur op zichzelf niets doet: "We kunnen ons daarom beter richten op wat mensen echt doen dan te proberen een vaag begrip als ‘cultuur’ te begrijpen, laat staan te beïnvloeden." Met andere woorden: kijk naar het gedrag dat voortvloeit uit cultuur. Ook zijn misschien wel bekendste metafoor legt Lanting opnieuw onder de loep, namelijk die van olietankers en speedboten. Lanting schrijft in 'Uit het transformatiemoeras': "uiteindelijk kun je speedboot en olietanker niet los van elkaar zien". En: "Paradoxaal genoeg vormen juist de zaken die vaak innovatie remmen (bureaucratie, een piramidevormige organisatie, dure resources) ook de voorwaarde om de innovatie op grote schaal naar de markt te kunnen brengen." Kern van het boek is wat mij betreft dit: “Het ultieme doel van de digitale transformatie is dan ook het worden van een lerende organisatie, die flexibel en wendbaar genoeg is om veranderingen te absorberen, maar ook zelf aan het stuur van de verandering zit.” Iedereen die zich bezighoudt met digitalisering en digitale transformatie kan met dit boek de verschillende trends en ontwikkelingen nog beter duiden. Een aanrader!

Eerste preview mogen lezen, maar een absolute aanrader. Fantastische uiteenzetting van alle uitdagingen in deze veranderdere wereld, tevens ook hele toepasbare praktijkvoorbeelden van verschillende bedrijven en ondernemers hoe slimme oplossingen het verschil kunnen maken zonder alleen maar innovatie als doel te stellen.
Zeer inspirerend

Elke keer weet Menno weer de vinger op de juiste plek te leggen. Dat doet hij ook nu weer met zijn nieuwe boek ‘Uit het transformatiemoeras’. Met beelden voorbeelden vertelt hij het verhaal over de 5 faalfactoren bij digitalisering. Vanzelfsprekend vertelt hij niet alleen over de ‘faalfactor’ maar ook over mooie en inspirerende voorbeelden zoals @StenaLine. Door de duidelijke indeling heeft Menno niet alleen een boek geschreven dat je in 1x uitleest. Maar ook een boek wat je pakt om weer even terug te bladeren en ideeën op te doen.
Kortom een boek dat een vast plekje op jouw bureau verdiend

Met een analoge (traditionele) organisatie en een analoog denkend management kun je geen succesvolle digitale organisatie realiseren. Einstein begreep dat goed: We kunnen een probleem niet oplossen met de denkwijze die het heeft veroorzaakt. Menno legt in zijn boek uit wat de essenties zijn van de digitale transformatie en legt de valkuilen bloot: wanneer zak je dieper in het transformatiemoeras. Hij sluit af met de mens als zwakste schakel. En daar zit natuurlijk de achilleshiel van Artificial Intelligence en apps. De technologie succesvol bouwen lukt wel. Maar we moeten bij de digitiale transformatie steeds de mens (je klant, je medewerker, je stakeholders, en het liefst allemaal verbonden) in het middelpunt zetten. "Technologie is op haar best als ze mensen bij elkaar brengt." Menno dank weer voor dit mooie, inspirerende en praktische boek.

Met het boek ‘Uit het transformatiemoeras’ maakt Menno Lanting de balans op wanneer digitale transformatie wel en niet werkt. En hij maakt met veel cases zichtbaar hoe bedrijven kansen van digital weten te benutten of juist niet. De term digital transformation is al minstens tien jaar actief in gebruik – goed om eens in de praktijk te kijken hoe de resultaten uitpakken. En die zijn niet altijd overtuigend. Veel bedrijven zitten nog in reparatiemodus en komen helemaal niet toe aan radicale innovatie. Of, zoals Menno terecht het boek ‘leading digital’ nog eens aanhaalt: wie is er ‘snellere rupsen’ aan het creëren en wie slaagt er succesvol in om tot vlinders te komen.
In het boek worden vijf faalfactoren toegelicht voor digitale transformatie, gebaseerd op interviews, cases en stukjes theorie. De factoren onderschrijf ik. In meerdere digitale transformaties of innovatietrajecten waar ik aan gewerkt heb waren ze onderdeel van het succes of falen van de verandering. De cases laten zien met welke bijzondere acties of visie digitale vernieuwing bereikt is. Bijvoorbeeld door anders om te gaan met kennis, aandacht voor ecosystemen of door een eigenzinnig en verbindend perspectief van de CEO.
Menno heeft een schrijfstijl die je aanzet tot nadenken over je eigen organisatie: werken we wel aan de juiste dingen in onze digitale transformatie, en wat kunnen we veranderen aan de aanpak. Als ik één tip mag geven bij de inhoud van het boek, de faalfactoren zouden ook wel eens het succes van je digitale transformatie kunnen bepalen!

Als je de media volgt dan is vrijwel elke organisaties bezig met digitale transformatie. Daarbij blijkt dat de meeste na een enthousiast begin vast lopen of eigenlijk niet eens echt begonnen zijn of nog erger wel begonnen zijn maar niet met een echte transformatie, maar ze proberen slechts een snelle rups te zijn.
Dit is slechts een van metaforen die Lanting beschrijft in zijn nieuwste boek.

Digitale transformatie wordt als term te pas en te onpas gebruikt voor allerlei vormen van verandering binnen organisaties. Nadeel is dat ‘digitale transformatie’ een populair buzzword is, terwijl lang niet iedereen weet wat een echte transformatie echt betekent. Daarom waardeer ik het dat Lanting begint met de essentie van digitale transformatie. Hierdoor begin je als lezer op de ‘zelfde pagina’.

Doormiddel van 5 faalfactoren legt Lanting op een duidelijke en verfrissende manier uit hoe je uit het moeras van digitale transformaties kan ontsnappen. Ze zijn alle 5 logisch van opzet en verrijkt met echte cases aangevuld met interviews van leiders in digitale transformaties. Van Stena Line tot McLaren het zijn allemaal prachtige voorbeelden waarmee Lanting de lezer uitnodigt om op de juiste manier aan de slag te gaan met de transformatie. Als je hierin succesvol wilt zijn laat je dan inspireren en neem de 5 faalfactoren te terharte. Elk hoofdstuk sluit af met een conclusie en een visuele samenvatting.

Vervolgens gaat Lanting in op onder meer leiderschap, inclusief hun rol bij de onzekerheid rondom digitalisering en transformatie, en cultuur.

Uit het transformatiemoeras is op een prettige manier geschreven en zorgt samen met de inspirerende inhoud dat het boek aangenaam en vlot leest.

Ook voor mensen die net als ik al wat langer meelopen in het veld van digitale transformatie is een periodieke herijking van wat je weet en denkt te weten erg zinvol. Ook daarvoor is dit een aanrader.